Weblogbericht | 12-06-2024 | Ministerie van Buitenlandse Zaken

Wat is het gevaar van zulke aanvallen?

Hacken, spioneren, nepnieuws maken, politici omkopen, gebruik maken van migranten, of bijvoorbeeld een energienetwerk saboteren: het zijn allemaal manieren om andere landen stiekem onder druk te zetten. Dat kan zorgen voor economische schade, maar ook voor schade aan de samenleving. Bijvoorbeeld omdat het mensen bang of boos maakt, of tegen elkaar opzet.

Al deze acties noem je ‘hybride dreigingen’. Meestal weet je niet meteen wie erachter zit. Bijvoorbeeld bij een cyberaanval: is die uitgevoerd door één persoon, een criminele organisatie, of heeft een land de opdracht gegeven? Dat maakt het vaak extra lastig om op zulke aanvallen te reageren. En landen met slechte bedoelingen kunnen zo doen alsof ze onschuldig zijn.

Waarom is ook Nederland doelwit van hybride dreigingen?

Rusland respecteert de onafhankelijkheid van andere landen niet. Denk aan de Russische invasie van Oekraïne. Maar Rusland probeert landen ook op andere manieren te beschadigen. Zo zien Nederlandse veiligheidsdiensten dat Rusland internetkabels, gasleidingen en windmolenparken in de Noordzee in kaart brengt. Mogelijk om te saboteren.

Samen met andere landen staat Nederland sterker. Bijvoorbeeld in de EU of in de NAVO. Als we verbonden zijn, heeft Rusland minder kans om onze samenlevingen uit balans te brengen. En juist daarom proberen landen zoals Rusland ons uit elkaar te drijven.

Nederland wil hybride dreigingen harder aanpakken. Daarover meer aan het eind van dit artikel. Maar wat kun je zelf doen? Op de eerste plaats is het belangrijke om kritisch te zijn wat je online leest. Want er wordt veel nepnieuws verspreid.

Wat is nepnieuws?

Nepnieuws is nieuws dat niet klopt, maar wordt gepresenteerd alsof het echt waar is. Zulke berichten worden vaak gemaakt met een doel. Bijvoorbeeld om geld te verdienen. Of om een ander te beschadigen. Lees ook: Waarom is er nepnieuws?

Eigenlijk is de juiste term ‘desinformatie’. Want nepnieuws kan ook per ongeluk, of zonder kwade bedoelingen gedeeld worden (dat heet dan ‘misinformatie’). Maar voor het gemak gebruiken we hier de term nepnieuws.

Nepnieuws verspreidt zich makkelijker dan echt nieuws. Dat komt omdat het zó wordt gemaakt dat je er heftig op reageert. Door een spannende kop, of iets wat je boos maakt. Daardoor deel je het sneller – zonder te checken of de informatie eigenlijk klopt. Zo verspreidt nepnieuws zich snel over het internet, en soms met hulp van botnetwerken.

Waarom is nepnieuws gevaarlijk?

Nepnieuws kan veranderen hoe je naar dingen kijkt. Naar de politiek, naar de wereld, of naar elkaar. Het speelt vaak in op dingen waar mensen onzeker over zijn, of boos van worden. Een land als Rusland zet dit in om nieuws te verdraaien, of te beïnvloeden waar mensen op stemmen. Dat kan een gevaar zijn voor onze democratie.

Ook kan nepnieuws twijfel zaaien. Vooral sinds corona is er minder vertrouwen in de overheid, de media en de wetenschap. Nepnieuws maakt gebruik van dat wantrouwen, en probeert het te versterken. Ook wordt nepnieuws verspreiden steeds makkelijker: want online zijn er geen grenzen. Vanaf de andere kant van de wereld kan iemand ons in Nederland bereiken via social media.

Wat kun je doen tegen nepnieuws?

Lees je iets online? Blijf kritisch. En kijk verder dan de spannende kop. Check bijvoorbeeld:

• waar komt het bericht vandaan?
• wie deelt het bericht (is het een echt persoon)?
• worden er bronnen gebruikt?
• bedenk: met wat voor bedoelingen kan het artikel zijn geschreven?
• check: isdatechtzo.nl voor tips over het herkennen van nepnieuws. Of lees meer op de pagina: Hoe weet ik of informatie echt is?

Wat doet Nederland tegen hybride dreigingen?

Nederland is een open, democratisch land. Die openheid heeft veel voordelen. Denk aan vrijheid van meningsuiting, of aan de handel in de vrije markt van de EU. Onze openheid maakt ons tegelijkertijd kwetsbaarder voor invloeden van buiten. Daarom moeten de overheid en Nederlanders samen weerbaar worden tegen ongewenste buitenlandse inmenging, bijvoorbeeld van Rusland en China. Nederland zet zich dus in voor:

Betere bescherming

• Extra aandacht op scholen voor online veiligheid en het herkennen van nepnieuws.
• Betere beveiliging van onze energienetwerken, digitale verbindingen en ons drinkwater.
• Strengere regels voor social media-bedrijven, om gebruikers te beschermen tegen nepnieuws. Hier werkt Nederland binnen de EU aan.
• Investeren in defensie: minimaal 2% van het Bruto Binnenlands Product (BBP).

Betere diplomatieke inzet

• Landen vaker en strenger aanspreken op ongewenste acties, bijvoorbeeld in EU-verband. En stappen zetten als die acties toch worden uitgevoerd. Zoals het invoeren van sancties (lees hoe sancties werken).

Beter samenwerken

• Internationale samenwerking voor onze online veiligheid, want het internet kent geen grenzen. Zo werkte Nederland met landen over de hele wereld samen aan de Global Declaration on Information Integrity Online (in het Engels).
• Duidelijke afspraken maken met andere landen, bijvoorbeeld over het samen optrekken tegen cyberaanvallen, sabotage en campagnes waarin nepnieuws wordt verspreid.

Meer informatie over hybride dreigingen

Wil je meer weten over hybride dreigingen? Lees het AIV-rapport Werken aan weerbaarheid: hybride dreigingen en maatschappelijke veerkracht in een gespannen wereld van 4 juni 2024.