Bastiaan Engelhard wint mensenrechtenprijs voor zijn inzet op Cuba
Ministeries
Maar weinig diplomaten gaan zelf langs bij kritische onafhankelijke journalisten en kunstenaars op Cuba. Bastiaan Engelhard, plaatsvervangend ambassadeur op de Nederlandse ambassade in Havana, bezocht mensenrechtenverdedigers thuis om te horen wat er speelt. Op 19 april 2022 ontving hij hiervoor een mensenrechtenprijs van de Argentijnse stichting CADAL.
Tussen 2017 en februari 2022 was je plaatsvervangend ambassadeur in Havana. Wat hield je werk in?
“Naast economie, handel en cultuur is aandacht voor mensenrechten de grootste prioriteit van de Nederlandse ambassade in Cuba. Dan gaat het vooral over vrijheid van meningsuiting en persvrijheid, maar ook over de preventie van geweld tegen vrouwen en gelijke rechten voor LHBTI’ers. Naast intern management en het diplomatieke werk, stuurde ik het beleidsteam van de post aan. Vanwege de gevoeligheden deed ik een deel van het mensenrechtenwerk zelf.”
Waarom steunt Nederland mensenrechtenverdedigers; waarom is hun werk zo belangrijk?
“Een pijler van ons buitenlandbeleid bestaat uit het versterken van de internationale rechtsorde. Nederland zet zich in voor een wereld waarin landen zich houden aan regels en het internationale recht gerespecteerd wordt. Ons belang? Welvaart, vrede en veiligheid. Als Nederland zetten wij ons wereldwijd in om mensen die geen stem hebben, toch een stem te geven. Mensenrechtenverdedigers spelen daarbij een cruciale rol en verdienen onze bescherming en support.”
Hoe doe je dat concreet?
“Om te horen wat er speelt, nodigden we mensenrechtenverdedigers uit op de ambassade en de residentie. Of ik ging bij hen thuis langs, ook als ze huisarrest hadden gekregen van de Cubaanse overheid. Naar hen luisteren, hen serieus nemen, geeft hen een gevoel van support en bescherming. Weinig diplomaten gaan zelf langs bij kritische onafhankelijke journalisten en kunstenaars. ‘Kan ik niet, durf ik niet’, hoorde ik vaak van diplomaten uit andere landen. Dat verbaast me. Natuurlijk, ook ik werd in de gaten gehouden. Meestal parkeerde ik mijn auto om de hoek. Maar soms wilde ik een statement maken en parkeerde ik pontificaal voor de deur, dat werd wel opgemerkt.”
Hoe houd je de diplomatieke relatie goed terwijl je ook kritisch bent? Hoe voel je aan waar grenzen liggen?
“In Nederland vinden we dat je bij iedereen een kopje koffie mag drinken; ik voel me vrij om te bezoeken wie ik wil, hoewel ik me natuurlijk bewust was van de gevoeligheden. Ik ben vóór mensenrechtenverdedigers, ik ben niet tégen iemand. Dat vertelden we de Cubaanse overheid ook. Doorgaans maakten we zulke bezoekjes niet openbaar, maar soms vonden mensenrechtenverdedigers het juist goed om een foto van zo’n bezoek te delen op social media. Met een open vizier rustig toelichten waarom we opkomen voor mensenrechten en dat goed balanceren met andere thema’s, dat kenmerkt de Nederlandse aanpak.”
Wat betekende jouw werk op Cuba voor jouw gezin?
“Eerder woonde ik met mijn vrouw en kinderen (nu 16 en 14 jaar) in Mozambique, Brazilië en Midden Amerika. Mensenrechten lopen als een rode draad door mijn loopbaan bij BZ. Thuis kan ik niet open praten over mijn werk, want ik moet discreet zijn. Toch kregen mijn kinderen er wel iets van mee, als ze hoorden dat journalisten of kunstenaars gevangen werden genomen. Dat hakt er soms wel in. Doordat ze 4,5 jaar in een land met veel restricties hebben geleefd, beseffen ze dat vrijheden niet vanzelfsprekend zijn. Terug in Nederland vinden ze het bijzonder te zien hoe demonstraties rond Oekraïne nu gewoon door onze straat lopen. En natuurlijk misten ze in Havana goed internet en de Albert Heijn om de hoek, waar je even een pak melk kunt kopen.”
Wat maakt werken op Cuba lastig?
“Het leek soms alsof ik op een andere planeet werkte; Cubanen kijken zó anders naar de wereld. Klein ondernemerschap, eigen initiatief, het vrije woord: alles is moeilijk. Alsof er een zware deken over Cuba heen ligt. Aan de andere kant wakkerde dat juist mijn bevlogenheid aan. Wat kan er binnen de beperkte mogelijkheden wél? Vanuit de ambassade konden we desondanks best veel doen, vooral voor corona natuurlijk.”
Wat maakt deze prijs van de Argentijnse mensenrechtenorganisatie CADAL bijzonder?
“Ik voel me vereerd met deze buitenlandse prijs en de nominatie door Cubaanse activisten. Het is een erkenning van ons werk. Maar ik doe gewoon mijn werk, net zoals duizenden BZ’ers. De prijs wordt aan mij uitgereikt, maar dit werk is teamwerk. Altijd heb ik nauw samengewerkt met mijn Chef de Poste, mensenrechtenambassadeur Bahia Tahzib-Lie en de collega’s buiten Cuba, zoals van de Directie Westelijk Halfrond (DWH), de Directie Mensenrechten (DMM) en in Brussel.”
Je werkt nu 18 jaar bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Is er ruimte voor idealisme?
“Ik vraag me altijd af hoe de wereld beter kan en doe mijn werk volgens bepaalde waarden. De Nederlandse waarden en die van mezelf staan in elkaars verlengde. Ik vind het belangrijk dat iedereen gehoord wordt, dat iedereen zich mag uitdrukken. Ook als het minder prettig is of als ik het er niet mee eens ben. Naast inclusiviteit zet ik me in voor rechtvaardigheid. Dat is een groot woord, maar heb ik in Cuba heel concreet kunnen maken. Binnen BZ is er gelukkig veel mogelijk. Neem vooral initiatief.”
Je bent nu drie maanden terug uit Cuba. Wat mis je het meest?
“De sfeer en de warme samenleving: er is veel aandacht voor mensen. Ik heb enorm respect voor Cubanen, hoe ze in moeilijke omstandigheden leven en er toch altijd ruimte is voor gezelligheid.”
|
De mensenrechtenprijs van CADAL |
Lees ook het interview met Eric Strating, ambassadeur in Havana.