Staatsbezoek Zuid-Afrika: samen vooruitkijken
Ministeries
Het koninklijk paar gaat van 18 tot en met 20 oktober 2023 op staatsbezoek naar Zuid-Afrika. Een bijzonder moment, zeker voor Joanne Doornewaard, die onlangs haar geloofsbrieven aan de president overhandigde. Als kersverse ambassadeur benadrukt ze meteen: 'hier wordt luisteren enorm gewaardeerd. Nederland heeft de neiging (met een half oor te luisteren en) meteen met een oplossing te komen en te vertellen hoe het moet. Maar dit bezoek draait om wederzijds begrip en gezamenlijk naar oplossingen op zoek te gaan. Het gaat niet om directe oplossingen, maar om begrijpen wat zij willen en hoe we elkaar kunnen bijstaan.’
Waarom brengt het koninklijk paar een staatsbezoek aan Zuid-Afrika?
‘Het koninklijk paar bezoekt Zuid-Afrika om verschillende redenen. In de eerste plaats zijn ze uitgenodigd door president Cyril Ramaphosa. Maar dit bezoek draait niet alleen om formaliteiten: het bezoek is vooral bedoeld om een impuls te geven aan de eeuwenoude relatie die we hebben. Vanuit het gedeelde verleden wordt op voet van gelijkwaardigheid vooruit gekeken naar een gezamenlijke toekomst. Dat doen we op het hoogste niveau maar ook met maatschappelijke organisaties die een essentiële rol vervullen in dit land.
Daarnaast is Zuid-Afrika een van onze belangrijkste partners op het Afrikaanse continent, op economisch, politiek maar ook op cultureel en wetenschapsgebied. Het is een G20 land dat internationaal van zich laat horen en zich graag inzet voor het Afrikaanse continent. Het is het eerste staatsbezoek aan Zuid-Afrika sinds 1996, toen koning Willem-Alexander, destijds nog prins, meereisde en Nelson Mandela president was. Dat maakt het dus heel speciaal, want een volgend staatsbezoek kan nog wel weer even duren. Daarom willen we deze gelegenheid optimaal benutten!’
Wat gaat er gebeuren en hoe verloopt de voorbereiding tot nu toe?
‘Het ambassadeteam is volop bezig met het voorbereiden van het programma. Daarin komen alle elementen aan bod waarop we onze relatie verder willen brengen. Er reizen vier ministers mee met ieder een eigen programma. Voorafgaand aan en gedurende het staatsbezoek vindt er een kennismissie plaats onder leiding van minister Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Ook vindt er een economische missie plaats op het gebied van duurzame land- en tuinbouw, groene waterstof en circulaire afvalbeheer onder leiding van minister Adema van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Verder begeleidt minister Bruins Slot van Buitenlandse Zaken het Koninklijk Paar en neemt zij deel aan de Zuid-Afrika – Nederland Joint Commission for Cooperation. Minister Ollongren van Defensie zal het gesprek aangaan met haar Zuid-Afrikaanse collega, en mogelijke samenwerking bespreken. Het coördineren van al deze activiteiten en het in goede banen leiden van de logistiek is een uitdagende taak.’
Waar is de relatie met Zuid-Afrika voornamelijk op gebaseerd?
‘De kern van de relatie draait om partnerschap. Nederland luistert naar de uitdagingen waar Zuid-Afrikanen mee te maken hebben, uitdagingen die vaak herkenbaar zijn voor Nederland. Samen wordt er gezocht naar oplossingen.
Een voorbeeld hiervan is de aanpak van werkloosheid en de verbetering van de aansluiting op de arbeidsmarkt, waarbij Nederland en Zuid-Afrika vergelijkbare uitdagingen tegenkomen. Hoe krijgen we jongeren enthousiast voor vakopleidingen? Ondertussen zijn juist die opleidingen cruciaal voor de overgang naar duurzame energie.
Natuurlijk zijn er ook onderwerpen waarover we het niet altijd eens zijn. Maar in een relatie gebaseerd op gelijkwaardigheid is het krachtig om naar elkaars perspectieven te luisteren en begrip te tonen. Dat geeft ruimte voor een open dialoog en de mogelijkheid om gezamenlijke punten te vinden, zelfs als we van mening verschillen.’
Op welke onderwerpen werken Zuid-Afrika en Nederland met elkaar samen?
‘We werken onder meer samen op het gebied van duurzame landbouw, hernieuwbare energie, culturele samenwerking en kennis- en wetenschapsuitwisseling. Bovendien wordt er samengewerkt aan het bevorderen van mensenrechten, zoals toegang tot de rechtspraak, gendergelijkheid voor meisjes en vrouwen, LHBTI-rechten en de aanpak van gendergerelateerd geweld.
Tijdens het staatsbezoek spreken de koning en koningin bijvoorbeeld met Zuid-Afrikaanse jongeren en maatschappelijke organisaties over hun ervaringen met en de bestrijding van gendergerelateerd geweld. Ook in Nederland is dit een probleem: iedere 8 dagen wordt in Nederland een vrouw vermoord. Door het uitwisselen van ervaringen en van elkaar te leren kan er gezamenlijk worden gewerkt aan oplossingen voor dit maatschappelijke probleem.’
Kunt u een ander voorbeeld geven van deze samenwerking?
‘Een concreet voorbeeld is de gezamenlijke inspanning op het gebied van duurzame landbouw. Hierbij wordt onderzocht hoe voedsel op een duurzamere manier geproduceerd kan worden, bijvoorbeeld door efficiënt gebruik van water met ingenieuze kassen die regenwater opvangen en circuleren, en inzet van biologische middelen in plaats van schadelijke chemicaliën en pesticiden.
Succesverhalen en kennis van zowel Zuid-Afrikaanse als Nederlandse instellingen worden tijdens het staatsbezoek gedeeld om deze aanpak te illustreren.’ Ambassadeur Joanne Doornewaard studeerde zelf aan de Wageningen Universiteit. ‘Ik vind duurzame landbouw een prachtig onderwerp en het helpt zeker bij het verbinden van verschillende partijen!’
Hoe hoopt u dat dit staatsbezoek over enkele jaren herinnerd zal worden?
‘Het streven is dat dit staatsbezoek bijdraagt aan een nieuwe, gezamenlijke toekomst als gelijkwaardige partners. Klinkt wellicht wat zweverig maar Nederland en Zuid-Afrika willen concrete stappen zetten door naar elkaar te luisteren en samen oplossingen te vinden voor gedeelde uitdagingen. Het staatsbezoek kan daar een belangrijke rol in spelen.’