Democratische rechtsstaat in Nederland

Democratische rechtsstaat is de basis

De democratische rechtsstaat is de basis voor de Nederlandse manier van leven. Burgers kiezen volksvertegenwoordigers. Die gekozen volksvertegenwoordigers stellen vervolgens wetten en regels vast in bijvoorbeeld de Tweede Kamer of de gemeenteraad. Politici leggen verantwoording af. En er is een vrije pers die de macht controleert.

Verder zijn er wetten en regels die de rechten en vrijheden van inwoners beschermen. Ook stellen deze wetten en regels grenzen aan de macht van de overheid. Zo hebben inwoners belangrijke grondrechten, die de overheid niet zomaar mag beperken. 

De rechterlijke macht controleert of iedereen zich aan de wetten en regels houdt. En die macht is in Nederland onafhankelijk van het parlement en de overheid.

Voorwaarden democratische rechtsstaat

Nederland is een parlementaire democratie. Burgers stemmen tijdens verkiezingen op de volksvertegenwoordigers van politieke partijen die hen het meest aanspreken. Andere voorwaarden van een goed werkende democratische rechtsstaat:

• Vrije en eerlijke verkiezingen 
  Dat betekent dat iedereen zelf bepaalt waarop iemand stemt. En dat dat anoniem gebeurt. En dat de verkiezingen eerlijk verlopen. Voor de Tweede Kamer mag iedere Nederlander vanaf 18 jaar met kiesrecht stemmen. 
• Een gekozen volksvertegenwoordiging
  Dit zijn politici die gekozen zijn door de inwoners van een land om ze te vertegenwoordigen. In Nederland zijn dat bijvoorbeeld leden van de Tweede Kamer of de gemeenteraad. Iedereen van 18 jaar en ouder met de Nederlandse nationaliteit kan zich kandidaat stellen voor de verkiezingen.
• Scheiding van machten
  De wetgevende (het parlement en regering), de uitvoerende (de regering) en de rechterlijke (rechters) macht werken gescheiden van elkaar. Ook controleren ze elkaar. Deze balans voorkomt dat er te veel macht in handen komt van een kleine groep mensen.
• Politieke gelijkheid voor iedereen
  Alle burgers hebben gelijke rechten en plichten. De overheid moet iedereen gelijk behandelen. 
• Een grondwet
  Een grondwet, internationale verdragen en gewone wetten bepalen hoe mensen samen met elkaar leven. In een democratie is het erg belangrijk dat de wetten ook worden nageleefd. Door zowel burgers als de overheid. 
• De vrijheid van burgers wordt beschermd
  In een democratie is de vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vereniging belangrijk. De bestuurders van een land mogen dit op geen enkele manier beperken. Dit betekent niet dat iedereen zomaar alles kan zeggen. Dat wordt bepaald door de onafhankelijke rechterlijke macht. 
• Er is een maatschappelijk middenveld
  In een democratie zijn er belangengroepen, zoals non-gouvernementele organisaties (ngo’s) of vakbonden. Deze organisaties vertegenwoordigen grote groepen burgers en geven ze zo een stem. 
• Er zijn vrije media
  Een democratie kan niet zonder vrije media. Die zorgen er namelijk voor dat burgers zich kunnen informeren over wat er in bijvoorbeeld de politiek gebeurt. Dat doen ze op een zo onafhankelijk mogelijke manier. Zonder invloed van bijvoorbeeld de politiek of belangenorganisaties.

Belang van democratische rechtsstaat

Iedereen in Nederland heeft belang bij de democratische rechtsstaat. Omdat het inwoners tegen elkaar en tegen machtsmisbruik van de overheid beschermt. In een democratische rechtsstaat moet iedereen zich namelijk aan de wetten en regels houden. Grondrechten van burgers mogen niet zomaar worden beperkt. 

Zonder de democratische rechtstaat kan de overheid bijvoorbeeld zomaar de privacy van inwoners schenden. Of de ene groep mensen beter behandelen dan de andere. Of de vrijheid van meningsuiting beperken.

Als de democratische rechtsstaat niet wordt beschermd, kan de macht naar 1 persoon of 1 groep mensen gaan. En dat betekent dat de vrijheden en rechten van veel andere burgers worden ingeperkt. Dat is een kenmerk van een dictatuur, het tegenovergestelde van een democratie.