Estland: Een duurzame toekomst en solidariteit in tijden van oorlog
Ministeries
Als onze Nederlandse ambassadeur heeft Özlem Canel een uniek perspectief op de uitdagingen en kansen in Estland. In dit interview vertelt Özlem over de inspanningen van het land om de overgang naar duurzame energiebronnen te versnellen. Ze benadrukt daarbij de belangrijke rol die Nederland speelt, met onze expertise in windenergie en waterstof. Maar het gaat niet alleen om energie: Estland staat ook solidair achter Oekraïne en doet er alles aan om te voorkomen dat de Russische agressie zich uitbreidt naar hun eigen land.
Hoe is het om ambassadeur te zijn in Estland?
‘Het land is overzichtelijk en goed georganiseerd. De korte lijnen maken het werken hier makkelijk. En wat betreft de Esten, zij zijn ware natuurliefhebbers! Dit land biedt een overvloed aan fysieke ruimte, met uitgestrekte bossen en een landschap dat net zo plat is als in Nederland. Tijdens mijn vorige plaatsing in Finland heb ik Estland een paar keer bezocht en kreeg ik al veel mee over het land. Hoewel er overeenkomsten zijn, zoals de taal en cultuur, is er één groot verschil dat de Estse ziel diep heeft geraakt: het Sovjetverleden.
Het trauma van die periode is nog steeds voelbaar. Er zijn nog mensen in leven die de verschrikkelijke deportaties naar Siberië hebben meegemaakt, wat een diepe wond heeft achtergelaten. De sporen van het Sovjetverleden zijn overal aanwezig en komen regelmatig ter sprake in mijn gesprekken. Helaas brengt de huidige oorlog in Oekraïne deze verschrikkelijke herinneringen weer naar boven.’
Op welke onderwerpen werken Estland en Nederland met elkaar samen?
‘Als ambassade is het onze prioriteit om gezamenlijk in te zetten op Europese samenwerking, met name op het gebied van de groene energietransitie. Voor Estland is deze transitie van groot belang. Zij hadden al vóór de oorlog in Oekraïne plannen om minder afhankelijk te zijn van Russisch gas, maar deze gebeurtenis heeft het proces alleen maar versneld.
Naast de energietransitie werken we ook intensief samen op het gebied van defensie en veiligheid. Onze focus ligt daarbij op cyberveiligheid, hybride dreigingen en economische veiligheid, inclusief bescherming van kritieke infrastructuur. Die samenwerking gebeurt vooral in het verband van de NAVO.’
Welke rol speelt de Nederlandse ambassade bij de energietransitie in Estland?
‘Olieschalie is momenteel een belangrijke energiebron in het noordoosten van Estland, vlakbij de Russische grens. Estland streeft ernaar om van deze fossiele brandstof af te stappen, vanwege de aanzienlijke milieuvervuiling die ermee gepaard gaat. Nederland heeft op zijn beurt veel expertise opgebouwd op het gebied van windenergie en waterstof. Wij proberen onze kennis hier in Estland te delen en te bevorderen. En met succes! Naast windenergie op land is er nu ook interesse in windenergie op zee. Het Nederlandse bedrijf Van Oord investeert in de bouw van een windmolenpark dicht bij het grootste eiland, Saaremaa.
Om deze energietransitie verder te stimuleren, hebben we vorig jaar een jaarlijkse conferentie opgezet op het eiland. Dit platform brengt overheden, bedrijven, academici en maatschappelijk middenveld samen om kennis en expertise uit te wisselen. Het aantal deelnemers groeit elk jaar, met dit jaar maar liefst 130 deelnemers. Als ambassade doen we dat steeds meer in regionaal verband.
Bij de laatste inkomende Nederlandse windenergiemissie hebben we bijvoorbeeld niet alleen samengewerkt met Estland, maar zijn er ook Finse deelnemers naar Tallinn gekomen. Daarbij maak ik dankbaar gebruik van mijn contacten uit mijn tijd in Helsinki om deze samenwerking te versterken!’
Hoe wordt er in de Baltische Staten gekeken naar de oorlog in Oekraïne?
‘In de Baltische Staten heerst afschuw en angst ten aanzien van de oorlog in Oekraïne. Hoewel Rusland momenteel vooral actief is in het oosten van Oekraïne, bestaat er toch angst dat wanneer deze oorlog eindigt en Rusland de kans krijgt om zich te hergroeperen, het vizier op mogelijk op de Baltische Staten zal worden gericht. Daarom steunen ze Oekraïne maximaal, om ervoor te zorgen dat de oorlog wordt gewonnen en de Russen nooit meer het idee krijgen om iets soortgelijks te doen, zeker niet in deze regio.
Estland streeft naar sterke partnerschappen en vriendschappen om ervoor te zorgen dat ze nooit meer geïsoleerd raakt. Zoals de eerste president van Estland na de onafhankelijkheid, Lennart Meri, zei: 'Never again alone.' Ook de huidige premier Kaja Kallas heeft zich vanaf het begin van de oorlog wereldwijd uitgesproken voor steun aan Oekraïne en is een van de meest prominente figuren in deze context. Die solidariteit zien we terug in de opvang van ruim 100.000 Oekraïense vluchtelingen, waarvan 43.000 een tijdelijke verblijfsstatus hebben gekregen. Hoewel dit in eerste instantie misschien niet veel lijkt, vertegenwoordigt dit 3% van de totale bevolking!’
Hoe staat het met de rechten van lhbti'ers in Estland?
'Op 20 juni heeft Estland het homohuwelijk gelegaliseerd, waarmee het het eerste land van de Baltische staten is dat deze stap heeft gezet. De wet zal vanaf 2024 van kracht zijn. Het werd beschouwd als een historisch moment door de minister-president van Estland, Kaja Kallas. Dit voornemen was al opgenomen in het regeerakkoord van de nieuwe progressief-liberale regering in het voorjaar. Uit een peiling begin mei bleek dat 53% van de bevolking, met name jongeren, deze kwestie niet langer als controversieel beschouwt.
Dit werd bevestigd door de Baltic Pride Parade, die op 10 juni in Tallinn plaatsvond. De parade trok duizenden deelnemers en werd gekenmerkt door een vreedzame sfeer. Er waren deelnemers uit Nederland en de ambassade zorgde voor de coördinatie van diplomatieke deelname aan de parade en financierde de speciale t-shirts voor de deelnemers. Estland bevestigt hiermee wederom dat het het meest Nordic land van de Baltische staten is.'
Een paar maanden geleden zijn er in Estland parlementsverkiezingen gehouden. Wat betekent de uitslag voor de relatie met Nederland?
‘Premier Kallas heeft de verkiezingen overtuigend gewonnen, waarmee ze 37 van de 101 zetels in het parlement heeft veroverd. Ze heeft een regering gevormd met haar centrumrechtse Hervormingspartij, de progressief-liberale 'Estonia 200’ partij en de sociaaldemocraten. Samen hebben deze partijen een comfortabele meerderheid van 60 zetels. Een positieve ontwikkeling is dat er voor het eerst een minister voor Klimaat is aangesteld, wat gunstig is voor de voortgang van de energietransitie in Estland.
Wat betreft de betrekkingen tussen Estland en Nederland, kunnen we stellen dat deze al uitstekend waren. Het werkbezoek aan Nederland van de Estse president medio april heeft deze fantastische relatie bevestigd. We delen dezelfde waarden en bieden elkaar steun. We begrijpen elkaar volledig. Het is bijna niet voor te stellen dat het nog beter kan dan dit. Met deze nieuwe regering zetten we deze koers voort en blijven we nauw samenwerken.’
Waar hoopt u over een paar jaar met trots op terug te kijken?
‘Met een optimistische blik hoop ik dat het hier vredig blijft en dit land op zijn eigen, unieke manier kan blijven bloeien. Als ik een beetje verder in de toekomst kijk, hoop ik dat ik over een aantal jaar, na mijn vertrek, op bezoek kan komen en de eerste windmolenparken op zee zie. En als ik er dan toch ben, hoop ik ook de eerste infrastructuur van een Waterstof Vallei te zien. Dit zijn ambitieuze projecten waar ze hier met Nederlandse steun en expertise aan werken. Als ik dat alles mag meemaken dan zal ik met trots terugkijken op de tijd die ik hier heb doorgebracht.’