Het verhaal van Sally Noach
Ministeries
Salomon ‘Sally’ Noach werkte van 1940 tot 1942 van de oorlog als tolk-vertaler voor het honorair consulaat in Lyon. Daar wist hij honderden vluchtelingen, waaronder veel Joden, uit gevangenkampen vrij te krijgen.
Tolk-vertaler in Lyon
Sally Noach was een Nederlander die aan het begin van de oorlog in Brussel woonde. Daar had hij een bedrijf dat handelde in stoffen. Na de Duitse inval besloot hij naar Frankrijk te vluchten. Hij kwam terecht in Lyon, waar hij al snel werd aangesteld als tolk-vertaler voor het Nederlandse honorair consulaat. Hij regelde contacten tussen de andere Nederlanders in Zuid-Frankrijk en de honorair consul, een Fransman die zelf geen Nederlands sprak.
In mei 1940 werd de noordelijke helft van Frankrijk door Duitsland bezet. De zuidelijke helft werd bestuurd door een Franse regering die met de Duitsers samenwerkte. Nederlanders die naar Zuid-Frankrijk waren gevlucht, kwamen hierdoor in een moeilijke situatie. Noach begon steeds meer hulp te geven. Hij regelde voedsel, medicijnen, en onderdak voor Nederlandse vluchtelingen.
Wanneer Nederlanders terecht waren gekomen in Franse gevangenissen, probeerde hij hen vrij te krijgen via zijn contacten bij de Franse autoriteiten. Ook regelde hij vervalste papieren. Dat deed hij bijvoorbeeld voor Joden die vanuit Nederland naar Frankrijk waren gevlucht. Zij kregen van Noach een persoonsbewijs waarop een andere naam en godsdienst stonden aangegeven.
Honderden mensen bevrijd
In de loop van de Tweede Wereldoorlog begonnen de Franse autoriteiten steeds harder op te treden tegen vluchtelingen. Vooral Joden werden hiervan het slachtoffer. In augustus 1942 arresteerde de Franse politie een groot aantal Joden uit de omgeving van Lyon. Door zich voor te doen als de Nederlandse consul wist Noach honderden mensen uit gevangenschap vrij te krijgen. Ook zorgde hij voor valse papieren, waarmee ze door konden reizen naar veilige landen. Hij nam hiermee een groot risico, ook omdat hij zelf Joods was.
Geëerd door het Koninklijk Huis
Op 17 september 1942 vertrok Noach uit Lyon. Via Spanje en Lissabon komt hij uiteindelijk aan in Londen. Daar verblijft hij de rest van de oorlog. In Londen schreef hij zijn verhaal op in een rapport voor koningin Wilhelmina. Daarin schreef hij ook kritisch over de rol van de Nederlandse regering: deze zou volgens hem te weinig hebben gedaan om vluchtelingen in Frankrijk te helpen. Mede daarom kreeg Noach na de oorlog geen officiële erkenning voor zijn werk. Zijn Franse leidinggevende kreeg bijvoorbeeld een onderscheiding, en hij niet.
Mede dankzij een groep bevriende Engelandvaarders krijgt Noach in 1969, op zijn 70ste verjaardag, alsnog de Huisorde van Oranje. Dit is een onderscheiding voor mensen die een bijzondere dienst hebben bewezen aan leden van het Koninklijk Huis. In 2019 werd, op initiatief van zijn zoon Jacques Noach, een park in de Israëlische stad Haifa naar Sally Noach vernoemd.