Ambassadeur op afstand voor een land in conflict: ‘Soedan mag niet vergeten worden’
Ministeries
Voedseltekorten, plunderingen en geweld. Sinds de uitbraak van hevige gevechten in de hoofdstad Khartoem is het voor veel mensen al maanden de dagelijkse realiteit. Wierish Ramsoekh werd in maart 2023 benoemd tot ambassadeur in Soedan. Hij vertelt hoe de situatie nu is en hoe Nederland zich inzet voor vrede en stabiliteit in het land.
Op 15 april 2023 werden de inwoners van Khartoem opgeschrikt door harde knallen, schoten en geschreeuw. De Soedanese hoofdstad vormt al bijna negen maanden het strijdtoneel van gevechten tussen het regeringsleger en de Rapid Support Forces (RSF), de paramilitaire groep die strijdt voor de macht in het land. ‘De situatie is elke week weer anders’, vertelt Wierish Ramsoekh vanuit Den Haag. Afgelopen augustus begon hij als hoofd van de post zonder zelf voet gezet te hebben op Soedanese bodem of zijn geloofsbrieven te hebben overhandigd. Officieel is hij dus nog geen ambassadeur, maar tijdelijk zaakgelastigde. Hij vervolgt: ‘In december leek een staakt-het-vuren een serieuze optie, maar vervolgens gingen de gevechten gewoon verder.’
Het conflict eist een zware tol op de bevolking in Soedan. Met name in de hoofdstad, ziet Ramsoekh. ‘In Khartoem zijn winkels en woningen geplunderd. Om mensen bang te maken wordt seksueel geweld ingezet en eten, drinken en zorg zijn steeds lastiger te krijgen. We maken ons grote zorgen over de enorme hongersnood die komend jaar zou kunnen ontstaan.’
Vergeten oorlog
Ondanks de vreselijke situatie is er in Nederland weinig aandacht voor het conflict. ‘Er speelt veel in de wereld’, weet Wierish. De aandacht van de media en veel landen is daarom voornamelijk op andere conflicten gericht en niet op Soedan, denkt hij. ‘Het wordt zelfs al een vergeten oorlog genoemd.’
Toch mag Soedan niet vergeten worden, benadrukt de in Nederland gestationeerde diplomaat. ‘Voor veel mensen voelt het waarschijnlijk ver van hun bed, maar de ontwikkelingen in Soedan zijn ook voor Nederland van belang. Als de overheid de controle verliest, zullen er nieuwe vluchtelingstromen ontstaan en kan het land een broedplaats worden voor terroristische organisaties. En bovendien: we kunnen toch niet aanzien dat een miljoen mensen omgaan van de honger? Dat mensen worden verkracht en gemarteld?’
Wierish vreest ook dat het conflict kan overslaan naar de omringende landen. De reeks staatsgrepen van de afgelopen jaren, bewees al eerder dat de regio gevoelig is voor instabiliteit. ‘We moeten voorkomen dat er chaos in de regio ontstaat, anders zullen we de gevolgen hiervan ook in Europa merken.’
Europese sancties
Nederland vraagt daarom actief aandacht voor de situatie in Soedan bij de Europese Unie en de Verenigde Naties. Zo pleitte Nederland in de Europese Unie voor slimme sancties tegen individuen in Soedan, vertelt Wierish. ‘Zo kunnen we de mensen die de weg naar de vrede actief dwarsbomen identificeren en persoonlijk raken. Bijvoorbeeld door tegoeden op buitenlandse banken te bevriezen of een inreisverbod in te stellen. Dit is ook een duidelijk signaal aan anderen: daden hebben consequenties.’
Noodhulp
Nederland is bovendien een grote donor op het gebied van humanitaire hulp. Nederland steunt bijvoorbeeld hulpverleners van de Verenigde Naties en het Rode Kruis, maar speelt ook via diplomatieke wegen een rol. ‘Hulpverleners moeten vaak lang wachten op een visum en veel hulpgoederen lopen vertraging op bij controles aan de grens’, vertelt Wierish. ‘We proberen deze bureaucratische belemmeringen weg te nemen door afspraken te maken en druk te zetten op de strijdende partijen. Zodat de benodigde hulp mensen in nood sneller kan bereiken.’
Een grote zorg voor het komende jaar is het groeiende tekort aan voedsel. ‘Dat gaat niet alleen om de korte termijn, maar ook om het voorkomen van honger in de toekomst’, legt hij uit. ‘Hoe zorg je dat de boeren op tijd zaaigoed krijgen en dat er komend jaar voldoende oogst is? We denken actief na over deze problematiek , zodat dit onderwerp hoger op de internationale agenda’s komt en we gericht in actie kunnen komen.’
Documenteren van oorlogsmisdaden
De ambassade steunt ook een aantal lokale projecten, waaronder een ngo die mensenrechtenschendingen in Soedan documenteert. ‘Beide partijen in Soedan maken zich schuldig aan afschuwelijke oorlogsmisdaden, zoals verkrachting en moord’, zegt Wierish. ‘Het is daarom heel belangrijk dat informatie over deze misdaden op de juiste manier wordt gedocumenteerd, zodat te zijner tijd het bewijsmateriaal juridisch geldig is en in de rechtbank kan worden gebruikt.’
Flexibele programma’s
Maar kan je ontwikkelingsprojecten wel uitvoeren in een land waar nog hevig wordt gevochten? De eerste reactie is vaak: nee. Toch ligt het volgens Wierish niet zo simpel. ‘Neem bijvoorbeeld Orange Corners, een initiatief van het ministerie van Buitenlandse Zaken dat vakonderwijs biedt aan jonge ondernemers. Moeten we dat stopzetten, terwijl er nu meer vraag naar getrainde ondernemers is dan ooit? Veel ondernemers en hoogopgeleiden zijn uit Soedan weggetrokken. Als die niet terugkomen, is er straks een enorm tekort aan kennis.’
De ambassade werkt daarom met een flexibele programmering. Zo kunnen ze projecten tijdelijk stopzetten, in een ander gebied uitvoeren of overschakelen naar een andere activiteit. ‘We kijken steeds of het veilig genoeg is om projecten uit te voeren’, legt hij uit. ‘Als je helemaal stopt laat je mensen in de steek. Met flexibele programma’s kan je doorgaan, maar onder verantwoorde omstandigheden.’
Terug naar de regio
De afgelopen maanden werkten de medewerkers van de ambassade vanuit drie verschillende landen: Nederland, Egypte en Kenia. ‘We hebben geen fysieke ambassade, maar functioneren wel heel goed als team. Wel voelen we dat de afstand naar Soedan te groot is, vertelt de ‘ambassadeur op afstand’.
Komend jaar hoopt hij daarom samen met zijn team meer vanuit de regio te werken. Bijvoorbeeld in Nairobi, waar veel ontwikkelings- en humanitair werk plaatsvindt. Of in Addis Abeba, waar de meeste politieke gesprekken worden gevoerd en het kantoor van de African Union is gevestigd. Ook Caïro is een optie, omdat daar veel invloedrijke mensen uit Soedan worden opgevangen. ‘Voor ons is het zaak om te bepalen: waar kunnen we als ambassade de meeste toegevoegde waarde bereiken?’, legt Wierish uit. Hij besluit: ‘Eén ding is zeker: Den Haag is te ver weg. We moeten terug naar de regio.’
Meer lezen over het conflict in Soedan? Lees ook: 'De wetteloosheid in Khartoum groeit met de dag' | Ministeries | Rijksoverheid.nl