Verbeteren van de rol van de overheid en toezichthouder
Er is te lang onvoldoende aandacht geweest voor de mensen in het aardbevingsgebied. Het ging bij de overheid te weinig over hun veiligheid. Dit vraagt om erkenning en verbetering. Daarom neemt de overheid maatregelen om ervoor te zorgen dat deze fouten in de toekomst niet opnieuw worden gemaakt.
Gaswinning boven het belang van bewoners
De belangen van mensen in het aardbevingsgebied waren te lang ondergeschikt aan de gaswinning. Ook was de samenwerking van de overheid met oliemaatschappijen te hecht. Kritische geluiden kregen hierdoor geen kans. De risico’s van de gaswinning konden lang buiten het zicht van de toezichthouder blijven. Ook zijn bewindspersonen niet goed geïnformeerd, waardoor zij besluiten namen op basis van verkeerde aannames.
De overheid wil de aanpak van schade en versterking van huizen en gebouwen zo snel mogelijk verbeteren. Ook moeten het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) en de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) beter samenwerken.
Maatregelen om tot een betere overheid te komen
Bij de gaswinning in Groningen heeft het overheidssysteem door verschillende oorzaken gefaald. De overheid wil van deze fouten leren en neemt daarom verschillende maatregelen.
In de Wet op de rijksinspecties komt te staan dat rijksinspecties, zoals toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SodM), rechtstreeks informatie aan de Tweede Kamer mogen geven. Als die daarom vraagt. Er is dan geen toestemming meer nodig van een minister of staatssecretaris.
Rijksinspecties mogen hun adviezen zelf openbaar maken, op grond van de Wet Open Overheid (WOO). Dit moet de informatievoorziening verbeteren.
Bij toezichthouder SodM komt een collegiaal bestuur: de inspecteur-generaal en twee bestuursleden.
Er komt een Kaderwet op de rijksinspecties. Die wet moet gaan zorgen voor een betere borging van de onafhankelijkheid van inspecties.
Er is een nieuwe ambtseed voor Rijksambtenaren. Die eed geeft beter aan waar Rijksambtenaren voor staan en hoe zij willen werken. Er ligt meer nadruk op werken in het algemeen belang voor de samenleving. Zij moeten zich durven en kunnen uitspreken. En tegenspraak kunnen geven en ontvangen.
Rijksdiensten moeten beter verspreid worden over het land. In de stad Groningen komen rijksontmoetingsplekken in bestaande rijkskantoren. Hier kunnen rijksambtenaren werken die eigenlijk in een andere stad werken. In Assen is een rijkshub geopend.
Bewindspersonen gaan vaker praten met de mensen die met hun beleid te maken hebben. En ambtenaren moeten vaker werkbezoeken afleggen, zodat zij zichtbaarder en benaderbaar worden.
De organisaties die te maken hebben met de gaswinning verdwijnen. De NAM blijft alleen nog bestaan om de gaswinning af te ronden, infrastructuur op te ruimen en de kosten voor schade en versterking te betalen. Daardoor verdwijnt ook GasTerra.
Er moet een einde komen aan de voortdurende discussies van de NAM over het betalen voor de gevolgen van de gaswinning. De Staat wil daarom definitieve afspraken maken met Shell en ExxonMobil over de betalingen.
Omdat er verschillende rechtszaken lopen met de NAM, Shell en ExxonMobil, zijn er momenteel geen gesprekken over de kosten voor schadeherstel en versterking. Herstel van de schade en de versterkingsoperatie blijven wel sowieso doorgaan.
De NAM moet alle mijnbouwlocaties opruimen. Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) moet hier streng toezicht op houden. De voortgang hiervan komt in de jaarlijkse Staat van Groningen.
Staatsbedrijven, zoals Energie Beheer Nederland (EBN) en de Gasunie, moeten meer oog hebben voor het publieke belang bij hun werkzaamheden. Onder het publiek belang kunnen allerlei maatschappelijke doelen vallen zoals veiligheid, bescherming van natuur en milieu en het versnellen van de energietransitie.
In de nieuwe strategie van EBN hebben publieke belangen een duidelijkere plek gekregen. Daarnaast is EBN bezig een overzicht te publiceren van alle bestaande overeenkomsten. Alle nieuwe overeenkomsten die EBN sluit, worden actief openbaar gemaakt.
Verder heeft EBN een verklaring maatschappelijk verantwoord ondernemen uitgebracht en is EBN bezig om het toetsingskader voor beoordeling van investeringsvoorstellen aan te passen. Zodat beter wordt vastgelegd hoe publieke belangen bij de beoordeling worden meegenomen.
De overheid wil onderzoeken hoe de ondergrond het best gebruikt kan worden bij de overgang naar duurzame energie. Bijvoorbeeld op het gebied van energieopslag, geothermie en oliewinning. Dit gebeurt via het programma Duurzaam Gebruik Diepe Ondergrond.
Kennis, data en monitoring van de ondergrond zijn belangrijk voor huidige en toekomstige mijnbouw. Het ministerie van EZK probeert aardwetenschappelijke kennis in kaart te brengen. En SodM verzamelt hierover kennis binnen de eigen organisatie. Daarnaast werkt TNO aan een programma dat voor meer, betere en begrijpelijke kennis van de ondergrond moet zorgen. Ook komt er een plan om het seismisch meetnetwerk van het KNMI uit te breiden en maatschappelijk mijnbouweffecten te monitoren.
Er komt een overzicht van de veiligheids- en gezondheidsrisico’s van de energietransitie, waaronder mijnbouwactiviteiten. Dit moet ervoor zorgen dat activiteiten in de ondergrond, zoals gas- of oliewinning, alleen plaatsvinden als het veilig is.
