Verbeteren van zorg en voorlichting over seksuele gezondheid

Seksualiteit en grenzen moeten bespreekbaar zijn

Seksuele gezondheid gaat bijvoorbeeld over het tegengaan van soa’s, onbedoelde zwangerschappen of seksueel grensoverschrijdend gedrag en geweld. Maar ook over een positieve beleving van seksualiteit. De overheid wil dat alle mensen vrij zijn om zichzelf te zijn en te houden van wie zij willen. En dat mensen zich vrij voelen in hun seksualiteit, in hun (seksuele) relaties en hoe ze hun identiteit uiten. Daarvoor is het belangrijk dat seksualiteit, seksuele diversiteit, seksuele beleving en de daarbij horende wensen en grenzen bespreekbaar zijn. En dat iedereen gemakkelijk toegang heeft tot juiste en relevante informatie, hulp of zorg.

Aandachtspunten binnen de seksuele gezondheid

In Nederland is seksualiteit en seksuele gezondheid meestal goed bespreekbaar. Ook is het aantal tienerzwangerschappen en abortussen laag, vergeleken met andere landen. Maar onderzoekers zien ook aandachtspunten:

• Het aantal gevonden soa’s bij de GGD blijft stijgen. In 2022 werd bij 21% van de geteste personen een soa gevonden. Chlamydia is de meest voorkomende soa. De afgelopen jaren is er een sterke stijging te zien van gonorroe , vooral bij jongeren onder de 25 jaar (RIVM).
• Homoseksuele, lesbische, biseksuele en queer jongeren hebben op school 2 keer zo vaak te maken met pesten en psychische problemen als hun heteroseksuele leeftijdsgenoten. Met name biseksuele en trans personen hebben last van bijvoorbeeld onbegrip, veroordeling, discriminatie en (ook seksueel) geweld (Monitor Veilig op school).
• Meer dan de helft van de vrouwen heeft ooit seksuele handelingen tegen haar wil meegemaakt (CBS).
• Jongeren bespreken hun seksuele gezondheid steeds minder met hun ouders of vrienden. Ze zoeken informatie hierover steeds vaker online op (Seksonderje25e.nl). 
• Online gaat er over seksualiteit, anticonceptie en abortus veel onjuiste of onvolledige informatie rond. Bijvoorbeeld op sociale media.
• Ongeveer 1 op de 6 jongeren doet aan sexting. Dat is het versturen van naaktfoto’s, -filmpjes of sexy berichtjes. Dat is meestal onderdeel van een gezonde seksuele ontwikkeling. Maar soms gaat het ook mis. Bijvoorbeeld als een foto zonder toestemming met anderen gedeeld wordt (Seksuelevorming.nl).
• In 2022 gaf ongeveer 21% van de jongeren tussen de 16 en 18 jaar aan wel eens slachtoffer te zijn geweest van online seksuele intimidatie. Bij 18- tot 24-jarigen was dit 18%. Dat betekent dat ze bijvoorbeeld gevraagd worden om seksuele foto's of filmpjes te sturen. Of ongevraagd naaktfoto’s toegestuurd krijgen (NJI).

Daarom is het belangrijk dat betrouwbare informatie, hulp en zorg rond seksuele gezondheid voor iedereen goed bereikbaar is. Hier werkt de overheid aan, samen met partijen als het RIVM, Rutgers en Soa Aids Nederland.

Mensen informeren

Mensen goed informeren over seksuele gezondheid en seksualiteit helpt hen gezonde keuzes te maken. Onder andere rondom seksualiteit, relaties, een kinderwens en anticonceptie. En het draagt eraan bij dat mensen deze keuzes van anderen respecteren. Het doel hiervan is om soa’s, onbedoelde zwangerschappen, seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld tegen te gaan. De overheid doet dit onder andere door:

• campagnes te ondersteunen over gezonde seksuele keuzes;
• de onderwijssector kerndoelen te laten opstellen zodat leerlingen op alle scholen in het basis- en voortgezet onderwijs les krijgen over seksualiteit en (seksuele) diversiteit;
• expertisecentra de opdracht te geven om duidelijke en begrijpelijke informatie te bieden, zoals:
  • seksualiteit.nl (voor volwassenen);
  • zanzu.nl (voor niet-Nederlandstaligen);
  • seksindepraktijk.nl (voor zorgverleners);
  • seksuelevorming.nl (voor onderwijsprofessionals);
  • seksueleopvoeding.info (voor ouders en verzorgers);
  • sense.info (voor jongeren);
  • mantotman.nl (voor mannen die seks hebben met mannen);
  • soaaids.nl;
  • rutgers.nl.
• ouders en opvoeders te ondersteunen bij het in gesprek gaan met hun kinderen over relaties en seksualiteit.

Ook bieden gemeenten hun inwoners informatie, bijvoorbeeld als er veel mensen in een kwetsbare positie in de gemeente wonen of tijdens evenementen of festivals.

Betere zorg en ondersteuning rond seksualiteit

Voor iedereen moet passende, betaalbare en kwalitatief goede zorg en ondersteuning beschikbaar zijn. Voor sommige groepen spant de overheid zich extra in, bijvoorbeeld omdat zij meer risico lopen op:

• een seksueel overdraagbare aandoening;
• een onbedoelde zwangerschap; of
• seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel geweld.

Dat extra aanbod bestaat uit:

• jongeren die niet bij de huisarts terecht kunnen de mogelijkheid geven om gratis en anoniem met de GGD te praten over seksualiteit en seksuele gezondheid;
• personen met een hoger risico op soa’s de mogelijkheid geven zich gratis en anoniem te laten testen en/of te laten behandelen bij de GGD;
• hiv-infecties te voorkomen door personen die een hoger risico op infectie hebben zorg te bieden die hiv-overdracht voorkomt;
• anticonceptie voor mensen in een kwetsbare positie gratis te maken;
• het programma Nu Niet Zwanger, waar gemeenten zich voor kunnen aanmelden. In dit programma worden zorgverleners getraind om in gesprek te gaan met mensen in een kwetsbare positie. Bijvoorbeeld over onderwerpen als kinderwens, seksualiteit en anticonceptie.

Monitoring: meer kennis en cijfers

Om de juiste keuzes te kunnen maken, wil de overheid weten hoe het gaat met de seksuele gezondheid in Nederland. Daarom worden sommige onderwerpen al goed in de gaten gehouden (gemonitord). Bijvoorbeeld:

• hoeveel soa’s er worden gevonden bij personen met een hoger risico op soa’s;
• hoe vaak jongeren condooms gebruiken en hoeveel mensen anticonceptie gebruiken;
• hoeveel mensen ervaring hebben met seksuele grensoverschrijding;
• waar mensen informatie krijgen over seksualiteit.

De overheid financiert het 5-jaarlijkse onderzoek Seks onder je 25e (2023). Dit wordt uitgevoerd door Rutgers en Soa Aids Nederland, in samenwerking met de GGD’en en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In de jaarlijkse Leefstijlmonitor van het RIVM wordt ook aandacht besteed aan seksuele gezondheid.

Nieuw onderzoek

De overheid onderzoekt of we genoeg weten over seksuele gezondheid. Over seksuele beleving is bijvoorbeeld niet zoveel bekend. Daarom bekijkt de overheid nu hoe seksuele gezondheid het beste kan worden onderzocht.

Seksuele gezondheid in Caribisch Nederland

Ook op Bonaire, Saba en Sint Eustatius werkt de overheid aan een betere seksuele gezondheid.