DNA-kits moeten door Rusland ontvoerde kinderen uit Oekraïne herenigen met hun families: ‘Een van de ergste oorlogsmisdaden die we ons kunnen voorstellen’
Ministeries
‘Het ontvoeren van Oekraïense kinderen door Rusland is een van de ergste oorlogsmisdaden die we ons kunnen voorstellen’. Dat zei voormalig minister-president Mark Rutte. Sinds de illegale annexatie van de Krim door Rusland, in mei 2014, zijn duizenden Oekraïense kinderen vermist geraakt. Nederland zet zich in om hen te identificeren en terug te brengen naar Oekraïne. Onder meer door het leveren van DNA-kits, die moeten helpen bij het herenigen van ontvoerde kinderen met hun families.
Roos Bos houdt zich namens het Ministerie van Buitenlandse Zaken bezig met het dossier kinderontvoeringen. Ze vertelt: ‘Dit probleem speelt al sinds 2014. Zoals bekend heeft Rusland de Krim toen illegaal geannexeerd, en uit die periode komen ook de eerste meldingen van verdwenen en ontvoerde kinderen. Sinds de grootschalige Russische invasie in 2022 zijn die aantallen enorm gegroeid. Al snel werd duidelijk wat er met hen gebeurde. Rusland deed het voorkomen alsof het die kinderen redde - het verkocht de verdwijningen als humanitaire evacuaties - maar in werkelijkheid was er gewoon sprake van ontvoering.’
‘De kinderen werden en worden nog steeds doelbewust weggehaald uit Oekraïne, en sommige kinderen worden gedwongen geadopteerd en in Russische gezinnen geplaatst. Dat heeft maar één reden: de identiteit van Oekraïne vernietigen en de Oekraïense cultuur en zelfstandigheid als staat te doen verdwijnen.’
Heropvoedingskampen
Roos legt uit: ‘De kinderen die zijn verdwenen komen vaak eerst in zogenaamde ‘heropvoedingskampen’ terecht. In deze kampen worden de kinderen geconfronteerd met Russische propaganda. Er mag bijvoorbeeld geen Oekraïens worden gesproken, en kinderen wordt wijsgemaakt dat hun ouders hen hebben verlaten.’
Ze vervolgt: ‘Vanuit die kampen is de weg vrij voor adoptie, en sommige kinderen komen terecht in Russische gezinnen. De Krim wordt sinds het begin van de grootschalige invasie gebruikt als ‘draaischijf’ voor illegale verplaatsingen van Oekraïense burgers, waaronder dus al die kinderen. Rusland neemt hen mee uit bezet gebied in onder meer de regio's Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia en Kherson en brengt ze vervolgens naar de Krim, van waaruit vaak deportatie naar Rusland volgt.’
De Oekraïense politie test het DNA van een familie.
Roos zegt: ‘Een van de meest schrijnende dimensies aan dit verhaal is dat sommige kinderen gedwongen worden militaire training te ondergaan en hiermee worden voorbereid om tegen hun eigen landgenoten te vechten’.
‘Dit element grijpt mij aan omdat het raakt aan mijn familiegeschiedenis. Mijn Poolse grootvader werd in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gedwongen te vechten voor de Wehrmacht. Uiteindelijk heeft hij zich kunnen overgeven aan de geallieerden en het zuidelijke deel van Nederland helpen bevrijden. ‘Personen dwingen deel te nemen aan oorlogshandelingen tegen hun eigen land is buitengewoon barbaars en bovendien een oorlogsmisdrijf.’
International Freedom Award
Nederland maakt zich sterk voor het tegengaan van ontvoering en deportatie en voor het herenigen van verdwenen kinderen met hun familie. Zo reikte voormalig premier Rutte in 2024 de International Freedom Award uit aan Save Ukraine, een organisatie die zich inzet voor het redden van ontvoerde Oekraïners.
‘Het werk dat organisaties als Save Ukraine doen is cruciaal. Niet alleen om ontvoerde kinderen te herenigen met hun ouders, maar ook omdat elk kind dat gered wordt, het levende bewijs is van Poetins oorlogsmisdrijven’, aldus Rutte destijds. Nederland steunt Save Ukraine met financiering voor projecten die zien op het bieden van mentale zorg aan kwetsbare kinderen die zijn teruggehaald uit bezet gebied.
Maar al in 2023 zette toenmalig minister van Buitenlandse Zaken (BZ) Wopke Hoekstra het probleem internationaal op de kaart, in een gezamenlijke toespraak met zijn Duitse collega Annalena Baerbock. Begin 2024 volgde daarop een overeenkomst tussen BZ en het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP). Met die overeenkomst financiert Nederland de DNA-kits die nu worden geleverd aan de Oekraïense politie.
Vergroot afbeelding Een met Nederlandse steun aan de Oekraïense politie geleverde DNA-kit.DNA-kits
Met die speciale DNA-kits krijgt de politie een belangrijk hulpmiddel in de strijd tegen kinderontvoeringen in handen. Roos vertelt: ‘Allereerst kan hiermee DNA van families van vermiste Oekraïense kinderen worden getest zodat later kan worden aangetoond dat ouders en kinderen bij elkaar horen. Dat maakt de kans groter dat families kunnen worden herenigd. Daarnaast geeft het de nationale politie ook de kans om een grote databank met DNA aan te leggen. Dat helpt bij het verzamelen van bewijsmateriaal voor de kinderontvoeringen, ter ondersteuning van de vervolging van oorlogsmisdrijven, onder andere door het Internationaal Strafhof in Den Haag.’
‘En dat is cruciaal’, benadrukt Roos. ‘Niet voor niets is er door het Strafhof in een internationaal arrestatiebevel uitgevaardigd tegen president Poetin en de Russische commissaris voor kinderrechten Maria Lvova-Belova, speciaal voor de deportatie van Oekraïense kinderen.’