Minder Russisch gas, meer Gronings gas?
Ministeries
Stijgende energierekeningen, onzekerheid over energieleveringszekerheid als gevolg van de voortslepende oorlog in Oekraïne: het leidt tot veel maatschappelijke discussie en vragen over de keuzes die we als overheid in Nederland en als landen in Europa maken. Wat is de beste manier om minder afhankelijk te worden van gas uit Rusland? Hoe verdelen we de energievoorraad op een eerlijke manier als de crisis verergert? En waarom kiest het Nederlandse kabinet er voor om juist de komende jaren de gaswinning in Groningen te stoppen? Het onderstaande blog gaat in op de dilemma’s rondom de Groningse gaswinning.
Het kabinet wil onze afhankelijkheid van Russisch gas verminderen door op de korte termijn in te zetten op alternatieven en energiebesparing. Voor de iets langere termijn moeten we onze energievoorziening versneld verduurzamen. Tot dat gereed is, hebben we nog wel gas nodig. Een logisch alternatief voor gas uit Rusland lijkt dan gas uit eigen land te zijn. Het voornemen is echter om de gaswinning in Groningen in 2023 of 2024 te stoppen. Waarom wil de overheid dat eigenlijk en welke overwegingen spelen hierbij een rol?
Waarom stoppen met de gaswinning in Groningen?
Om het risico op aardbevingen terug te dringen en te zorgen dat het weer veiliger wordt in Groningen, heeft het kabinet in 2018 besloten de gaswinning zo snel mogelijk af te bouwen. Gaswinning in Groningen kent een lang verleden. In 1959 werd gas ontdekt en lange tijd stond dit Groningse gas centraal in de Nederlandse energievoorziening. In 2012 – na de zwaarste beving ooit gemeten in Groningen – werd duidelijk dat gaswinning niet zonder kosten is. Deze beving heeft tot veel schade aan gebouwen geleid. Naar verwachting voldoen zo’n 13.000 woningen nog niet aan de veiligheidsnormen: er is mogelijk een vergroot risico op instorting bij een zware beving. Het is de intentie om in 2023, uiterlijk 2024, de gaswinning uit het Groningenveld helemaal te stoppen. In de tussentijd gaat de overheid verder met het vergoeden van de schade en het versterken van huizen van mensen in het Noorden.
Hoe wegen we de voor- en nadelen van gaswinning in Groningen in tijden van crisis?
Meer gas winnen in Groningen heeft geen effect op de internationale gasmarkt en de prijs van gas, maar de risico’s en onzekerheid voor mensen in het winningsgebied worden wel groter. Dat zegt de toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). De gaswinning uit het Groningenveld heeft jarenlang economische voordelen opgeleverd. De nadelen zijn pas later in volle omvang zichtbaar geworden. Voor mensen in het aardbevingsgebied staan de nadelen niet in verhouding tot de voordelen: telkens terugkerende schades, een gevoel van onveiligheid, vaak voorkomende bevingen, stress en afnemende woningwaardes.
Waarom zijn de nadelen van gaswinning in Groningen zo groot?
Gaswinning uit het Groningenveld veroorzaakt aardbevingen en vormt daarmee een veiligheidsrisico voor de mensen die in dit gebied wonen. Veel woningen in het gebied voldoen nog niet aan de veiligheidsnorm en moeten nog versterkt worden. De aardbevingen in Groningen zorgen voor meer schade dan je op basis van de zwaarte van de beving zou verwachten. Dit komt door de breuken in de Groningse ondergrond, de soort ondergrond en doordat de bevingen relatief dicht bij het oppervlak plaatsvinden. De bevingen veroorzaken schade aan de huizen en leiden tot een waardedaling van de woningen in het bevingsgebied. Ook leiden de aardbevingen en de vaak langlopende afhandeling van de gevolgen tot immateriële schade bij bewoners in Groningen, zoals gezondheidsschade, langdurige onzekerheid en aardbevingsstress. Het SodM stelt dat gaswinning in Groningen niet op een veilige manier kan worden voortgezet.
Staatstoezicht op de Mijnen ziet toe op veilige gaswinning in Groningen.
En dat is nodig, want gaswinning veroorzaakt aardbevingen, schade aan
bebouwing en vormt een veiligheidsrisico.
Dat werkt als volgt.
Het gas bevindt zich op 3 kilometer diepte, in zandsteen. In deze laag zitten
breuken. Als het gas omhoog wordt gepompt, neemt de druk op die plek af.
De bodem krimpt in elkaar, wat spanning geeft op de breuken. Hierdoor
ontstaat een aardbeving.
Na advies van SodM heeft de regering besloten de gaswinning te stoppen.
Positief, want dan gaat heel Groningen voldoen aan de wettelijke
veiligheidsnorm. Het veiligheidsrisico als gevolg van aardbevingen
door gaswinning in Groningen is dan gelijk aan natuurrampen, zoals
overstromingen, op andere plaatsen in Nederland.
Het stoppen van de gaswinning betekent echter niet dat de aardbevingen
ook direct stoppen. Want de bodem heeft tijd nodig om te stabiliseren. De
kans op aardbevingen - óók zwaardere - en schade blijft nog enige tijd
bestaan, maar wordt steeds kleiner.
Hoe lang dit precies duurt weet niemand. Daarom blijven we onderzoek
doen naar de Groningse bodem.
Zodat Groningers zich net zo veilig kunnen voelen als de rest van
Nederland.
Meer weten? Ga naar www.sodm.nl/groningen
Waarom zijn de voordelen van gaswinning in Groningen gering?
De hoeveelheid gas die wereldwijd verhandeld wordt, is zo groot dat meer Gronings gas winnen geen effect zal hebben op de gasprijs. Voor de leveringszekerheid van gas speelt ook mee dat het zogeheten laagcalorische gas uit Groningen anders is dan het gas op de internationale markt. Dat is hoogcalorisch gas. Nederlandse huishoudens zijn ingesteld op laagcalorisch gas. Voor veruit de meeste Europese inwoners, bedrijven en industrieën is het Gronings gas niet bruikbaar. Hun apparatuur en installaties zijn ingesteld op hoogcalorisch gas. Laagcalorisch gas en hoogcalorisch gas zijn niet inwisselbaar. Wel zetten we in stikstoffabrieken hoogcalorische gas om in laagcalorisch gas om het geschikt te maken voor de Nederlandse huishoudens. Nederland levert nu zowel laagcalorisch als hoogcalorisch gas (uit de kleine velden) aan het buitenland. Hierbij wordt bijna alle capaciteit van het gastransportnetwerk voor hoogcalorisch op dit moment al gebruikt, geeft Gasunie (GTS) aan. Met extra inzet van gas uit Groningen kunnen we de internationale markt dus niet direct bedienen. Op korte termijn zou dit er alleen voor kunnen zorgen dat de vraag vanuit Nederland naar hoogcalorisch gas afneemt. Opschroeven van de gasproductie in Groningen heeft ook om die reden slechts een zeer beperkt effect op de Europese gasmarkt.
Zijn er situaties waarin Nederland toch doorgaat met de gaswinning in Groningen?
Alleen als de veiligheid van mensen in het geding komt omdat we bijvoorbeeld geen gas meer hebben om ziekenhuizen te verwarmen of te koken, komt de mogelijke inzet van Gronings gas ter discussie. Alleen als het echt niet anders kan. De vrees bestaat nog steeds dat Rusland de gaskraan naar Europa voor langere tijd helemaal dichtdraait. Ook als dit gebeurt, verwacht Gasunie vooralsnog geen gastekort in Nederland in de komende winter. Dit hangt wel af van bijvoorbeeld de temperatuur en de beschikbaarheid van vloeibaar gas uit andere landen. Nederland blijft zich daarom voorbereiden op de situatie dat er wél een gastekort ontstaat. We doen wat we kunnen om te zorgen dat er voor de komende winter voldoende gas is; we importeren onder andere vloeibaar gas uit het buitenland en zetten in op energiebesparing. Zo snel mogelijk stoppen met de gaswinning in Groningen is de enige manier om de veiligheid in het gebied te herstellen en om onzekerheid voor de mensen in Groningen op termijn weg te nemen.
