Democratische rechtsstaat in Nederland

Democratische rechtsstaat is de basis

De democratische rechtsstaat is de basis voor de Nederlandse manier van leven. Burgers kiezen volksvertegenwoordigers. Die vervolgens bepalen wat er in Nederland gebeurt. Politici leggen verantwoording af. En er is een vrije pers die de macht controleert. 

Verder zijn er wetten en regels die de rechten en vrijheden van inwoners beschermen. Ook stellen deze wetten en regels grenzen aan de macht van de overheid. Zo hebben inwoners belangrijke grondrechten, die de overheid niet zomaar mag beperken. 

De rechterlijke macht controleert of iedereen zich aan de wetten en regels houdt. En die macht is in Nederland onafhankelijk van het parlement en de overheid.

Voorwaarden democratische rechtsstaat

Nederland is een parlementaire democratie. Burgers stemmen tijdens verkiezingen op de volksvertegenwoordigers van politieke partijen die hen het meest aanspreken. Andere voorwaarden van een goed werkende democratische rechtsstaat:

• Vrije en eerlijke verkiezingen 
  Dat betekent dat iedereen zelf bepaalt waarop iemand stemt. En dat dat anoniem gebeurt. En dat de verkiezingen eerlijk verlopen. In Nederland mag iedereen boven de 18 jaar stemmen.
• Een gekozen volksvertegenwoordiging
  Dit zijn politici die gekozen zijn door de inwoners van een land om ze te vertegenwoordigen. In Nederland zijn dat bijvoorbeeld leden van de Tweede Kamer of de gemeenteraad.
• Scheiding van machten
  De wetgevende (het parlement en de regering), de uitvoerende (de regering) en de rechterlijke (rechters) macht werken gescheiden van elkaar. Ook controleren ze elkaar. Deze scheiding voorkomt dat er te veel macht in handen komt van een kleine groep mensen.  
• Politieke gelijkheid voor iedereen
  Alle burgers hebben gelijke rechten en plichten. De overheid moet iedereen gelijk behandelen. 
• Een grondwet
  Een grondwet, internationale verdragen en gewone wetten bepalen hoe mensen samen met elkaar leven. In een democratie is het erg belangrijk dat de wetten ook worden nageleefd, door zowel burgers als de overheid. 
• De vrijheid van burgers wordt beschermd
  In een democratie is de vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vereniging belangrijk. De bestuurders van een land mogen dit op geen enkele manier beperken. Dit betekent niet dat iedereen zomaar alles kan zeggen. Dat wordt bepaald door de onafhankelijke rechterlijke macht. 
• Er is een maatschappelijk middenveld
  In een democratie zijn er belangengroepen, zoals non-gouvernementele organisaties (ngo’s) of vakbonden. Deze organisaties vertegenwoordigen grote groepen burgers en geven ze zo een stem. 
• Er zijn vrije media
  Een democratie kan niet zonder vrije media. Die zorgen er namelijk voor dat burgers zich kunnen informeren over wat er in bijvoorbeeld de politiek gebeurt. Dat doen ze op een zo onafhankelijk mogelijke manier. Zonder invloed van bijvoorbeeld de politiek of belangenorganisaties.

Belang van democratische rechtsstaat

Alle Nederlanders hebben belang bij de democratische rechtsstaat. Omdat het inwoners tegen elkaar en tegen de overheid beschermt. Zonder de democratische rechtstaat kan de overheid bijvoorbeeld zomaar de privacy van inwoners schenden. Of de ene groep mensen beter behandelen dan de andere. Of de vrijheid van meningsuiting beperken.

Als de democratische rechtsstaat niet beschermt wordt, kan de macht naar 1 persoon of 1 groep mensen gaan. En dat betekent dat de vrijheden en rechten van veel andere burgers worden ingeperkt. Dat is een kenmerk van een dictatuur, het tegenovergestelde van een democratie.