‘Ondanks de vele crises in Libanon proberen we bij te dragen aan perspectief’
Ministeries
‘In feite is bijna een kwart van de bevolking in Libanon vluchteling, waaronder meer dan 1,5 miljoen vluchtelingen uit Syrië,’ vertelt Noor Cornelissen, senior beleidsadviseur Migratie en Ontheemding bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Noor bezocht samen met Sylvia Deepen, plaatsvervangend ambassadeur in Libanon, verschillende projecten van het PROSPECTS-partnerschap. Via dit partnerschap ondersteunt Nederland vluchtelingen en kwetsbare Libanezen met verbeterde toegang tot onderwijs, werkgelegenheid en bescherming.
In Libanon wonen Syrische vluchtelingen niet in vluchtelingenkampen, maar verspreid door het land. Veel vluchtelingen wonen in een informal tented settlement (ITS). Noor: ‘Meestal gaat het om een aantal families die op het land van een Libanese boer wonen. Ze betalen huur aan de Libanese landeigenaar en werken tevens op het land. Maar velen van hen kunnen de huur niet langer betalen en bouwen schulden op bij de landeigenaren.’
Tijdens haar recente bezoek aan een ITS sprak Noor met verschillende Syrische families over het dagelijkse leven en waar ze tegen aan lopen. ‘Ik ben meerdere keren bij onze projecten in Libanon geweest. Het is confronterend om te zien dat de situatie voor vluchtelingen in Libanon blijft verslechteren, ondanks de hulp die Nederland en andere donoren bieden. Vluchtelingen kunnen niet integreren in Libanon, maar kunnen ook nog niet terug naar Syrië. Ze leven vaak van maand tot maand en velen zijn afhankelijk van humanitaire hulp, die ze deels ook van Nederland krijgen. Meer dan tien jaar na het begin van de revolutie in Syrië blijft hun situatie uitzichtloos.’
Van opvangland naar land in crisis
De afgelopen jaren is de situatie in Libanon ernstig verslechterd. ‘Libanon is een land dat zelf in diepe economische en financiële crisis is en daar komt dan ook nog COVID-19 en de Beiroet explosie bij,’ vertelt Sylvia. De situatie is schrijnend, voor zowel vluchtelingen als Libanezen zelf. ‘Ondanks de vele crises in Libanon proberen we bij te dragen aan perspectief. We delen verantwoordelijkheid voor de bescherming en opvang van vluchtelingen met landen die toevallig dichterbij een brandhaard liggen, zoals Libanon.’
Als oren, ogen en spreekbuis van Nederland speelt de ambassade in Libanon hier een begeleidende rol. Sylvia: ‘We zijn de Nederlandse gesprekspartner op locatie. We hebben contact met lokale overheden en partners en houden in de gaten of de samenwerking binnen de projecten goed verloopt.’
Noor en Sylvia vertellen over drie projecten die Nederland via het PROSPECTS-partnerschap steunt in Libanon. Het partnerschap is door Nederland opgezet om de opvang en bescherming van vluchtelingen te verbeteren in en om conflictregio’s. PROSPECTS is een samenwerking tussen het ministerie van Buitenlandse Zaken, United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), International Finance Corporation (IFC), International Labour Organisation (ILO), United Nations Children’s Fund (UNICEF) en de Wereldbank.
Bestrijden van armoede
Volgens UNHCR leven negen op de tien Syrische vluchtelingen in Libanon in extreme armoede. PROSPECTS-partners bieden cashsteun, zodat de meest kwetsbare mensen kunnen voorzien in hun belangrijkste basisbehoeftes. ‘Maandelijks bereiken we hiermee duizenden families’, vertelt Sylvia. ‘Vaak zijn dit families met vrouwen aan het hoofd: alleenstaande moeders die hun man bijvoorbeeld hebben verloren in de oorlog in Syrië. Zij gebruiken de maandelijkse bijdrage om medicijnen en eten te kopen of om hun kinderen naar school te kunnen laten gaan. Het is geen groot bedrag en ook geen structurele oplossing, maar het helpt mensen wel om te overleven.’
Naast een maandelijkse bijdrage biedt UNHCR ook seizoensgebonden cashsteun. In de winter ontvangen kwetsbare families zo extra ondersteuning om bijvoorbeeld warme kleding te kopen en stookkosten te betalen. Een groot voordeel van cashsteun is volgens Noor dat mensen verantwoordelijkheid krijgen. ‘Zij bepalen zelf wat ze van het geld kopen. Dit geeft mensen een grotere mate van zelfstandigheid en ruimte om eigen prioriteiten te stellen en financiële beslissingen te nemen.’
Geestelijke gezondheidszorg
‘Mensen hebben veel meegemaakt; van het achterlaten van hun thuis tot de explosie in Beiroet. Dat heeft veel impact, ook op de Libanezen,’ ziet Noor. Zij geeft aan dat geestelijke gezondheidszorg en psychosociale steun (MHPSS) een belangrijke focus is van de Nederlandse steun aan Libanon. De lokale NGO Restart Center is één van de projecten ondersteuning ontvangt via het PROSPECTS-partnerschap.
Restart Center biedt hulpgesprekken en medische ondersteuning voor mensen met psychische klachten, maar ook juridisch advies, bijvoorbeeld voor mensen die slachtoffer zijn van seksueel geweld. De NGO traint ook Libanese verpleegkundigen, ambulancepersoneel, lokale vrijwilligers en artsen, zodat zij mentale problemen eerder kunnen herkennen en beter kunnen behandelen.
‘We denken in crisissituaties vaak eerst aan voedsel, water en onderkomen. En daarna denken we aan toegang tot onderwijs en werk’, geeft Sylvia aan. ‘Maar de geest wordt vaak vergeten. Geestelijke gezondheidszorg en psychosociale steun is een belangrijk onderdeel van onze steun aan vluchtelingen. Het is een basisbehoefte.’
Al één of twee jaar geen school
‘Meer dan de helft van de Syrische kinderen in Libanon van schoolgaande leeftijd zit niet op school’, vertelt Sylvia. De situatie voor kinderen in Libanon is de afgelopen 1-2 jaar zeer verslechterd. Het aantal kinderen dat in armoede leeft is in twee jaar tijd verdubbeld en steeds meer Syrische, maar ook Libanese kinderen zijn aan het werk op het moment dat zij eigenlijk op school zouden moeten zitten. Een partnerorganisatie vertelde Noor over de 15 jarige Mousa die voor $3 per dag autoruiten wast op straat. Noor: ‘Mousa gaf aan dat hij zo voor inkomsten zorgt om eten te kopen en huur te kunnen betalen. Door groeiende armoede neemt kinderarbeid toe in Libanon.’
Educatie is een belangrijke focus voor de PROSPECTS-partners. Sylvia geeft aan dat veel Syrische kinderen te ver achterlopen om te integreren in het formele schoolsysteem. ‘Er zijn veel Syrische kinderen die al één of twee jaar school hebben gemist. Zij komen vaak niet meer goed mee in de klas en zitten daardoor thuis.’
De PROSPECTS-partners steunen daarom leercentra, waar kinderen die niet meer naar een formele school gaan een keer per dag samenkomen. Noor woonde tijdens haar bezoek een les bij over ongewenste intimiteiten. Via liedjes, theater en oefeningen leerden de kinderen om onderscheid te maken in waar iemand je wel of niet mag aanraken. ‘Dit zijn de meest kwetsbare kinderen. Juist de kinderen die vaak mishandeling ervaren. Door dit soort trainingen te integreren in het onderwijs hopen de PROSPECTS-partners de kinderen betere bescherming te bieden.’
Toekomstperspectief
‘Libanon staat voor een gigantische uitdaging’, geeft Sylvia aan. ‘Tegelijkertijd zien we ook mooie resultaten die behaald worden door onze steun. We dragen bijvoorbeeld bij aan het opleiden van vrouwen om online vertaaldiensten aan te bieden. En we ondersteunen boeren bij de ontwikkeling van hun bedrijf om zo meer banen te kunnen creëren voor zowel Syrische vluchtelingen als kwetsbare Libanezen.’ Toch is de hulp nog niet genoeg. ‘Door de vele crises in Libanon, blijft de vraag naar hulp het huidige hulpaanbod overstijgen. De extra bijdrage voor opvang in de regio die is aangekondigd in het nieuwe coalitieakkoord, kan dan ook een groot verschil maken voor deze mensen.’