Herziening van de Grondwet

Kabinet en Parlement werken aan enkele herzieningen van de Nederlandse Grondwet. Hiervoor geldt een andere wetgevingsprocedure dan bij wijziging van gewone wetten.

Bindend referendum: kiezers kunnen aangenomen wetsvoorstellen corrigeren

De nieuwe Tweede Kamer gaat beslissen over het bindend correctief referendum. Dit houdt in dat kiezers via een referendum wetsvoorstellen die door de Tweede en de Eerste Kamer zijn aangenomen achteraf kunnen corrigeren. De uitslag van dit referendum is bindend. Kiezers kunnen geen referendum starten over:

het Koninklijk Huis;
de Grondwet;
begrotingen;
belastingen;
internationale verdragen;
rijkswetten.

In de Grondwet komt niet te staan hoeveel kiezers nodig zijn om een referendum aan te vragen. En ook niet hoeveel kiezers tegen moeten stemmen om een wetsvoorstel te corrigeren. Dit komt in een gewone wet te staan.

Recent aangenomen wijzigingen van de Grondwet

In 2022 en 2023 zijn de volgende Grondwetswijzigingen van kracht geworden:

Verbod op discriminatie wegens handicap en seksuele geaardheid

Het nieuwe, aangepaste artikel 1 van de Grondwet luidt nu:

“Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.”

‘Handicap’ en ‘seksuele gerichtheid’ zijn nieuw toegevoegd aan de non-discriminatiegronden. Meer informatie over de uitbreiding van het verbod op discriminatie vindt u op denederlandsegrondwet.nl.

Briefgeheim ook voor e-mail en sociale media

Het briefgeheim geldt nu voor alle telecommunicatie, bijvoorbeeld e-mail, chats en andere digitale berichten. Politie en overheid mogen alleen met toestemming van de rechter telecommunicatie lezen. Als de nationale veiligheid in het geding is, kan de minister toestemming geven.

Voorheen verbood de Grondwet alleen het openen van brieven en telegrammen die voor een ander bedoeld zijn. Of het meeluisteren met telefoongesprekken van anderen zonder hun toestemming. Meer informatie over de modernisering van het brief-, telefoon- en telegraafgeheim vindt u op denederlandsegrondwet.nl.

Toevoeging algemene bepaling aan de Grondwet

De Grondwet heeft nu een inleidende bepaling, in een ongenummerd artikel vóór artikel 1. Zo’n artikel heet een algemene bepaling. Hierin staat dat de Grondwet de grondrechten en de democratische rechtsstaat waarborgt. Doel ervan is om de contouren aan te geven voor het lezen en begrijpen van de Grondwet. Meer informatie over de toevoeging van een algemene bepaling vindt u op denederlandsegrondwet.nl.

Recht op een eerlijk proces komt in de Grondwet

Het recht op een eerlijk proces staat expliciet in de Grondwet, doordat aan Artikel 17 van de Grondwet de volgende zin is toegevoegd:

‘Ieder heeft bij het vaststellen van zijn rechten en verplichtingen of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging recht op een eerlijk proces binnen een redelijke termijn van een onafhankelijke en onpartijdige rechter.’

Meer informatie over het recht op een eerlijk proces vindt u op denederlandsegrondwet.nl.

Nederlanders in het buitenland hebben kiesrecht voor Eerste Kamer

Nederlanders die in het buitenland wonen hebben invloed gekregen op wie er in de Eerste Kamer komen. Vroeger konden zij alleen stemmen voor de Tweede Kamer en het Europees Parlement. Daarom is er een nieuw kiescollege. Nederlanders die in het buitenland wonen, stellen dit kiescollege samen door te stemmen. De gekozen leden van dat kiescollege doen vervolgens mee aan de verkiezingen van de Eerste Kamer. Meer informatie over dit kiescollege Eerste Kamerverkiezingen voor kiezers buiten Nederland vindt u op denederlandsegrondwet.nl.

Wijziging van de procedure om de Grondwet te herzien

Alleen de Tweede Kamer die wordt gekozen na de bekendmaking van een wijziging van de Grondwet in 1e lezing, mag de behandeling in 2e lezing behandelen en daarover een besluit te nemen. Als deze Kamer geen besluit neemt, vervalt het voorstel. Tot 2022 kon ook een volgende Tweede Kamer het voorstel in tweede lezing nog afhandelen. Meer informatie over de wijziging van deze procedure is te vinden op denederlandsegrondwet.nl.

Wijzigingen Grondwet in behandeling

Enkele voorstellen voor een Grondwetswijziging zijn nog in behandeling. Onder andere over:

de zittingsduur van de Eerste Kamer;
tweede lezingen van Grondwetswijzigingen in Verenigde Vergadering;
invoering van het terugzendrecht voor de Eerste Kamer.

Verzwaarde herzieningsprocedure Grondwet

Voor een grondwetswijziging moet een extra zware procedure worden doorlopen: het parlement moet er 2 keer een beslissing over nemen. Dit wordt ook wel de 1e en 2e ‘lezing’ genoemd. Reden voor die verzwaarde herzieningsprocedure is dat de Grondwet de belangrijkste uitgangspunten van ons staatsbestel bevat.

Een grondwetswijziging doorloopt 7 stappen:

De regering of 1 of meer leden van de Tweede Kamer dienen een voorstel tot grondwetswijziging in.
De Tweede en Eerste Kamer nemen dit wetsvoorstel in 1e lezing aan met een gewone meerderheid. Dit heet ook wel de ‘overwegingswet’ of de ‘verklaringswet’.
De Tweede Kamer wordt ontbonden en er worden verkiezingen gehouden. Hierdoor kunnen kiezers zich over de wijzigingen uitspreken.
Het in 1e lezing aangenomen voorstel wordt ingediend bij de nieuw gekozen Tweede Kamer. Deze moet het voorstel behandelen. Als de Tweede Kamer die gekozen is na goedkeuring in 1e lezing er niet over stemt, dan vervalt het voorstel automatisch.
De Tweede en Eerste Kamer nemen het wetsvoorstel in 2e lezing aan met een 2/3 meerderheid. Zij kunnen het voorstel niet meer wijzigen.
De Koning en 1 of meer ministers of staatssecretarissen ondertekenen het wetsvoorstel.
Publicatie van de wijziging in het Staatsblad. De wijziging treedt daarna direct in werking.

In de Notitie herzieningsprocedure van de Grondwet vindt u informatie over de voorgeschiedenis van de herziening van de Grondwet.