Weblogbericht | 22-07-2021 | Ministerie van Buitenlandse Zaken

Luuk van de Vondervoort – landenmedewerker Ethiopië op het ministerie van Buitenlandse Zaken – legt je uit wat er in Tigray aan de hand is.

De situatie in Tigray

‘De situatie is extreem zorgwekkend. Momenteel heerst in Tigray de grootste hongersnood die de wereld in de afgelopen 10 jaar heeft gekend. Een hongersnood die niets te maken heeft met droogte of mislukte oogsten. Dit is een hongersnood die volledig wordt veroorzaakt door oorlog, waarbij de vechtende partijen volgens de VN ook doelbewust humanitaire hulp blokkeren. Cijfers van de VN wijzen erop dat ruim 400.000 mensen in de regio Tigray dreigen te sterven van de honger. 5 miljoen mensen zijn ondervoed.

Eerder dit jaar zei Jeffrey Feltman, Amerikaans speciaal gezant voor Ethiopië en omringende landen: “Ethiopië heeft 110 miljoen inwoners. Als het huidige conflict zich buiten Tigray verspreidt, laat het de Syrische vluchtelingencrisis eruit zien als kinderspel.”’ Om te verklaren hoe het zo ver heeft kunnen komen, keren we terug naar het begin.

In het kort: ontstaan van het conflict in Ethiopië

‘Toen Abiy Ahmed in 2018 premier van Ethiopië werd, nam hij de macht over van een coalitie van regionale partijen. De meest invloedrijke van deze partijen was de Tigray People's Liberation Front (TPLF). Het verlies van zeggenschap van de Tigrayers leidde tot steeds hoger oplopende spanningen met de Ethiopische regering. Met name tijdens de Tigrayse regionale verkiezingen in september 2020.

Vanwege de coronacrisis zouden de verkiezingen worden uitgesteld, maar de TPLF liet ze alsnog doorgaan in Tigray. In reactie daarop verklaarde premier Ahmed de uitslag van de Tigrayse regionale verkiezingen ongeldig. De TLPF weigerde vervolgens de Ethiopische regering nog te erkennen, en de Ethiopische regering de TPLF. De spanningen tussen beide partijen kwamen tot uitbarsting in de nacht van 4 november 2020, toen Tigrayse troepen een aanval openden op het hoofdkwartier van het Ethiopische leger in Mek’ele, de hoofdstad van Tigray. En de situatie ging van kwaad tot erger.’

Van kwaad tot erger

‘Van het gewapend conflict dat sindsdien gaande is, zijn vooral de mensen in Tigray het slachtoffer. Willekeurige beschietingen, massamoorden op burgers, seksueel geweld, plunderingen en vernietigingen van humanitaire hulp. Het zijn maar een paar voorbeelden van de lange lijst van mensenrechtenschendingen die in Tigray plaats hebben gevonden. Inwoners gaan massaal op de vlucht.

Tot voor kort kende Tigray een behoorlijk lange periode van voedselveiligheid. In de afgelopen 30 jaar is er – mede dankzij de internationale gemeenschap – veel geïnvesteerd om een einde te maken aan hongersnoden. Maar al die ontwikkelingen zijn nu door verwoestingen en geweldplegingen in een half jaar ongedaan gemaakt.’

Een conflict tussen verschillende partijen

‘We hebben te maken met een meerzijdig conflict. En elke partij is medeverantwoordelijk voor de humanitaire crisis die nu gaande is. Behalve de TPLF en de Ethiopische regering onder leiding van Abiy Ahmed, speelt ook buurland Eritrea een grote rol in de vijandigheden. Eritrea (ten noorden van Tigray) was tot 1993 onderdeel van Ethiopië. Maar sinds Eritrea de onafhankelijkheid uitriep, is er veel gevochten over de ligging van haar landsgrenzen. Dat leidde tot hele slechte betrekkingen tussen Eritrea en Ethiopië, dat destijds werd bestuurd door de TPLF.

In het huidige conflict sloten Eritrese troepen zich aan bij de Ethiopische regering en hebben ze betwiste delen van Tigray bezet. Er zijn sterke aanwijzingen dat die veroveringen gepaard gingen met gruwelijke geweldplegingen. De Tigrayers hebben inmiddels duidelijk gemaakt dat ze door blijven vechten tot zij de door Eritrea ingenomen gebieden weer zelf in handen hebben – en tot alle Eritrese soldaten zijn vertrokken.

Ook de Verenigde Staten en de Europese Unie roepen de Eritreeërs op om Tigray te verlaten. Want in gebieden waar Eritrese soldaten zich bevinden is het extreem lastig gebleken om de bevolking te helpen.’

Resolutie van de VN-Mensenrechtenraad

Op 13 juli werd er door de VN-Mensenrechtenraad een belangrijke resolutie voor Tigray aangenomen. Daarin heeft Nederland, als een van de 47 leden, een zeer grote rol gespeeld. Daniëlle Drost – tweede ambassadesecretaris bij de Nederlandse permanente vertegenwoordiging van de VN in Genève – legt uit wat de resolutie inhoudt.

‘De resolutie van de Mensenrechtenraad roept op tot een onmiddellijke stopzetting van het geweld en de schendingen van mensenrechten in Tigray. Ook roept de resolutie op tot de verwijdering van Eritrese troepen uit het gebied en tot het respecteren van het staakt-het-vuren door alle partijen.’

Onderzoek in Tigray

‘Momenteel wordt er onderzoek gedaan naar de situatie in Tigray, door de Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) en de Ethiopische Human Rights Commission (EHRC). In een complex conflict zoals in Tigray, is meer informatie en bewijsmateriaal belangrijk; om de discussie aan te kunnen gaan en om druk te zetten op de strijdende partijen. De OHCHR en de EHRC spelen een grote rol in het achterhalen van de gepleegde mensenrechtenschendingen en het ter verantwoording roepen van de daders. Maar het zal niet eenvoudig zijn.

Juist omdat er nog zo actief wordt gevochten, is onderzoek in Tigray lastig en levensgevaarlijk.’

Een boodschap aan de strijdende partijen

‘Met deze resolutie staat Tigray hoog op de agenda van de Mensenrechtenraad. De hele internationale gemeenschap houdt de situatie in Ethiopië in de gaten. Het gaat nu om het geven van een signaal: dat een van de belangrijkste mensenrechtenorganen van de VN zich sterk maakt voor een van de grootste mensenrechtencrisissen van dit moment.

Nederland, de EU en de VN-Mensenrechtenraad hebben een hele duidelijke boodschap aan de strijdende partijen: dat de schendingen van mensenrechten, internationaal humanitair recht en vluchtelingenrecht in Tigray onacceptabel zijn.’