Waarom kernenergie?
Ministeries
Op weg naar een klimaatneutraal Nederland in 2050 heeft het kabinet de ambitie om de elektriciteitsproductie in ons land uiterlijk in 2040 CO2-neutraal te maken. Naast wind op zee, zon-op-dak, aardwarmte, groen gas, aquathermie en waterstof, kan ook kernenergie een belangrijke bijdrage leveren aan deze doelstelling. Daarom heeft het kabinet besloten om in te zetten op de voorbereiding van 2 nieuwe kerncentrales, en ook om de huidige kerncentrale Borssele langer open te houden. Waarom neemt het kabinet dit besluit? En hoe wegen de voordelen van kernenergie op tegen de nadelen?
Waarom hebben we kernenergie nodig?
In de toekomst stappen we af van fossiele energie en zal elektriciteit de belangrijkste vorm van energie worden. Voorbeelden hiervan zijn de sterke toename van stekkerauto’s en warmtepompen. De precieze vraag naar elektriciteit is nog onzeker maar duidelijk is dat het aanbod van elektriciteit flink moet groeien om aan de vraag te kunnen blijven voldoen. Daarvoor moeten we kijken naar de inzet van verschillende bronnen van energie. Zo versterken we onze energieleveringszekerheid en verminderen we onze kwetsbaarheid, bijvoorbeeld voor weersomstandigheden of voor geopolitieke invloeden door afhankelijkheid van de import van elektriciteit. Kernenergie vormt een goede aanvulling op zon- en windenergie, omdat het ook een CO2-vrije manier van energie produceren is. De levering van elektriciteit door kernenergie is niet afhankelijk van weersomstandigheden en is dus heel constant. Ook produceert kernenergie relatief veel energie terwijl een centrale relatief weinig ruimte in beslag neemt.
Hoe veilig is kernenergie?
Kernenergie is energie die vrijkomt bij het splijten van de atoomkernen van uranium. Bij het opwekken van kernenergie ontstaat radioactief afval. Het gaat dan onder andere om afval dat bij de uraniumwinning ontstaat, afval van de gebruikte brandstof uit de kerncentrale, en het sloopafval na sluiting van een centrale. In Nederland wordt radioactief afval op een veilige manier bovengronds opgeslagen in speciale gebouwen bij COVRA. Een klein deel van dit afval is hoogradioactief. Dit afval moet na 100 jaar opslag bij COVRA verplaatst worden naar een eindberging in de diepe aardlagen. Deze eindberging moet in het jaar 2130 gerealiseerd zijn. Tot die tijd is er voldoende ruimte om het radioactief afval centraal bij COVRA op te slaan.
De gevolgen van een ongeval kunnen groot zijn, maar dit risico is zeer gering en we hebben een hoog veiligheidsniveau dankzij goed toezicht van de onafhankelijke Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS). Het kabinet vindt het van het grootste belang dat de nucleaire veiligheid en stralingsbescherming van omwonenden en de rest van Nederland aan de hoogste eisen voldoen. De ANVS ziet er op toe dat deze eisen worden nageleefd, en dat nucleaire veiligheid en stralingsbescherming zijn gewaarborgd bij de uitvoering van de plannen van het kabinet.
Wat betekent een kerncentrale voor de directe omgeving?
Kerncentrales nemen niet veel ruimte in. Toch heeft een kerncentrale wel degelijk invloed op de directe omgeving. Bijvoorbeeld door de benodigde verbindingen met het landelijke hoogspanningsnet of de verschillende aanvoerroutes die er bij de bouw en exploitatie van de centrale komen kijken. Maar ook door de hoogwaardige werkgelegenheid die het met zich meebrengt. Dit kan voor economische aantrekkingskracht zorgen die de leefbaarheid in de regio verbetert. Om de belangen van de regionale en lokale omgeving goed mee te nemen wordt een dialoog opgestart met bewoners en gebruikers van het gebied. Daarbij wordt gekeken naar de voorwaarden waaronder realisatie en exploitatie mogelijk is.
Wat is er nodig om kernenergie te maken?
Het bouwen van een kerncentrale duurt ongeveer 10 jaar. Daaraan vooraf gaat een periode van voorbereidingen die ook enkele jaren vergt. Hierin vinden onder andere locatieonderzoek, techniek, milieueffectrapportages, vergunningverlening, manier van aanbesteden en financiering plaats. Voor het starten met de bouw van een kerncentrale is het daarom belangrijk om een weloverwogen keuze te maken en daaraan vervolgens vast te houden. Daarnaast kost het bouwen van een kerncentrale geld. Het is lastig te zeggen hoeveel precies, maar duidelijk is dat als gevolg van de hoge investeringskosten een actieve bijdrage van de Rijksoverheid essentieel is om de financieringslasten voor marktpartijen te beperken en de opgewekte energie voor consumenten betaalbaar te houden.
Om uiteindelijk kernenergie in te kunnen zetten zijn vervolgens grondstoffen nodig. Eerst om een kerncentrale mee te kunnen bouwen, zoals beton en staal, en later om energie op te wekken. Voor dit laatste gebruikt een kerncentrale voornamelijk uranium. De oorlog in Oekraïne heeft laten zien hoe grondstoffen als geopolitiek middel ingezet kunnen worden en hoe kwetsbaar het kan zijn om afhankelijk te zijn van één land. Voor uranium geldt dat er wereldwijd op dit moment voldoende voorraad is, en daarnaast ook een diversiteit aan leveranciers. Er is geen land met een monopolie op de grondstof. De geopolitieke risico’s op het gebied van kernenergie zijn dus relatief beperkt. Daarnaast is het mogelijk om uranium geruime tijd op te slaan zonder grote risico’s of verlies van kwaliteit. Daardoor kunnen voorraden voor langere termijn aangelegd worden.
Hoe kijken andere EU lidstaten aan tegen kernenergie?
De mogelijke bijdrage van kernenergie aan een stabiel en divers energiesysteem is ook internationaal een terugkerende optie, waarbij ook de verschillende toepassingen als waterstofproductie en rest-of stadswarmte overwogen worden. We zien dat een aantal Europese lidstaten ervoor kiest om hun centrales te sluiten, terwijl andere Europese lidstaten juist inzetten op verlenging van bestaande kerncentrales of het bouwen van nieuwe en het innoveren van reactortechnieken. We werken als Nederland veel samen met omliggende landen en zijn goed op de hoogte van de ontwikkelingen daar.
Hoe wegen de voor- en nadelen van kernenergie tegen elkaar op?
Om de klimaatdoelen te behalen, breiden we bestaande vormen van CO2-vrije energiewinning uit, ontwikkelen we nieuwe technologieën en bouwen we het gebruik van fossiele brandstoffen waar mogelijk, geleidelijk af. Tegelijkertijd hebben we de komende jaren te maken met een groeiende elektriciteitsvraag. Dit vraagt om een goede energiemix van bronnen die complementair aan elkaar zijn en samen de energieleveringszekerheid kunnen garanderen én zorgen voor een stabiel en divers systeem. Hierin vormt kernenergie een belangrijke aanvulling op variabele weersafhankelijke bronnen als zon en wind.
Daartegenover staat dat kernenergie hoogradioactief kernafval oplevert. In Nederland wordt radioactief afval bovengronds opgeslagen voor een periode van ten minste 100 jaar. Na 100 jaar opslag is een deel van het afval nog radioactief. Het afval wordt na deze periode in de diepe ondergrond opgeborgen. Voor kernenergie geldt dat Nederland afhankelijk is van het buitenland. Allereerst voor grondstoffen voor de bouw van een kerncentrale, maar ook het grondstof uranium komt uiteindelijk uit buitenlandse mijnen en de voorraad – hoewel nog lang niet in zicht – is eindig. Kernenergie is dus geen hernieuwbare energiebron. Tot slot kunnen de gevolgen van een ongeval groot zijn, maar dit risico is zeer gering en we hebben een hoog veiligheidsniveau dankzij goed toezicht van de ANVS.
De argumenten tegen elkaar afwegend is het kabinet van mening dat we het ons, gezien de doorgroei van de vraag naar elektriciteit en groene waterstof in de tweede helft van het volgende decennium, niet kunnen veroorloven om CO2-vrije opties buiten beschouwing te laten. Kernenergie vormt een belangrijke stabiele aanvulling op de energiemix van de nabije toekomst.