Weblogbericht | 07-06-2022 | Ministerie van Buitenlandse Zaken

Wat is de betekenis van diplomatie?

Diplomatie is het overleg tussen vertegenwoordigers van landen, om een bepaald doel te bereiken. Je denkt daarbij misschien al snel aan conflicten voorkomen of oplossen. Maar diplomatie draait ook om het vergroten van de samenwerking tussen landen. Want samen staan we sterker. Door te overleggen en afspraken te maken, werkt Nederland met andere landen aan bijvoorbeeld klimaat, veiligheid, mensenrechten en ontwikkelingshulp.

Nederland wil een doel bereiken – maar heeft een ander land daar ook wat aan? Of andersom: een ander land heeft een voorstel, maar past dat wel bij onze Nederlandse waarden en belangen? De kunst van diplomatie is om samen een antwoord te vinden op zulke vragen. En ervoor te zorgen dat beide landen erop vooruitgaan. En dat is een vak apart.

Waarom is diplomatie nodig?

Nederland is sterk afhankelijk van de rest van de wereld. Dat komt door onze buitenlandse handel, maar ook doordat er uitdagingen zijn die we niet in ons eentje aankunnen. Denk aan klimaatverandering, vluchtelingenstromen of corona. Ook onze veiligheid begint vaak buiten de grens. Zoals bij terrorisme of cyberaanvallen. Door met andere landen samen te werken en afspraken te maken, draagt diplomatie bij aan een betere en stabielere wereld. En dus ook een veiliger en welvarender Nederland.

Via het ministerie van Buitenlandse Zaken zijn diplomaten er wereldwijd. Voor Nederland en Nederlanders. Maar wat doen ze precies?

Wat doet een diplomaat?

Diplomaten bouwen aan banden met andere landen. Denk aan het werk van een ambassadeur (lees ook: wat doet een ambassadeur?) of een consul-generaal (lees ook: wat is het verschil tussen een ambassade en consulaat?). Voor Nederland zijn diplomaten ook de ogen, oren en stem in het buitenland. Ze hebben nauw contact met de lokale regering, organisaties en burgers en weten wat er in het land speelt. Zo kan Nederland inspelen op wat er buiten onze grenzen gebeurt.

Wereldwijd heeft Nederland 150 ambassades, consulaten en vertegenwoordigingen: kleine stukjes Nederland in het buitenland. Die helpen bijvoorbeeld ook Nederlanders in het buitenland, en geven visa uit aan mensen die naar Nederland willen komen.

Diplomatie in actie

Ieder land heeft andere regels, belangen en een andere cultuur. Een diplomaat is getraind en opgeleid om daar rekening mee te houden. Maar daarnaast wil een diplomaat natuurlijk ook iets bereiken. Een aantal voorbeelden van diplomaten in actie:

• Diplomaten zijn er, omdat stabiliteit in andere landen ook een veiliger Nederland betekent. Zo werkt regionale veiligheidscoördinator Sabrina Brandt in Noord-Afrika om terrorisme bij de bron te stoppen.
• Diplomaten zijn er, om Nederlanders in het buitenland te helpen. Zoals begin coronacrisis, toen Nederlanders vastzaten op het cruiseschip Westerdam dat nergens mocht aanmeren. Honorair consuls in Cambodja Godie van de Paal en Billy Barnaart hielpen Nederlanders thuis te komen.
• Diplomaten zijn er, om kansen te creëren en deuren te openen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Bijvoorbeeld ambassadeur Daphne Bergsma die Nederlandse ondernemers in Polen helpt.
• Diplomaten zijn er, om afspraken te maken over internationale uitdagingen, zoals klimaatverandering en ongelijkheid. Denk aan klimaatgezant Jaime de Bourbon de Parme, die wereldwijd werkt aan gezamenlijke oplossingen voor het klimaat. Of de inzet van ambassades voor mensenrechten.

Waarom is een diplomaat onschendbaar?

Diplomaten werken voor de belangen van hun eigen regering en landgenoten. Denk aan een ambassadeur die Nederlanders helpt als ze in de problemen komen. Of een permanent vertegenwoordiger in de Verenigde Naties (VN) die zich sterk maakt voor Nederland. Diplomaten mogen geen risico’s lopen voor dingen die ze namens hun eigen land doen of zeggen. Want alleen zonder dwang of intimidatie kun je goed opkomen voor de waarden en belangen van het land waar je vandaan komt. 

Wat is diplomatieke onschendbaarheid?

Diplomatieke onschendbaarheid betekent dat diplomaten hun werk ongestoord moeten kunnen doen. Dat is internationaal afgesproken in het Verdrag van Wenen (Engels). Landen zijn zelfs verplicht om elkaars diplomaten te beschermen. Dat is de enige manier om goed contact met elkaar te houden – juist als de spanningen hoog oplopen. Nederland beschermt diplomaten, en dat doen andere landen waar Nederlandse diplomaten werken ook.

Diplomaten moeten zich natuurlijk wel houden aan de wetten van het land waar ze zijn. Ook dat staat in het Verdrag van Wenen. Doen ze dat niet? Dan kan Nederland daar iets van zeggen, de minister kan de ambassadeur ‘op het matje roepen’, of zelfs terugsturen. Zeker dat laatste gebeurt natuurlijk niet zomaar.

Waarom wordt een diplomaat niet zomaar uitgezet?

Diplomaten uitzetten (terugsturen) is een vergaande stap. Daarmee gooi je als land eigenlijk de deuren van diplomatie dicht. Want er verdwijnt dan een belangrijke manier om met een ander land in gesprek te blijven, en samen te werken aan diplomatieke oplossingen. Ook als je het niet met elkaar eens bent. Het gebeurt dus alleen als er geen andere oplossing is, er een gevaar voor Nederland bestaat en er een duidelijk politiek signaal nodig is.

In maart 2022 zette Nederland bijvoorbeeld 17 Russische inlichtingenofficieren het land uit die werkten onder een diplomatieke dekmantel. Zij vormden een direct gevaar voor de veiligheid van Nederland.

Hoe word je diplomaat?

Diplomaat worden kan op verschillende manieren. De meest gebruikelijke is via het ministerie van Buitenlandse Zaken (of een ander ministerie). Het ministerie heeft een eigen werk- en ontwikkeltraject Internationaal Beleidsmedewerker Buitenlandse Zaken (IBBZ). Buitenlandse Zaken zoekt hiervoor jaarlijks mensen met verschillende achtergronden en studierichtingen. Van Sinologen tot Arabisten, van experts op het gebied van voedselzekerheid of klimaat tot sterrenkundigen en alles daartussenin.

Op Werken voor Nederland lees je verhalen uit de praktijk van internationale beleidsmedewerkers.