Nederlandse hulp voor Oekraïne

Op 15 april jl. werd in de Voorjaarsnota extra geld toegekend voor steun aan Oekraïne in 2024 en 2025. Het gaat hierbij om respectievelijk 148 en 252 miljoen euro voor 2024 en 2025 ten behoeve van kritiek herstel en humanitaire hulp, naast militaire steun.

In deze kamerbrief staat hoe het kabinet voor 2024 invulling geeft aan de beschikbare middelen.

Het kabinet trekt extra geld uit voor niet-militaire steun aan Oekraïne. Het gaat om een aanvullend bedrag van € 148 miljoen in 2024, en € 252 miljoen in 2025 voor de begroting van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Dit maakte het kabinet bekend in de Voorjaarsnota 2024.

Nederland maakt € 10 miljoen vrij, voor steun aan Oekraïens onderzoek naar oorlogsmisdrijven en het berechten van daders. Dit maakte minister Bruins Slot van Buitenlandse Zaken bekend tijdens de conferentie Restoring Justice for Ukraine in Den Haag.

Nederland heeft een veiligheidsovereenkomst gesloten met Oekraïne voor de komende 10 jaar. Deze overeenkomst is een signaal van het kabinet dat Nederland Oekraïne voor langere tijd wil steunen op het gebied van veiligheid, defensie, wederopbouw en gerechtigheid. Hiermee helpt Nederland Oekraïne zich te verdedigen tegen Rusland.

EU-landen zijn samen tot een akkoord gekomen over een financieel steunpakket van € 50 miljard voor Oekraïne. Een deel van de € 50 miljard – € 33 miljard – bestaat uit leningen aan Oekraïne. Voor de overige € 17 miljard steun aan Oekraïne is extra geld nodig; dit wordt verdeeld onder de 27 EU-lidstaten. Alle EU-landen dragen daar naar verhouding aan bij. Voor Nederland gaat dit om 5,9%: ongeveer € 250 miljoen per jaar tot en met 2027.

Voor de eerste vier maanden van 2024 heeft het kabinet € 102 miljoen beschikbaar gemaakt, om Oekraïne te helpen de winter door te komen en zich voor te bereiden op het voorjaar. Het nieuwe steunpakket is gericht op urgente noden:

• € 15 miljoen voor humanitaire hulp via het Ukraine Humanitarian Fund van VN OCHA;
• € 15 miljoen voor de ontmijning van onder meer landbouwgronden en bevrijde gebieden;
• € 62 miljoen om de regering van Oekraïne te ondersteunen bij het leveren van basisdiensten, het herstellen van kritieke infrastructuur en het zorgen voor hervormingen via het Special Program for Ukraine and Moldova Recovery (SPUR), onderdeel van de International Development Association (IDA) van de Wereldbank;
• € 10 miljoen in leveringen voor het Oekraïense elektriciteitsnetwerk.

Nederland stelt €17 miljoen beschikbaar om Oekraïne te steunen bij het tegengaan van straffeloosheid en om gerechtigheid te bereiken voor Oekraïense burgers die slachtoffer zijn van oorlogsmisdaden. Het geld is onder meer bedoeld voor het versterken van de justitiële sector in Oekraïne. 

Nederland blijft Oekraïne onverminderd steunen. Voor 2024 heeft het kabinet ruim € 2 miljard gereserveerd. Het bedrag is vooral bedoeld voor militaire steun, maar er is ook geld voor waarheidsvinding en gerechtigheid, herstel en wederopbouw, en donaties aan fondsen.

Nederland stuurt voor de vierde keer een forensisch team naar Oekraïne voor onderzoek naar oorlogsmisdrijven. Het doel van het Forensisch Opsporingsteam is een bijdrage te leveren aan de strafrechtelijke vervolging van de daders van de oorlogsmisdrijven. Deze mogen volgens het kabinet niet onbestraft blijven.

Het kabinet presenteert het derde steunpakket voor Oekraïne van 2023. Nederland maakt daarvoor € 102 miljoen vrij. De extra steun is gericht op Oekraïne helpen gereedmaken voor de winter, het ondersteunen van Nederlandse bedrijven die willen bijdragen aan de wederopbouw, en institutionele hervormingen.

• Ondersteuning energievoorziening komende winter
  o   € 20 miljoen voor gasaankopen via de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD).
  o   € 10 miljoen voor leveranties van goederen voor het energienetwerk via het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
• Ondersteuning wederopbouw via de Nederlandse private sector
  o   € 60 miljoen voor de ondersteuning van Nederlandse bedrijven die een bijdrage willen leveren aan de wederopbouw van het land. Dit geld is bedoeld voor exportkredietverzekeringen om risico’s van zakendoen in Oekraïne af te dekken.
• Ondersteuning institutionele opbouw
  o   € 7 miljoen voor het hervormingsprogramma van het International Monetair Fonds (IMF). Doel van het programma is bestuurlijke hervormingen door te voeren en actie te ondernemen tegen corruptie.
  o   € 5 miljoen voor ondersteuning van Oekraïense decentrale overheden via het Multi-Donor Partnership Fund for a Resilient Ukraine (PFRU). Het fonds zet zich in op het versterken van de decentrale overheden en op snel herstel na bevrijding van Russische bezetting.

Nederland draagt € 1,5 miljoen bij om het schaderegister te helpen bij het opstarten van de organisatie. Sinds juli 2023 is Nederland gastland van dit schaderegister. Het register zal vanuit Den Haag claims ontvangen, verwerken en opslaan.

Oekraïne krijgt F-16’s van Nederland. Om hoeveel toestellen het gaat en wanneer ze beschikbaar worden gesteld, is niet bekendgemaakt. Voordat Nederland F-16’s aan Oekraïne gaat leveren, dient eerst aan een aantal randvoorwaarden te zijn voldaan. Zo moet bijvoorbeeld de infrastructuur op Oekraïense vliegvelden geschikt worden gemaakt. Ook is het noodzakelijk dat er voldoende Oekraïners zijn opgeleid om met de F-16 te opereren.

Het kabinet presenteert het tweede steunpakket voor Oekraïne van 2023. Nederland maakt ruim € 118 miljoen vrij. Hiervan komt € 93 miljoen uit de reservering van € 2,5 miljard van het kabinet voor steun aan Oekraïne in 2023, en € 25 miljoen uit de begroting van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. De extra steun is onder andere gericht op humanitaire hulp, watervoorziening, gezondheidszorg en herstel van infrastructuur. Het steunpakket bestaat uit:

• € 83 miljoen voor herstelwerkzaamheden en gezondheidszorg. Hiervan gaat € 58 miljoen naar het herstel van infrastructuur, huizen en drinkwatervoorzieningen. De overige € 25 miljoen is vrijgemaakt voor medische hulpmiddelen en ondersteuning van mobiele klinieken.
• € 10 miljoen voor hulp- en reddingsmiddelen, waaronder reddingsboten en vletten vanwege de verwoesting van de Kachovka-dam.
• € 875.000 via het mensenrechtenfonds voor lokale ngo-projecten om Oekraïense mensenrechtenverdedigers te steunen.
• € 25 miljoen aan subsidies om Nederlandse bedrijven en maatschappelijke organisaties in staat te stellen bij te dragen aan wederopbouw en herstel. Dit is gericht op projecten die aansluiten bij de noden in Oekraïne en bijdragen aan wederopbouw en herstel van het land.

Nederland levert nog meer hulp- en reddingsmiddelen aan Oekraïne, voor het gebied dat getroffen is door de verwoesting van de Kachovka-dam. In totaal gaat het nu om 40 boten, 75 waterpompen, 20 reddingsboeien, 370 reddingsvesten en 120 waadpakken die beschikbaar worden gesteld door de waterschappen. En 22 reddingsboten (vletten) van de Reddingsbrigade Nederland.

Nederland stuurt hulp- en reddingsmiddelen naar het gebied in Oekraïne dat is getroffen door de verwoesting van de Kachovka-dam. Het gaat om ongeveer 20 boten, ruim 15 waterpompen, ruim 180 reddingsvesten en ruim 50 waadpakken die beschikbaar worden gesteld door de Nederlandse waterschappen en de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij. Daarnaast levert de Reddingsbrigade Nederland 22 reddingsboten (vletten).

Samen met een grote groep andere landen heeft Nederland in de Raad van Europa het besluit genomen om een schaderegister op te richten voor Oekraïne. Het schaderegister wordt in Den Haag gevestigd. Dit register is een belangrijke stap om Rusland aansprakelijk te stellen voor betaling van oorlogsschade aan burgers, bedrijven en overheden in Oekraïne.

Het kabinet presenteert het eerste steunpakket voor Oekraïne van 2023, als onderdeel van de voor dit jaar toegezegde € 2,5 miljard. Het pakket is onder andere bedoeld voor herstelwerkzaamheden, niet-dodelijke steun aan Oekraïense strijdkrachten via de NAVO, humanitaire hulp, de strijd tegen straffeloosheid, ontmijning en voedselzekerheid. Het gaat om een totaalbedrag van € 274 miljoen.

De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) lanceert een missie met experts die onderzoek gaan doen naar de deportatie van Oekraïense kinderen door Rusland. Samen met onder meer Duitsland heeft Nederland zich sterk gemaakt voor de inzet van deze missie, om de feiten over de ontvoering van kinderen verder aan het licht te brengen met nieuwe onafhankelijke data. Het team van onafhankelijke experts vertrekt naar Oekraïne met het doel om data te verzamelen en waar mogelijk met slachtoffers en getuigen te spreken. Nederland maakt deel uit van de werkgroep voor de missie en levert een financiële bijdrage.

Nederland maakt € 1 miljoen extra vrij voor het Internationaal Strafhof om oorlogsmisdadigers op te sporen en te vervolgen.

Nederland, Oekraïne, de Europese Unie, Eurojust en het Internationaal Strafhof lanceren een internationaal netwerk: de Dialogue Group on Accountability for Ukraine. Dit netwerk geeft landen, internationale organisaties en andere partijen een platform om initiatieven tegen straffeloosheid te bespreken, en op elkaar aan te sluiten. Een belangrijk uitgangspunt bij de oprichting van deze Dialogue Group is dat Oekraïne nauw betrokken is en zelf aan het stuur blijft bij de internationale inzet tegen straffeloosheid. 

Dit netwerk is een resultaat van de Ukraine Accountability Conference in Den Haag van juli 2022.

Er komt een internationaal onderzoekscentrum in Den Haag. Om onderzoek te doen naar het misdrijf van agressie tegen Oekraïne, en met het uiteindelijke doel om verantwoordelijken voor de invasie te vervolgen. Het Internationaal Strafhof doet op dit moment al onderzoek naar oorlogsmisdrijven gepleegd in Oekraïne, maar heeft geen rechtsmacht over het misdrijf van agressie gepleegd in Oekraïne.

Als lid van de Europese Unie (EU) draagt Nederland bij aan het werk van de EU-noodhulporganisatie ECHO (in het Engels). In 2022 maakte ECHO voor Europese noodhulp in en rond Oekraïne € 523 miljoen vrij. Daarnaast gaf ECHO € 516 miljoen uit aan steun (zoals hulpgoederen en -diensten) via het EU-mechanisme voor civiele bescherming.

Nederland stuurt meer onderdelen en materialen naar Oekraïne om te helpen met het herstel van belangrijke energie-infrastructuur.

Nederland reserveert € 2,5 miljard voor steun aan Oekraïne in 2023. Het kabinet verwacht dat dit bedrag nodig is voor militaire steun, ondersteuning bij belangrijke herstelwerkzaamheden en bijdragen aan de strijd tegen straffeloosheid.

De Raad van de EU stemt in met een voorstel van de Europese Commissie om Oekraïne in 2023 te voorzien van € 18 miljard aan liquiditeitssteun. Nederland staat garant voor een aandeel van dit bedrag, en betaalt daarnaast voor de rentesubsidie op deze lening.

Nederland levert onderdelen en apparatuur aan Oekraïne. Het gaat om onder meer transformatoren, schakelcomponenten en kabels die nodig zijn om het elektriciteitsnet te helpen herstellen. De bijdrage is onderdeel van de € 180 miljoen die het kabinet heeft uitgetrokken om Oekraïne te helpen de winter door te komen.

Nederland levert samen met Estland en Noorwegen een volledig ingericht veldhospitaal aan Oekraïne.

Premier Rutte kondigt een Nederlandse bijdrage van € 4 miljoen aan voor het Grain From Ukraine-initiatief.

Het kabinet draagt € 25 miljoen bij aan de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD). Deze bijdrage stelt de EBRD in staat investeringen te blijven doen in de Oekraïense landbouwsector ondanks het hoge risico van deze investeringen. Hiermee draagt Nederland via de EBRD bij aan de bedrijvigheid in de voedselsector van Oekraïne en aan wereldwijde voedselzekerheid.

Het kabinet maakt € 110 miljoen extra vrij om Oekraïne de winter door te helpen. Dit geld is bedoeld voor onderdak, het herstel van waterleidingen en huizen, en het aankopen van gas, voedsel en elektriciteit. Eerder kondigde het kabinet voor dit doel al € 70 miljoen aan. De steun van in totaal € 180 miljoen loopt via de Wereldbank (€ 90 miljoen) en de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (€ 72 miljoen). Ook worden er via het ministerie van Economische Zaken en Klimaat onderdelen geleverd voor het Oekraïense elektriciteitsnet (€ 18 miljoen).

Nederland stuurt voor de tweede keer een forensisch team naar Oekraïne voor onderzoek naar oorlogsmisdaden.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken organiseert in Den Haag een conferentie over de wederopbouw van Oekraïne.

De EU-ministers van Buitenlandse Zaken besluiten tijdens de Raad Buitenlandse Zaken om Oekraïne extra te steunen met een EU-trainingsmissie. En door nog eens € 500 miljoen beschikbaar te stellen vanuit de Europese Vredesfaciliteit (EPF).

Nederland zal de komende tweeënhalf jaar het Cultural Emergency Fund ondersteunen met een extra € 1 miljoen. Dit geld is bedoeld voor projecten in Oekraïne om cultureel erfgoed te beschermen.

Nederland maakt bekend € 70 miljoen te gaan bijdragen om Oekraïne de winter door te helpen.

Nederland draagt ongeveer € 2 miljoen bij aan het Istanboel Coördinatie Mechanisme van de graandeal, via de organisaties die de graandeal uitvoeren: UNCTAD en het Centre for Humanitarian Dialogue (CHD).

Het kabinet informeert de Tweede Kamer over het voorgenomen besluit om een lening van € 200 miljoen te verstrekken aan Oekraïne via de beheerde rekening van het IMF.

Nederland maakt de volgende bedragen vrij voor extra steun aan Oekraïne:

• € 65 miljoen voor het Nederlands en Oekraïens bedrijfsleven. Bijvoorbeeld door Nederlandse bedrijven (gedeeltelijk) te financieren voor het herstel van infrastructuur, zoals bruggen, dijken en ziekenhuizen, in getroffen gebieden.
• € 10 miljoen naar projecten om mijnen en andere explosieve oorlogsresten op te ruimen.
• € 2,5 miljoen voor technische assistentie naar de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling voor ondersteuning bij het uitvoeren van projecten in Oekraïne.
• € 2 miljoen voor het bevolkingsfonds van de Verenigde Naties voor psychosociale steun aan slachtoffers van seksueel en gendergerelateerd geweld.
• € 1 miljoen voor ondersteuning van de eerste ontwerpplannen voor wederopbouw van 3 gemeenten: Cherson, Odessa en Mykolajiv, via de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.

Nederland steunt het werk van de VN-mensenrechtenorganisatie OHCHR met een extra € 1 miljoen. Hiermee kan OHCHR zich verder inzetten voor mensenrechten in Oekraïne. En om schendingen van mensenrechten te documenteren en daarover te rapporteren.

De Nederlandse regering organiseert samen met de Openbaar Aanklager van het Internationaal Strafhof en de Europese Commissie, de Ukraine Accountability Conference in het World Forum in Den Haag.

Het kabinet maakt 1 miljoen euro vrij om kunstenaars te ondersteunen die voor de Russische agressie in Oekraïne gevlucht zijn. Daarmee kunnen deze makers uit Oekraïne en Rusland hun culturele en creatieve beroepen tijdelijk blijven uitoefenen in Nederland.

Nederland stuurt een forensisch opsporingsteam naar Oekraïne. Het team verzamelt bewijs dat bruikbaar is voor onderzoek naar oorlogsmisdaden en in strafrechtelijke procedures.

Nederland ondersteunt het Internationaal Strafhof met € 1 miljoen extra voor het opsporen en vervolgen van mensen die in Oekraïne oorlogsmisdaden hebben begaan.

Nederland maakt € 10 miljoen vrij voor hulp aan Moldavië. Moldavië vangt als buurland van Oekraïne veel vluchtelingen op.

Het speciale noodfonds van de Wereldgezondheidsorganisatie CFE maakt in 2022 10,2 miljoen dollar (in het Engels) vrij voor de aankoop en levering van noodzakelijke medische hulpmiddelen aan Oekraïne. In 2022 steunde Nederland dit noodfonds, bedoeld voor verschillende gezondheids- en humanitaire crises in de wereld, met bijna 1,2 miljoen dollar.

Mede dankzij de Nederlandse bijdrage wijst het Central Emergency Response Fund van de VN 40 miljoen dollar extra toe voor het uitbreiden van humanitaire hulp in Oekraïne. Aan het begin van de humanitaire crisis werd al 20 miljoen dollar vrijgemaakt. In 2022 was Nederland de op een na grootste donor van dit fonds.

Het kabinet stelt € 15 miljoen extra beschikbaar voor noodhulp voor oorlogsslachtoffers in Oekraïne. En maakte dit bekend tijdens de nationale actiedag van Giro555.

Nederland levert beademingsapparatuur voor Oekraïne in binnen het Europese programma RescEU (in het Engels). De apparatuur gaat eerst naar een verzamelpunt in Polen. En van daaruit stuurt RescEU de apparatuur zo snel mogelijk naar Oekraïne. De EU zet zulke verzamelpunten ook in Roemenië en Slowakije op.

Nederland stuurt medicijnen en medische hulpgoederen naar Oekraïne. Dit gaat onder andere om beschermende medische kleding, antibiotica en pijnstillers.

De Dutch Relief Alliance (DRA) start een project van € 2,5 miljoen met steun van de overheid. 3 van de 14 hulporganisaties die in de DRA samenwerken (Dorcas, Cordaid en Save the Children) zorgen voor eten, drinkwater, noodopvang, bescherming en psychosociale zorg, zoals steun bij emotionele klachten en sociale problemen.

Nederland steunt het werk van de VN-mensenrechtenorganisatie OHCHR met € 1 miljoen. Hiermee kan OHCHR zich verder inzetten voor mensenrechten in Oekraïne. En om schendingen van mensenrechten te documenteren en daarover te rapporteren.

Nederland geeft een garantie van € 100 miljoen aan de Wereldbank zodat Oekraïne extra begrotingssteun van deze instelling kan ontvangen.

Via het door Nederland gefinancierde partnerschap met het Nederlandse Rode Kruis wordt € 1,5 miljoen beschikbaar gesteld voor humanitaire hulp in Oekraïne en in buurlanden waar vluchtelingen worden opgevangen. Rode Kruisverenigingen gebruiken het geld voor hulpverlening.

Nederland maakt € 20 miljoen vrij voor slachtoffers van de oorlog in Oekraïne. Daarmee bieden de Verenigde Naties (VN) noodhulp in Oekraïne en buurlanden. Bijvoorbeeld door het uitdelen van voedsel en water, en het geven van medische zorg. Ook coördineren zij internationale hulp.

Het Central Emergency Response Fund (CERF) van de VN maakt 20 miljoen dollar vrij voor humanitaire hulp in de regio’s Donetsk, Loegansk en andere delen van het land. In 2022 draagt Nederland € 75 miljoen bij aan het CERF om flexibel in te zetten voor humanitaire crises wereldwijd.

Nederland zegt € 2 miljoen extra toe via het Matra-programma. Dit programma steunt projecten die de weerbaarheid van Oekraïne vergroten, desinformatie tegengaan en zich richten op psychosociale steun voor Oekraïners. Nederland steunt Oekraïne sinds 1993 via het Matra-programma (in het Engels). In 2020 zegde Nederland onder andere ruim € 3 miljoen toe. Dit geld wordt gebruikt om de capaciteit van de juridische sector in Oekraïne te vergroten en onderzoek te doen naar internationale misdaden in Oekraïne.