Voormalig topdiplomaat Renée Jones-Bos moedigt vrouwen aan in haar voetsporen te treden: ‘Gá ervoor, je kunt het verschil maken’
Ministeries
Nederland heeft ruim 150 ambassadeurs, consuls-generaal en gezanten. Topdiplomaten, die zich dagelijks sterk maken voor het belang van Nederland over de grens. Ongeveer 60 van hen zijn vrouw. Op de Internationale Dag van Vrouwen in de Diplomatie vertelt Renée Jones-Bos, oud-ambassadeur met een rijke diplomatieke carrière achter zich, waarom het zo belangrijk is dat vrouwen een prominente rol hebben in internationale diplomatie.
De Verenigde Naties hebben 24 juni jaarlijks gereserveerd voor de Internationale Dag van Vrouwen in de Diplomatie. De VN onderstrepen daarmee het belang van actieve deelname van vrouwen op alle niveaus waar diplomatieke besluiten worden genomen, omdat dat essentieel is voor gelijkwaardigheid, duurzame ontwikkeling, democratie en diplomatie.
Koninklijke onderscheiding
Iemand die tijdens haar loopbaan diplomatie bedreef op het allerhoogste niveau en zodoende een toonbeeld werd van vrouwen in de diplomatie is Renée Jones-Bos. Zij was tijdens haar carrière onder meer Nederlands eerste vrouwelijke ambassadeur in de Verenigde Staten en in Rusland, de eerste vrouwelijke Secretaris-Generaal van het ministerie van Buitenlandse Zaken, en de eerste mensenrechtenambassadeur. Op 17 juni werd zij door minister van Buitenlandse Zaken Hanke Bruins Slot benoemd tot Commandeur in de Orde van Oranje Nassau, voor haar decennialange inzet voor de Nederlandse diplomatie.
Prachtig vak
‘Het is een prachtig vak’, begint Renée met veel enthousiasme. ‘Het gáát ergens over. Veertig jaar geleden al, maar zeker ook nu. Je maakt je als diplomaat sterk voor veiligheid, gelijkwaardigheid en welvaart in Nederland en de rest van de wereld. Dat heb ik altijd bijzonder gevonden.’ In Moskou en Washington DC, maar zeker ook in Den Haag, heeft Renée zich op cruciale plekken ruim veertig jaar lang kunnen inzetten voor de publieke zaak. Toch waren de posities die ze tijdens haar loopbaan bekleedde toen ze aan haar werkende leven begon geen vanzelfsprekendheid. Ze vertelt: ‘Mijn loopbaan begon in Moskou, tijdens de late jaren ’70. Daar werd ik assistent-landbouwattaché. Daar kwam voor mij veel samen. Het Russisch, dat ik had gestudeerd, de internationale betrekkingen en zeker ook het intensieve contact met de Nederlandse ambassade dat we op het landbouwkantoor hadden. Na die eerste jaren in Moskou heb ik me dan ook aangemeld voor de selectieprocedure om diplomaat te worden bij Buitenlandse Zaken (BZ). Het zogenaamde klasje, dat tegenwoordig het IBBZ-traject is.’
Andere tijden
Ze vervolgt: ‘Dat was in een tijd waarin nog niet veel vrouwen op dat idee kwamen. BZ was een traditioneel ministerie waar vooral mannen werkten, net als de meeste andere ministeries trouwens. Maar de inhoud van het werk dreef me, daarom solliciteerde ik. Toen ik eenmaal in het klasje zat, merkte ik pas dat ik de enige vrouw was.’
Desondanks ging ze gemotiveerd aan de slag en kreeg ze op de juiste momenten een zetje in de rug. Niet in de laatste plaats van de vrouwen die al wél bij BZ werkten. Renée: ‘Er werkten natuurlijk al wel wat vrouwen. Daar heb ik zeker steun aan gehad. Het afdelingshoofd voor de regio Zuidoost-Azië bijvoorbeeld. Zij heeft me enorm geholpen op weg naar mijn eerste plaatsing in Bangladesh.’ Ze voegt toe: ‘Overigens zijn er ook echt wel mannen geweest die mij hebben geholpen een stap te zetten, een kans hebben gegeven of eens een functie onder mijn aandacht brachten.’
Omslagpunt
Het omslagpunt naar meer vrouwen in de diplomatieke wereld herinnert Renée zich nog goed. Ze vertelt: ‘Na mijn eerste plaatsingen in Bangladesh, Suriname en de Verenigde Staten kwam ik terug naar Den Haag. Dat was in de jaren ’90, en toen had Buitenlandse Zaken het nadrukkelijke streven om 50% van de beschikbare vacatures te laten invullen door vrouwen. Ik werkte in die jaren bij personeelszaken en was dus betrokken bij werving en selectie. Gemiddeld genomen lukte het ons ook echt wel om die 50% te halen, dus je kreeg toen opeens een behoorlijke instroom van vrouwelijke ambtenaren. En wat erg leuk is om te zien: veel van de vrouwen die we toen hebben aangenomen zijn later doorgegroeid naar mooie ambassadeurs- en directeursposten.’ Dat verbaast haar niet, zegt ze. ‘Diplomatie is een vak waar vrouwen heel erg geschikt voor zijn. Het vereist inlevingsvermogen, begrip, maar soms ook stevigheid. Dat zijn allemaal eigenschappen die vrouwen met zich meebrengen.’
Turbulente tijden
In de turbulente tijden van nu, waarin diplomatieke relaties flink onder druk zijn komen te staan, zijn die waarden nog eens extra van belang, vindt Renée. ‘Het is bepaald niet makkelijk om nu bij BZ te werken. We leven in een hele moeilijke tijd. Er is oorlog op ons continent, de wereldorde zoals we hem altijd kenden is verschoven.’ Even blikt ze terug: ‘Tijdens de koude oorlog was het werk ook moeilijk, maar toen had je twee wereldmachten die elkaar in evenwicht hielden. Dat was in zekere zin dus wel overzichtelijk. Bovendien bleef die oorlog ook ‘koud’, terwijl de invasie van Rusland in Oekraïne dat nu bepaald niet is.’
‘Bijna alles staat onder druk en moet opnieuw worden uitgevonden’, somt ze terugkerend naar het heden op. ‘Dat is ontzettend lastig. Ik draag de onderscheiding die ik van minister Bruins Slot kreeg dan ook echt op aan alle mensen die ons buitenlands beleid nu moeten vormgeven en uitvoeren.’
Vrouwen in de diplomatie
Ze hoopt dat ze met haar inzet voor de publieke zaak in Den Haag en ver daarbuiten heeft laten zien dat vrouwen en diplomatie een uitstekende combinatie zijn. Aan jonge vrouwen die een loopbaan in de diplomatie ambiëren geeft ze dan ook mee: ‘Gá ervoor, je kunt het verschil maken. En laat je niet ontmoedigen. Het vak is echt niet makkelijk en ook niet altijd leuk. Je hebt niet meteen de ideale baan te pakken. Maar als je het stap voor stap doet en je tijd neemt, kun je heel veel toegevoegde waarde bieden.’