Aanpak witwassen en financiering van terrorisme

Misbruik financiële sector voor witwassen

Criminelen zoeken naar mogelijkheden om de illegale herkomst van hun geld te verdoezelen. Zij gebruiken daarvoor dienstverleners, ook uit de financiële sector. Bijvoorbeeld door:

• geld te storten op de rekening van een bedrijf in een ander land dat minder controleert op witwassen;
• valse rekeningen te (laten) maken, waardoor het lijkt alsof een bedrijf het geld verdiend heeft.

Betrokken organisaties bij de aanpak van witwassen en terrorismefinanciering

Er zijn verschillende publieke en private partijen die een rol hebben in de bestrijding van witwassen. Het gaat om:

• de Financial Intelligence Unit (FIU);
• toezichthouders, zoals de Nederlandsche Bank, de Autoriteit Financiële Markten en Bureau Financieel Toezicht;
• opsporingsdiensten, zoals de politie en de FIOD;
• het Openbaar Ministerie;
• Meldingsplichtige instellingen, zoals banken, notarissen en advocaten. 

Meldingsplichtige instellingen onderzoeken hun klanten, en houden transacties in de gaten. Als een transactie ongebruikelijk is moeten zij dit melden bij de FIU-Nederland. Toezichthouders controleren of instellingen dit goed doen. De FIU-Nederland onderzoekt ongebruikelijke transacties. Verdachte transacties worden gedeeld met de opsporingsinstanties. Zo komt witwassen, financiering van terrorisme of een andere onderliggende overtreding aan het licht.

De Rijksoverheid heeft een algemene leidraad gemaakt om financiële instellingen te helpen met het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen.

Beleidsagenda aanpak witwassen

De overheid werkt met een beleidsagenda aanpak witwassen. Deze is gemaakt met 3 aandachtspunten:

• Streng waar nodig
• Ruimte waar mogelijk
• Meten om te weten

Hiermee wil het kabinet de grootste risico’s op witwassen effectief aanpakken. Dit doet het kabinet bijvoorbeeld door:

• Beter toezicht op niet-financiële instellingen zoals makelaars en kunsthandelaren
• Een gelijke verhouding tussen verplichtingen en lasten van kleine ondernemingen
• Verbeteren van inzicht in gebruik van verdachte transacties.

Een compleet overzicht van de maatregelen met verdere uitleg staat in de beleidsagenda aanpak witwassen.  

Dezelfde regels in alle EU-landen

In 2024 is er een akkoord bereikt over nieuwe EU regelgeving voor de aanpak van witwassen en financieren van terrorisme. Deze regelgeving verbetert het toezicht binnen de EU. Ook zorgt het voor gelijke regels in alle EU-landen. Dit maakt uitvoering eenvoudiger en voorkomt dat criminelen verschillen in regelgeving kunnen misbruiken.

Lidstaten hebben 3 jaar om hun nationale regelgeving aan te passen aan de nieuwe Europese regelgeving. In 2027 wordt de nieuwe regelgeving van toepassing.

Europese anti-witwasautoriteit

Met de nieuwe regelgeving wordt ook een Europese anti-witwasautoriteit (AMLA) opgericht.  Deze moet zorgen voor:

• Betere samenwerking tussen de toezichthouders van de EU bij de aanpak van witwassen en financieren van terrorisme;
• Toezicht op meldingsplichtige instellingen met een hoog risico op witwassen of financieren van terrorisme, die in meerdere lidstaten van de EU actief zijn. Bij deze instellingen is toezicht op Europees niveau effectiever is dan nationaal toezicht;
• Samenwerking en gezamenlijke analyses van de Financial Intelligence Units (FIUs) in de EU. 

Internationale aanpak witwassen en financiering terrorisme

Om witwassen en terrorismefinanciering internationaal aan te pakken is de Financial Action Task Force (FATF) opgericht. Ook Nederland doet hieraan mee. Leden van de FATF hebben wereldwijde afspraken gemaakt om witwassen van crimineel geld en financiering van terrorisme tegen te gaan. De FATF controleert of landen zich aan de afspraken houden. 

De FATF beoordeelde Nederland positief in 2021/2022. De FATF zag ook verschillende verbeterpunten. Bijvoorbeeld de effectiviteit van de regelgeving voor niet-financiële instellingen vergroten en het toezicht op deze instellingen verbeteren. 

Het kabinet bouwt voort op de belangrijkste aanbevelingen van de FATF in de Beleidsagenda aanpak witwassen.

Discriminatie door banken en betaalinstellingen

Er zijn signalen dat burgers, onder andere door de aanpak van witwassen, discriminatie door banken en betaalinstellingen ervaren. Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 10 klanten van banken en betaalinstellingen discriminatie ervaren. Bijvoorbeeld bij het openen van een bankrekening. Of bij het doneren aan een goed doel, moskee of kerk. Banken en betaalinstellingen zijn aan de slag gegaan met de volgende vier acties:

• Banken en betaalinstellingen moeten hun communicatie verbeteren.
• Banken en betaalinstellingen moeten wet- en regelgeving beter naleven. Zoals de Sanctiewet en Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Nu stellen banken soms vragen aan klanten die de wet- en regelgeving niet voorschrijft.
• Banken en betaalinstellingen moeten een actieve rol pakken om discriminatie te voorkomen.
• Er moeten voldoende mogelijkheden zijn voor klanten om discriminatie te melden. Hier moeten banken en betaalinstellingen meer aandacht aan geven.

Onderzoek DNB naar discriminatie

Ook DNB heeft onderzoek gedaan naar discriminatie. Hierbij is specifiek gekeken naar mogelijke discriminatie in de aanpak van witwassen door banken. DNB ziet verbetermogelijkheden en doet ook aanbevelingen richting de banken.

Criminele activiteiten voorkomen met UBO registers

Voor organisaties gelden verplichtingen om te registreren wie de eigenaar is, of wie zeggenschap of een belang heeft. Deze ‘ultimate beneficial owner (UBO)’ registers helpen criminele activiteiten voorkomen en opsporen.

Verbod contante betalingen vanaf € 3.000 in Nederland

Het moet voor criminelen moeilijker worden om geld wit te wassen met contant geld. Daarom zijn er plannen voor een verbod op contante betalingen vanaf € 3.000.