Defensieattaché Polen: ‘Rusland doet er alles aan om de westerse samenleving te ontwrichten’
Ministeries
Mysterieuze branden, GPS-verstoringen en desinformatiecampagnes. Sinds de Russische inval in Oekraïne staat de veiligheidssituatie in Polen onder hoogspanning. Luitenant-kolonel Siegmund van Iwaarden, defensieattaché op de Nederlandse ambassade in Warschau, vertelt welke zorgen er leven en hoe de NAVO onze bondgenoten aan de oostgrens beschermt.
Siegmund van Iwaarden begon zijn carrière in de nadagen van de koude oorlog en nu – in de laatste weken voor zijn pensioen – woedt er een grootschalige oorlog op het Europese continent. De afgelopen vier jaar werkte hij als defensieattaché op de Nederlandse ambassade in Warschau. Vanuit die rol kijkt hij hoe Nederland het beste met Polen kan samenwerken op gebied van defensie, ondersteunt hij Nederlandse bedrijven uit de defensie-industrie en begeleidt hij ministers en hoge generaals.
Siegmund weet precies wat er op het gebied van defensie en veiligheid speelt in de regio. Hij is niet alleen verantwoordelijk voor Polen, maar ook voor Slowakije, Tsjechië en Roemenië. Gedurende zijn plaatsing zijn de spanningen behoorlijk toegenomen, vertelt de attaché. ‘Drie van de vier landen waarvoor ik ben geaccrediteerd, delen een grens met Oekraïne. Sinds de Russische inval is de situatie hier dan ook gigantisch veranderd.’
Hybride dreigingen
Met Oekraïne en Belarus als oosterburen en Kaliningrad in het noorden voelt Polen dreiging uit verschillende hoeken. ‘De oorlog is hier heel dichtbij’, zegt Siegmund. ‘Polen is een frontstaat en zo voelen ze dat ook echt. Dat merk je eigenlijk aan alles: in de politiek, op straat en op televisie.’
De afgelopen jaren kreeg Polen vaker te maken met verdachte situaties, waarbij Russische betrokkenheid waarschijnlijk is. Siegmund geeft een aantal voorbeelden: desinformatiecampagnes, spionage en jamming, het verstoren van GPS-signalen. ‘Oefeningen met een Amerikaanse Reaper drone moesten bijvoorbeeld al meerdere keren worden onderbroken om een noodlanding te maken. Want zonder GPS-signaal weet zo’n drone niet meer waar die is.’
In mei kreeg Polen te maken met een serie onverklaarbare branden. Zo gingen bijna 1.400 winkels in een winkelcentrum in Warschau in vlammen op. Mogelijk een sabotageactie van Rusland, liet de Poolse overheid weten. ‘Het is voor ons lastig om te duiden of het echt sabotageacties zijn of een toevallige samenloop van omstandigheden’, vertelt Siegmund. ‘Maar hier in Polen weten ze het zeker: ze zitten dan wel niet in een fysieke oorlog waarbij de tanks binnenrollen, maar een hybride oorlog is al begonnen.’
Meer weten over hybride dreigingen, zoals nepnieuws, cyberaanvallen en inmenging? Lees hier meer: ‘Wat doet Nederland tegen hybride dreigingen?’
Enorme investering
Sinds de Russische inval in Oekraïne heeft Polen zijn uitgaven op het gebied van defensie flink verhoogd. De Poolse overheid kocht tanks, gevechtsvliegtuigen, raketwerpers en helikopters. Alles wat snel kon worden geleverd, legt Siegmund uit. ‘Polen doet alles om hun land te beschermen. In het verleden is Polen vaker door andere landen overheerst en zelfs helemaal van de kaart geveegd. Ze doen nu alles om hun vrijheid te behouden. Vandaar deze enorme investeringen.’
Ook bij de Poolse bevolking staat de Russische dreiging goed op het netvlies. Veel mensen melden zich bijvoorbeeld aan om te dienen in het leger. ‘De bevolking maakt zich zorgen. Ik hoor het van mijn Poolse collega’s, maar ook op televisie. Laatst verkondigde de voormalig hoogste militaire baas van het Poolse leger nog in een talkshow dat Polen over twee jaar in oorlog zit.’
De Poolse overheid komt ook actief in actie om de bevolking te waarschuwen en het land weerbaar te maken. De stad Warschau werkt bijvoorbeeld aan de bouw van schuilkelders, vertelt Siegmund. ‘Voorzieningen compleet met water, voedsel en noodstroom om de eerste dagen door te komen. Ze bereiden zich voor op het ergste.’
‘Oorlogen waren allemaal ver weg en vrede was altijd vanzelfsprekend. Dat was er gewoon, zonder dat je er iets voor hoefde te doen. Het is heel moeilijk om vanuit die perceptie om te schakelen.’
Niet vanzelfsprekend
Onder de Nederlandse bevolking leven ook zorgen over de veiligheid in Europa, maar deze lijken minder op de voorgrond te treden dan in Polen. ‘Ik kan het ook wel begrijpen’, geeft Siegmund toe. ‘De meeste mensen hebben de oorlog in Nederland niet meer meegemaakt. Oorlogen waren allemaal ver weg en vrede was altijd vanzelfsprekend. Dat was er gewoon, zonder dat je er iets voor hoefde te doen. Het is heel moeilijk om vanuit die perceptie om te schakelen. Maar als je naar het grote plaatje kijkt, denk ik zeker dat veel mensen zich realiseren dat dit geen normale situatie is.’
Volgens Siegmund hoeven we niet direct schuilkelders te bouwen, maar hij denkt wel dat we goed moeten nadenken over onze kwetsbaarheden. Bijvoorbeeld bij cyberaanvallen op banken of waterzuiveringsinstallaties. ‘Dan zou het zomaar kunnen dat er geen water meer uit de kraan komt. Of dat je geen boodschappen meer kan doen, omdat je niet kan pinnen.’
Oostgrens verdedigen
Ondertussen voldoen de Nederlandse defensie-uitgaven, met 2% van het bruto binnenlands product, aan de norm die NAVO-landen met elkaar hebben afgesproken. Nederland draagt ook actief bij aan de verdediging van het NAVO-grondgebied en afschrikking door de NAVO. Zo nemen Nederlandse militairen deel aan battlegroups in Litouwen en Roemenië. NAVO-bondgenoten hebben afgesproken om dit soort gevechtseenheden langs de gehele oostflank te plaatsen. Militairen uit verschillende NAVO-landen wisselen elkaar af, zodat de battlegroups 24 uur per dag, 7 dagen per week gereed staan.
Nederland oefent ook samen met andere NAVO-landen en helpt om het luchtruim te bewaken. Ook hier wisselen vliegers van NAVO-landen elkaar af, legt Siegmund uit. ‘In Polen hadden we bijvoorbeeld vliegtuigen paraat staan om te patrouilleren. Als een vliegtuig dan het luchtruim binnendringt, kan je daarheen gaan en hem dwingen om te vertrekken.’
Met dit soort maatregelen versterkt de NAVO zijn aanwezigheid aan de oostgrenzen. Siegmund legt uit: ‘De NAVO doet echt zijn best om te laten zien dat we er zijn. Niet alleen om onze NAVO-bondgenoten aan de oostflank gerust te stellen, maar ook als een signaal naar Rusland, naar Poetin: tot hier en niet verder.’
Meer weten over het Nederlandse NAVO-lidmaatschap? Lees hier meer: ‘Nederland en de NAVO.’
Militaire corridor
Nederland, Duitsland en Polen hebben dit jaar ook een ‘Military Schengen’ afspraak ondertekend, waardoor het gemakkelijker wordt om hulpgoederen en militair materieel tussen de landen te vervoeren. Nu is dat nog te ingewikkeld, zegt Siegmund. ‘Om materieel te vervoeren moeten we vijf werkdagen van tevoren alle details aanleveren. Het paspoort van de chauffeur, de gegevens van het materieel en de voertuigen. Deze procedures willen we vereenvoudigen, maar tegelijkertijd hebben landen ook recht om te weten wat er op hun grondgebied binnenkomt. Daarom zijn dit soort afspraken heel belangrijk.’
Het project staat nu nog in de kinderschoenen, maar een doorgang tussen Nederland, Duitsland en Polen zou een goede voorzet kunnen geven voor een breder Europees project. ‘Iedereen is erbij gebaat om dit nu goed te regelen. We hebben nu de tijd om voorbereidingen treffen, zodat we snel in actie kunnen komen als dat nodig is.’
‘Rusland doet er alles aan om de westerse samenleving te ontwrichten.’
Internationale samenwerking
Samenwerking met andere NAVO-landen is ook belangrijk om risico’s voor Nederland in kaart te brengen. Door onderling informatie te delen over mogelijke dreigingen kunnen we risico’s eerder herkennen en samen oplossingen vinden. ‘Wat hier in Polen gebeurt, is ook voor Nederland van groot belang’, weet Siegmund. ‘Als Rusland verdere stappen zou zetten, gaan we dat ook in Nederland merken. Je ziet het hier in Polen – cyberaanvallen, Russische inmenging en desinformatie - Rusland doet er alles aan om de westerse samenleving te ontwrichten.’