'Je moet echt iets willen bijdragen'
Ministeries
Idealisme, realiteitszin en flexibiliteit. Het zijn eigenschappen die een civiel expert volgens Rolf van Uye (71) zeker nodig heeft. “Je moet enórm flexibel zijn”, preciseert hij. Van Uye kan het weten- hij diende jarenlang als civiel expert, in een groot aantal missies. Hij was onder meer verschillende keren actief in Bosnië en Herzegovina, in Kosovo en in Oekraïne. Vaak werkte Rolf onder de vlag van de OVSE, soms -in Oekraïne- onder die van de Europese Unie.
Een betrekking als civiel expert begint bij een goede motivatie, aldus Van Uye. “Je moet sterk het gevoel hebben dat je iets kunt bijdragen, dat je iets kunt delen van je capaciteiten.” Zo’n sterke drijfveer is alleen al belangrijk vanwege de vaak lastige werkomstandigheden. De uitzendingen vinden vrijwel altijd plaats naar conflictgebieden, post-conflictgebieden of gebieden waar de spanningen hoog zijn opgelopen. De voorzieningen zijn soms minimaal. “Wie er dan alleen voor het salaris zit, gaat het niet redden.”
“Toen ik eind jaren 90 in Bosnië kwam, hing de lijklucht nog in de straten.”
Mouwen opstropen
Van Uye: “Toen ik eind jaren 90 in Bosnië kwam, hing de lijklucht nog in de straten. Het land was letterlijk ontredderd, er hadden etnische zuiveringen plaatsgevonden. Dan moet je je mouwen opstropen en beginnen met je werk. En daarbij steeds inspelen op de actuele situatie. Ik wisselde frequent van functie, al naar gelang waar ik het meest nodig was.”
De inzet van alle missies omschrijft Van Uye als “de wil om goed te doen als internationale gemeenschap.” Concreet gaat het daarbij om conflictbeheersing, hulp bij wederopbouw of de omschakeling naar een nieuwe politieke realiteit. Toen Van Uye in 1996 in Bosnië en Herzegovina arriveerde, waren bijna alle partijen het eens over vrede. “Het betekende dat er snel een nieuwe structuur nodig was: verkiezingen en de opbouw van een goed bestuur. Daarnaast vroegen we aandacht voor mensenrechten en veiligheid.”
Impact
Het werk van civiel experts is soms weerbarstig en de resultaten zijn niet altijd te meten. Toch ziet Van Uye ook duidelijke effecten. “In Oekraïne was ik als waarnemer actief ten tijde van de Maidanrevolutie in 2014. Wij speelden daar als OVSE geen actieve rol in, maar leverden er wel rapportages en analyses over aan. Die hebben een ongelooflijke rol gespeeld. Lidstaten van de EU en de OVSE hadden up-to-date en hele concrete informatie over wat er gaande was en stemden daar hun beleid op af.”
De EU en de OVSE ondersteunden de nieuwe machthebbers vervolgens onder meer bij het zoeken naar meer aansluiting bij Europa. Van Uye: “We adviseerden hen dus op het gebied van corruptiebestrijding, transparantie in de politiek en mensenrechten. Sinds de Russische invasie van februari 2022 komen al die thema’s weer terug, omdat Kyiv nu haast wil maken met daadwerkelijke aansluiting bij Europa. Het fundament is toen gelegd, samen met andere spelers.”
Geen elektriciteit
Aan de missie in Kosovo, in 2008 en 2009, bewaart Van Uye de beste herinneringen. “Fysiek was het een moeilijke en zware missie. We zaten lange dagen op kantoor, vaak van wel veertien uur. Het was ’s winters bitter koud en de elektriciteit haperde voortdurend. Maar toch, en misschien wel daarom, was het werk heel bevredigend. Er was veel te doen. Er leefde bij de Albanese meerderheid het besef dat ze een omschakeling moesten maken en dat dit offers vergde. Het was heel waardevol daaraan bij te dragen.”
Van Uye stuurde in Kosovo een OVSE-missie aan, waardoor hij een groot deel van de tijd op kantoor zat. “Ik zorgde er echter voor tenminste één à anderhalve dag in de week met de auto op pad te zijn, het land in. Ik sprak dan niet alleen met politici, maar ook met bijvoorbeeld vertegenwoordigers en lokale geestelijken van de Servisch-Orthodoxe Kerk. Dat was enorm waardevol om voeling te houden met wat er op het grondvlak leefde.”
“Het is waardevol werk en ik heb er veel persoonlijke contacten aan overgehouden.”
Samenwerking
Van Uye kijkt al met al heel positief terug op zijn werk als civiel expert. “Het is waardevol werk en ik heb er veel persoonlijke contacten aan overgehouden.” Over de ondersteuning vanuit Buitenlandse Zaken is hij zonder meer positief. “Er was bij alle missies sprake van goede samenwerking met Den Haag. Ik kreeg veel steun en alle ruimte om mijn werk te doen. Ik heb dat zeer gewaardeerd.”
|
Civiele experts zijn deskundigen die hun vakkennis en ervaring inzetten voor missies in het buitenland. Ze leveren een bijdrage op het gebied van bijvoorbeeld veiligheid, rechtsorde of conflictbeheersing in (post-) conflictgebieden. De civiele experts worden via Buitenlandse Zaken uitgezonden naar een internationale (vredes)missie of organisatie onder de vlag van de Europese Unie, de NAVO of de Verenigde Naties. |