Kroatië, op de grens van Europa en de Balkan
Ministeries
Nederlanders kennen Kroatië vooral als een populaire vakantiebestemming. Het land, dat per 1 januari de euro invoerde en Schengen-land werd, is en voelt zich meer Europees dan een Balkanland, zegt de Nederlandse ambassadeur in Kroatië, Henk Voskamp.
Wat viel u bij uw aankomst in 2018 op aan Kroatië?
‘Dat er meer overeenkomsten tussen Nederland en Kroatië zijn dan je misschien zou verwachten. In de kranten ging het bijvoorbeeld over financiering van de gezondheidszorg, vergrijzing, de betaalbaarheid van pensioenen. Uitdagingen die ook in Nederland spelen.’
‘Tegelijk is de duiding van dat soort problemen anders. Demografische krimp wordt hier als een groot sociaal probleem gezien. De nadruk ligt hier, veel meer dan in het meer geïndividualiseerde Nederland, op het gezin als drager van sociale cohesie. De familie is ook de basis van een grote informele economie, waar de mensen in de tijd van het oude Joegoslavië deels op vertrouwden voor hun levensbehoeften.’
‘Kroatië heeft een mediterrane cultuur, met terrasjes, een gastvrije cultuur en gastronomie. Ik heb vroeger in Italië gewoond en de overeenkomsten met het leven hier zijn groot. In de noordelijke regio Istrië kunnen kinderen op school kiezen voor Italiaans als tweede taal. In verschillende steden, denk aan Dubrovnik, zijn overduidelijke sporen van Italiaanse aanwezigheid.’
Hiervoor was u onder meer ambassadeur in Kosovo, een Balkanland. Waarom wilde u naar Kroatië?
‘Kosovo is in veel opzichten een echt Balkanland. Kroatië bevindt zich op het snijvlak van de Europese Unie en de Westelijke Balkan. De blik is op het Westen, naar Europa gericht. Dat snijvlak vind ik interessant, juist ook gezien de historische ervaring van dit land.’
‘Kroatië ziet zichzelf als een modern, West-Europees land en tegelijk kan je de betekenis van de geografie en de geschiedenis niet ontkennen. Dat zie je terug op allerlei manieren: Kroatië is bijvoorbeeld een groot voorstander van toetreding van Bosnië-Herzegovina tot de EU, vanwege de grote Kroatische minderheid in dat land.'
'Ook als het gaat om de oorlog in Oekraïne zie je in de reacties van Kroatië het eigen recente verleden terug. Begin jaren negentig werd Kroatië tijdens de Joegoslavische burgeroorlog deels bezet door Servische paramilitaire groepen. Kroatische steden werden kapotgeschoten. De solidariteit met de Oekraïners en met wat hen nu wordt aangedaan door Rusland, is groot.’
'Kroatië heeft een lange kustlijn en een zonnig klimaat, maar zonnepanelen zijn schaars, net als windmolens. De belangstelling voor duurzaamheid en circulaire economie groeit wel. Daar liggen kansen voor Nederlandse bedrijven'
Op welke onderwerpen werken Nederland en Kroatië met elkaar samen?
'Het is een belangrijke taak van de ambassade om contacten te onderhouden met Kroatische ministeries en politici, om te begrijpen wat er in de Kroatische samenleving en politiek speelt en om aanknopingspunten voor samenwerking tussen onze landen te vinden. Binnen de EU zijn Kroatië en Nederland geen natuurlijke partners, maar er zijn kansen om op bepaalde onderwerpen hechter samen te werken.'
‘Zo zoeken we bijvoorbeeld samenwerking op het gebied van klimaat en circulaire economie. Kroatië heeft een lange kustlijn en een zonnig klimaat, maar zonnepanelen zijn nog schaars, net als windturbines. Echter, de belangstelling voor duurzaamheid en circulaire economie is groeiende. Daar liggen dus kansen voor Nederlandse bedrijven. Onze ambassade is dan de partij die ondernemers helpt hier de juiste contacten te leggen.’
‘Dat doen we bijvoorbeeld ook tussen gemeenten: Split wil zich graag ontwikkelen tot een soort ‘brainport’, dus leggen wij daarvoor de juiste contacten met de gemeente Eindhoven. Kroatië maakt deel uit van onze kiesgroep in de Wereldbank en het IMF. In dat verband heeft ons Ministerie van Financiën al jaren goede samenwerking met zijn Kroatische collega. Per 1 januari voert Kroatië de euro in. ’
‘Net als Nederland heeft Kroatië een lange maritieme traditie, ook in de scheepsbouw. Hun ingenieurs werken samen met Nederlandse bedrijven in het maken van ontwerpen. Een andere ‘niche’ is de IT. Omdat hier veel IT-ers zijn die in Nederland schaars zijn, werken veel Nederlandse bedrijven graag met Kroatische IT-experts.’
En de hulp aan Nederlandse reizigers?
‘Dat is een belangrijk onderwerp voor ons als ambassade. Jaarlijks komen hier ongeveer een half miljoen Nederlandse toeristen. Sommigen hebben alleen rijbewijs bij zich, maar Kroatië was tot voor kort geen zogeheten Schengenland, dus moest je hier gewoon aan de grens met Slovenië of elders een identiteitsbewijs kunnen tonen. Daar zijn we vooral in de zomer druk mee.’
‘Tot slot zijn er ook, op kleine schaal, culturele projecten. Wij ondersteunen en bemiddelen, van het Concertgebouworkest tot individuele kunstenaars. Twee jaar geleden was hier een aardbeving met veel schade. Een Kroatische vrouw in Almere heeft in haar geboortestad in die getroffen regio een fototentoonstelling van Nederlandse kunstenaars georganiseerd. En Amsterdamse kunstenaars maakten er muurschilderingen, een soort graffiti, in Kroatië een vrijwel onbekend fenomeen. Met een kleine bijdrage van onze kant ondersteunen we dit soort initiatieven met plezier.’
Hoe is het om ambassadeur te zijn in Kroatië?
‘Het bevalt mij hier uitstekend. Nederlanders hebben een positief imago in Kroatië. Men kijkt naar ons als een ontwikkeld land dat zijn zaakjes goed voor elkaar heeft. Kroatië is zowel in de EU als de NAVO een partner van ons land, ook al zijn er nuanceverschillen in standpunten. Er zijn geen echte diplomatieke issues.'
'Bovenal geniet ik van mijn publieksdiplomatieke taken. Ik geef regelmatig op uitnodiging gastcolleges over Nederland en de EU aan universiteiten en hogescholen. Binnenkort geef ik voor studenten neerlandistiek een les over het koloniale verleden van Nederland in Indonesië en over de wijze waarop ons koloniale verleden nog in onze samenleving doorwerkt.’
In zomer 2023 vertrekt u uit Kroatië. Wat gaat u missen?
‘De heerlijke witte wijn en de uitstekende olijfolie uit Istrië. De prachtige natuur, zoals de bergen en de kust van Istrië in het noorden tot Dalmatië in het zuiden. En schitterende oude steden, zoals Split, Dubrovnik , Zadar of Sibenik. Maar vooral de gastvrijheid hier, bij mensen thuis, maar ook in winkels of restaurants. Ik voel mij hier overal welkom.’