Wat zijn sancties? Buitenlandse Zaken in begrijpelijke taal
Ministeries
Sancties: waarom legt Nederland ze op? Wat is het doel van sancties? En welke gevolgen hebben ze? We leggen het uit.
In de wereld laten steeds meer landen hun tanden zien – of ze gebruiken geweld om hun doelen te bereiken. Denk aan de Russische agressie tegen Oekraïne, het kernwapenprogramma van Noord-Korea, of hackers die tegen Nederland worden ingezet. Het heeft allemaal gevolgen. Ook voor onze veiligheid en economie.
Nederland zet zich in voor een wereld waarin je andere landen kunt vertrouwen. En niet bang voor elkaar hoeft te zijn. Daarvoor is het wel nodig dat ieder land zich aan internationale afspraken houdt.
Maar wat als een land dat niet doet? Dan kunnen we onder andere sancties instellen. Om te laten zien dat ongewenst gedrag gevolgen heeft.
Wat betekenen sancties?
Sancties zijn maatregelen tegen landen, organisaties of personen: om hen te laten voelen dat we het niet eens zijn met acties die ingaan tegen internationale afspraken. Denk aan agressie tegen andere landen, het schenden van mensenrechten of het verspreiden van kernwapens. Daartegen zijn er verschillende soorten sancties:
- financiële sancties: zoals het bevriezen van bankrekeningen of andere bezittingen. Of niet mogen investeren in bepaalde landen.
- handelsbeperkingen: denk aan het verbod op de handel in speciale producten, zoals technologie of grondstoffen waar een land veel aan verdient.
- wapenembargo’s: verbieden van de invoer en uitvoer van militaire goederen.
- reis- en visumbeperkingen: bijvoorbeeld zorgen dat bepaalde personen niet naar de EU mogen reizen.
Sancties maken het moeilijker voor een land om oorlog te voeren.
Wat is het doel van sancties?
Sancties zijn dus een middel om druk uit te oefenen tegen ongewenst gedrag. En een land, organisatie of persoon raak je vaak op één plek het hardst: in de portemonnee. Daarom zijn de meeste sancties gericht op geld en handel. Om te zorgen dat de getroffen partij minder inkomsten of (militaire) technologie heeft. Dat maakt het bijvoorbeeld moeilijker voor een land om oorlog te voeren.
Sancties hebben vaak vijf verschillende doelen:
- een krachtige boodschap geven, ook aan anderen, dat we het gedrag afkeuren.
- kosten verbinden aan het niet houden aan internationale regels of afspraken.
- ongewenst gedrag moeilijker maken, bijvoorbeeld door minder technologie of wapens te verhandelen.
- anderen afschrikken van hetzelfde gedrag.
- anderen beïnvloeden of zelfs dwingen dat zij hun gedrag veranderen.
Hoe leggen we sancties op?
Met hoe meer landen we sancties invoeren, hoe harder ze aankomen. Daarom legt Nederland bijna altijd sancties op vanuit de Europese Unie (EU). Eerst moeten alle 27 EU-landen het wel met de sancties eens zijn. Dat is soms lastig, want voor ieder land kunnen de sancties andere gevolgen hebben. Bijvoorbeeld toen de EU in 2022 sancties instelde tegen het importeren van olie uit Rusland. Het ene EU-land was daar een stuk afhankelijker van dan het andere.
Daarom is er veel overleg nodig. Pas als alle landen het met elkaar eens zijn, kunnen de sancties officieel worden aangenomen, zoals dat ook gebeurde met de import van olie uit Rusland. De volgende stap is: zorgen dat iedereen in Nederland (en de EU) zich ook écht aan de sancties houdt.
Handhaven en naleven van sancties
Sancties werken alleen als iedereen zich eraan houdt. Daar spelen een hoop partijen een rol in. Denk aan de Douane, die controleert welke goederen het land in en uit mogen. Of Nederlandse banken, die letten op geld uit het buitenland. Ook Nederlandse ondernemers moeten zich aan sancties houden. Er zijn bijvoorbeeld regels voor zakendoen in een land met sancties. En het is verboden om te handelen met personen en organisaties waar sancties tegen zijn ingesteld.
Sancties werken alleen als iedereen zich eraan houdt...
In Nederland zet het ministerie van Buitenlandse Zaken zich in voor de goede samenwerking tussen organisaties die de sancties moeten naleven.
…en als ze niet omzeild worden.
Tegengaan van omzeiling
Sancties zijn ook alleen effectief als ze niet omzeild worden. Omzeilen betekent bijvoorbeeld dat producten via een omweg alsnog worden verkocht aan een land met sancties. Daarom gaat de EU het gesprek aan met landen die omzeiling mogelijk maken, en kunnen er ook sancties worden ingesteld tegen tussenhandelaren buiten de EU.
Wat zijn de gevolgen van sancties?
Sancties kunnen een land, persoon of organisatie flink raken in de portemonnee. Bijvoorbeeld als hun tegoeden en bezittingen in de EU worden bevroren. Ook kunnen sancties oorlog voeren moeilijker maken, doordat technologie uit EU-landen niet meer wordt geleverd.
Sancties tegen anderen voelen we soms ook zelf. Zo kan minder handel met een land ook onze eigen economie raken. Of er kunnen in reactie op de sancties ook maatregelen tegen ons komen. Nederland probeert altijd een goede afweging te maken: of de bedoelde effecten opwegen tegen de mogelijke gevolgen die het voor onszelf heeft. Maar soms zijn sancties nodig, ook als het Nederland geld kost.
Als we agressieve landen, organisaties of personen hun gang laten gaan, kunnen de gevolgen nog veel groter worden.
De precieze effecten van sancties zijn soms lastig te meten. Maar als we agressieve landen, organisaties of personen hun gang laten gaan, kunnen de gevolgen nog veel groter worden. Het beschermen van de orde in de wereld is helaas niet gratis. Daarom is het belangrijk om krachtig te blijven reageren op ongewenst gedrag. En sancties spelen daarbij een belangrijke rol.