Weblogbericht | 19-08-2024 | Ministerie van Buitenlandse Zaken

World Humanitarian Day

Op 19 augustus 2003 ontploft een vrachtwagen vol explosieven bij het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in Irak. De verwoestende bomaanslag kost 22 humanitair werkers het leven en meer dan 100 mensen raken gewond. De wereld reageert geschrokken, want de slachtoffers zijn geen strijders, maar mensen die levensreddende hulp bieden. 

Vijf jaar later riepen de Verenigde Naties 19 augustus uit tot World Humanitarian Day. De Internationale Dag van de Noodhulpverlener, een dag waarop er extra aandacht is voor de mensen die door crises worden getroffen en voor de veiligheid van hulpverleners.

Wat doen noodhulpverleners?

Wereldwijd helpen humanitaire werkers mensen in nood. Ze werken vaak onder hoge druk en in gevaarlijke gebieden. Het belangrijkste doel: mensenlevens redden, lijden voorkomen en de waardigheid van mensen beschermen. Hulpverleners zorgen bijvoorbeeld voor:

• Voedsel, onderdak en schoon drinkwater;
• Sanitaire voorzieningen, zoals noodtoiletten;
• Hygiënemaatregelen om ziektes te voorkomen;
• Medische hulp en medicijnen;
• Psychische hulp en bescherming.  

Noodhulpverleners komen in actie bij natuurrampen en in conflictgebieden. Vaak zijn ze in dienst van internationale organisaties en ngo’s , zoals het Rode Kruis, UNICEF en UNHCR. Deze organisaties moeten onbelemmerd en veilig hun werk kunnen doen. De regels daarvoor zijn vastgelegd in het humanitair oorlogsrecht.  

Wat is het humanitair oorlogsrecht?

Ook in tijden van oorlog gelden er regels. Zo beschermt het humanitair oorlogsrecht burgers die niet aan de gewapende strijd deelnemen, waaronder hulpverleners, gewonden en gevangenen. In het oorlogsrecht zijn ook afspraken over toegang van noodhulp vastgelegd. Zo moeten humanitaire werkers zich vrij kunnen bewegen in conflictgebieden om snel hulp te kunnen bieden.

De belangrijkste afspraken van het humanitair oorlogsrecht zijn vastgelegd in de vier Verdragen van Genève en de Aanvullende Protocollen. Lees hier meer over de Verdragen van Genève.

Waarom vinden er toch aanvallen plaats op hulpverleners?

De laatste jaren neemt het aantal aanvallen op humanitaire hulpverleners toe. Sinds 2022 verdubbelde het aantal incidenten zelfs. In 2023 kwamen 280 humanitaire werkers om het leven, raakten 224 hulpverleners gewond en werden 91 hulpverleners gekidnapt, zo blijkt uit het Aid Worker Security Report. Met crises in Gaza, Soedan, Oekraïne, Syrië en de Sahel lijkt deze trend zich ook dit jaar voort te zetten. 2024 is hard op weg om voor humanitaire hulpverleners één van de dodelijkste jaren ooit te worden. Volgens de VN zijn tussen 7 oktober 2023 en 30 april 2024 alleen in Gaza al 254 hulpverleners gedood.

Onveiligheid voor hulpverleners neemt om verschillende reden toe. Door de opkomst van geavanceerde wapens en drones wordt er bijvoorbeeld vaker en heftiger in stedelijke gebieden gevochten, waardoor het lastiger is om onderscheid te maken tussen strijders en burgers. Ook houden strijdende partijen zich vaker niet aan de afspraken uit het humanitair oorlogsrecht. Het is belangrijk dat deze overtredingen bestraft en onderzocht worden. Anders kan er een cultuur van straffeloosheid ontstaan.

Grote gevolgen

Dat de veiligheid van hulpverleners onder druk staat, heeft niet alleen gevolgen voor het fysieke en mentale welzijn van de hulpverleners zelf. Maar ook voor de mensen die de hulp nodig hebben om te overleven. De belangrijke hulp kan hen hierdoor vaak niet bereiken. Daarnaast heeft het grote gevolgen voor de manier waarop er naar algemene afspraken en principes over internationale samenwerking en rechtsorde wordt gekeken.

Wat doet Nederland om humanitaire hulpverleners te beschermen?

Nederland werkt samen met andere landen om te zorgen dat mensen in nood zo snel mogelijk geholpen worden. Daarvoor trekken we op met landen in de EU en gelijkgezinde landen in de VN. Zo sponsorde Nederland dit jaar een resolutie van de VN-Veiligheidsraad die de bescherming van hulpverleners uitbreidt, waardoor lokaal personeel beter wordt beschermd. Ook spreken we onze zorgen uit bij incidenten, bijvoorbeeld nadat hulpverleners van World Central Kitchen omkwamen in Gaza.

Nederland steunt ook de International NGO Safety Organisation (INSO). De organisatie zorgt dat ngo’s, humanitaire VN-organisaties en het Rode Kruis toegang krijgen tot actuele informatie over incidenten en belemmeringen die de veiligheid van hulpverleners in gevaar brengen. Nederland draagt ook bij een trainingsprogramma van Clingendael die hulpverleners, diplomaten en medewerkers van noodhulporganisaties traint in onderhandelingsvaardigheden. Deze vaardigheden zijn van groot belang bij het werk in stressvolle omstandigheden. Bijvoorbeeld om toegang te kunnen krijgen tot conflictgebieden of gebieden die door natuurrampen zijn getroffen.

Brede inzet noodhulp en humanitaire diplomatie  Miljoenen mensen wereldwijd zijn in nood of op de vlucht. Zij hebben snel hulp nodig om te kunnen overleven en hun leven weer op te bouwen. Daarom steunt Nederland het werk van hulporganisaties van de VN, het Rode Kruis en Nederlandse ngo’s. Deze steun is voorspelbaar en niet gekoppeld aan specifieke onderwerpen of doelgroepen. Zo kunnen onze noodhulppartners snel hulp bieden waar dat het hardste nodig is. Nederland draagt ook bij aan de internationale noodhulpverlening van de EU. Lees hier meer over de inzet van Nederland op het gebied van noodhulp en humanitaire diplomatie.

Meer lezen?

Lees ook het verhaal van Kristina Preiksaityte en Nicolò Braggio die zich in Oekraïne inzetten voor de bescherming van burgers en hulpverleners: Oorlog in Oekraïne: ‘We mogen niemand achterlaten’.