Leren van de alertheid van Finland
Ministeries
Finland is een ‘alerte samenleving’, observeert de Nederlandse ambassadeur in Helsinki, Govert Jan Bijl de Vroe. De Winteroorlog in 1939 met Rusland heeft het land gevormd. Nederland kan iets leren van de zelfredzaamheid van de Finnen in crisissituaties, denkt de ambassadeur.
Wat viel je als eerste op bij aankomst in Finland?
‘We kwamen in de zomer per boot vanuit Riga, waar ik hiervoor ambassadeur was. Helsinki lag te stralen in de zon. Mij viel een bepaalde helderheid op, iets puurs in de atmosfeer. Veel mensen waren aan het hardlopen en wandelen. De stad zag er verzorgd uit, ook doordat mensen aandacht voor hun omgeving hebben: er lag speelgoed in de zandbak in een park en het bleef er netjes liggen voor de volgende. Het is maar een anekdote, maar het illustreert wat voor land dit is: een ‘high trust society’. Het vertrouwen in elkaar en in de overheid is hier groot.’
Kan je een voorbeeld noemen?
‘Vorig jaar waren er opiniepeilingen onder de bevolking over de Finse toetreding tot de NAVO. Uit de vragen bleek dat tien procent méér Finnen voor NAVO-toetreding zijn als president Niinistö dit streven steunt. Dat zegt iets over het aanzien van deze president, maar ook over dat algemene vertrouwen.’
Hoe verklaar je dit?
‘Daarvoor moet je naar het verleden kijken. Finland voerde in 1939 de zogenoemde Winteroorlog met de toenmalige Sovjet-Unie. Die wilde Finland innemen – dat mislukte, al werd uiteindelijk een deel van het Finse grondgebied ingelijfd. Finland slaagde er in elk geval wel in om onafhankelijk te blijven.’
‘Ik zie dat die oorlog het gevoel bij de Finnen heeft bevestigd dat ze het samen moeten doen. En het gevoel dat Rusland ten diepste een onberekenbaar buurland is. Dat is nogal wat: de Fins-Russische grens is 1300 kilometer lang. Een bevestiging van het wantrouwen is natuurlijk de invasie in Oekraïne, een jaar geleden. Die heeft in Finland een grote schok teweeg gebracht.’
'De Finse samenleving kan heel snel mobiliseren bij gevaar. Een bekend beeld is dat van Finland als het land van de 4,5 miljoen schuilkelders; alle nieuwe flatgebouwen en scholen hebben verplicht een schuilkelder.’
Wat zijn de belangrijkste onderwerpen waar de Nederlandse ambassade in Helsinki zich mee bezighoudt?
‘Nederland en Finland werken samen op het gebied van de Europese Unie. Op het gebied van de rechtsstaat, de verdieping van de interne markt en de transitie naar groene energie zijn we het heel erg eens. Veiligheid en defensie vormen onze tweede prioriteit. Finland en Zweden hebben allebei, na de invasie van Rusland in Oekraïne, het lidmaatschap van de NAVO aangevraagd. We zijn daarover volop in contact. Ook over allerlei praktische uitwerkingen. Wat betekent het in de praktijk om NAVO-lid te zijn? Dat is een van de vele vragen waarmee we Finland helpen op weg naar het lidmaatschap. Volledige integratie in de organisatie is een proces van jaren.’
‘Economische samenwerking is voor ons als ambassade het derde belangrijke onderwerp. We werken samen met Finland aan de groene transitie in Europa. Het Finse energieverbruik bestaat voor slechts 10% uit gas. Verder maken ze gebruik van kernenergie en in toenemende mate van groene bronnen, zoals windenergie. Over en weer zijn wordt hierover kennis uitgewisseld en de ambassade ondersteunt dat. Met de andere Nederlandse ambassades in Noord-Europa laten we een onderzoek doen naar de mogelijkheden van opwek en transport van waterstof. Ik verwacht dat dit tot concrete samenwerking gaat leiden.’
In welk opzicht kan Nederland leren van Finland?
‘Dan zou ik de ‘Finse weerbaarheid’ willen noemen. Van de Finse bevolking wordt verwacht dat ze bij een calamiteit, bijvoorbeeld een grote en langdurige stroomuitval, zelf 72 uur kan overleven. Finse burgers hebben hiervoor meestal van alles in huis, zoals noodvoorraden.’
‘De overheid heeft hiervoor een interessante crisisstructuur opgetuigd. Het Finse Ministerie van Defensie heeft een zogeheten comité van ‘alomvattende veiligheid’. Dit comité coördineert de rol van allerlei maatschappelijke spelers tijdens een calamiteit. Dat gaat over bijvoorbeeld over de elektriciteit- en watervoorziening, maar ook over welk brood er wordt gebakken in tijden van schaarste. Ook hierin zie je de alertheid op het mogelijke gevaar uit het oosten. De Finse samenleving kan heel snel mobiliseren bij gevaar. Een bekend beeld is dat van Finland als het land van de 4,5 miljoen schuilkelders; alle nieuwe flatgebouwen en scholen hebben verplicht een schuilkelder.’
Eerder was je ambassadeur in Riga en Lissabon, plaatsvervangend ambassadeur in Stockholm en hoofd van de economische afdeling van de ambassade in Berlijn. Hoe is het om Europa vanuit alle hoeken te leren kennen?
‘Wat er in Europa gebeurt is heel belangrijk voor Nederland. Dan is het ontzettend interessant om te zien hoe de Europese samenwerking uitpakt in verschillende hoeken van Europa en dat ervaar je goed als je er woont en werkt. Ook om de verschillen binnen bepaalde landen te zien! Alleen al in Duitsland zijn er grote regionale verschillen in cultuur en mentaliteit.’
Wat wil je nog bereiken als ambassadeur in Finland?
‘Nederland en Finland zijn gelijkgezind en hebben over het algemeen een positief beeld van elkaar, ook op regeringsniveau. Er zijn veel raakvlakken voor samenwerking. Wat ik wil bereiken is om dat concreet te maken, zodat beleidsmakers, bedrijven en kennisinstellingen elkaar ook echt weten te vinden. Zo voeg je als ambassade waarde toe. Daarvoor wil ik Nederland op de kaart zetten in Helsinki, maar ook elders in Finland. Want ook in de Finse regio’s gebeuren interessante dingen.
Denk aan de noordelijke stad Oulu, waar ik op werkbezoek ben geweest, waar een ‘flagship’ onderzoeksproject gaande is naar 6G. Ik ben er trots op dat we als ambassade met een klein team geïntegreerd werken en op allerlei gebied connecties maken en samenwerking en uitwisseling stimuleren. Zodat Nederlanders de mogelijkheden in Finland zien en de Finnen zeggen: laten we ook kijken wat Nederland te bieden heeft.’