Poolexpeditie Spitsbergen: ‘Het landschap verandert hier razendsnel’
Ministeries
Verstoorde ecosystemen, krimpende gletsjers en warme poolmeren. In het snelst opwarmende gebied ter wereld zijn de gevolgen van klimaatverandering duidelijk zichtbaar. Senior beleidsadviseur Polaire Zaken en Oceanen, Liz ter Kuile, reisde mee met de SEES-expeditie naar Spitsbergen en ervaarde de veranderingen van dichtbij.
Wereldwijd steeg de temperatuur al met ruim één graad, maar in de poolgebieden gaat deze opwarming nog veel sneller. Tot wel vier keer sneller zelfs. Dit heeft niet alleen effect op de Noord- en Zuidpool, maar heeft ook gevolgen voor Nederland. Denk bijvoorbeeld aan stijging van de zeespiegel door smeltende ijskappen, vaker extreem weer en veranderingen in biodiversiteit.
Door het smeltende ijs komen bovendien nieuwe scheepvaartroutes vrij, worden tot nu toe moeilijk bereikbare voorraden olie, gas en zeldzame aardmetalen toegankelijker, en krijgen toerisme en visserij meer mogelijkheden. Dit alles kan effect hebben op de stabiliteit in het poolgebied.
‘Het landschap verandert hier razendsnel. Ook tijdens deze expeditie zagen we dat weer,’ vertelt Liz. ‘Het gebied is zeer gevoelig voor veranderingen in het klimaat. Wetenschappelijk onderzoek helpt ons om deze veranderingen beter te begrijpen.’
Scientific Expedition Edgeøya Spitsbergen (SEES)
In Longyearbyen, het meest noordelijke plaatsje ter wereld, stapten zo’n vijftig wetenschappers, een aantal beleidmakers, journalisten en toeristen aan boord van het expeditieschip de Ortelius.
Het Arctisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen organiseerde de SEES-expeditie, in nauw overleg met Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de betrokken ministeries, waaronder het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het ministerie van Buitenlandse Zaken.
(IJs)beren op de weg
De expeditie naar het onbewoonde eiland Edgeøya kende een moeizame start. ‘De eerste drie dagen konden we niet van het schip af’, vertelt Liz. ‘Dit kwam door dichte mist en sterke golfslag, maar ook omdat er overal ijsberen rondliepen. We zagen letterlijk beren op de weg.’
Dat er in deze tijd van het jaar nog zoveel ijsberen waren, heeft volgens Liz met klimaatverandering te maken. ‘Normaal gesproken blijven de ijsberen op het land totdat het voedsel op is. Daarna vertrekken ze met het pakijs mee richting het noorden om op zeehonden te jagen. Nu was dit ijs al gesmolten voordat het voedsel op was, dus waren de beren “te laat”, en zaten ze vast op het land.’
Te gast in de natuur
Op de vierde dag konden de deelnemers eindelijk aan land. Het knetterende geluid van de smeltende gletsjers en de scheuren en molshopen ontstaan door ontdooiende permafrost maakten veel indruk op Liz. ‘Ik voelde me voor het eerst te gast in een natuurgebied: hier wonen geen mensen en zijn geen aangeharkte paadjes. Hier maakt de natuur de dienst uit.’
Eenmaal aan land gingen de wetenschappers direct aan de slag met hun veldwerk. ‘Zij telden bijvoorbeeld insecten, raapten plastic en namen monsters van het water en de grond. De wetenschappers kwamen uit allerlei vakgebieden. Er waren archeologen, biologen, microbiologen en glaciologen, maar ook gedragswetenschappers. Door observatie en vragenlijsten probeerden deze te achterhalen wat mensen ertoe beweegt om duurzaam te handelen. Staan reizigers na een cruise in de poolgebieden bijvoorbeeld milieubewuster in het leven?’
Grote verschillen
Onderzoekers die ook aan de vorige SEES-expeditie in 2015 deelnamen, zagen al snel grote verschillen in het landschap. ‘We hielpen een onderzoeker bij het tillen van apparatuur’, vertelt Liz. ‘En toen we aankwamen bij het meertje, waar hij zeven jaar geleden onderzoek deed naar de bodem, sloeg hij zijn hand voor zijn mond. Hij herkende het helemaal niet meer. Het meer was veel groter geworden, doordat de permafrost laag verder was ontdooid. Het landschap is enorm veranderd in zeven jaar tijd.’
Land in zicht
Afgelopen vrijdag keerde het schip weer terug naar de bewoonde wereld. Na tien dagen midden in de natuur, zonder internet- en telefoonverbinding, was dat best even schakelen. ‘Op de laatste avond kregen we onverwacht een streepje 4G. En zoals je je misschien kan voorstellen, kwam dit de sfeer op het afscheidsfeest niet per se ten goede’, vertelt Liz lachend.
Bij terugkomst in Longyearbyen, presenteerden de wetenschappers hun eerste bevindingen. ‘Onze ecosystemen zijn in de war. Je ziet bijvoorbeeld dat de toename van ijsberen gevolgen heeft voor de brandganzen, omdat hun nesten worden leeggeroofd. De poolmeren worden ook steeds warmer en de gletsjers slinken snel.’
De terugtrekkende permafrost baart onderzoekers ook zorgen, vertelt Liz. ‘Het is heel bizar. Door alle grote kloven die in de grond zijn ontstaan, lijkt het bijna een maandlandschap. Vroeger was het hier vlak, maar nu is het glooiend. Je ziet de gevolgen van klimaatverandering hier echt met je eigen ogen.’
Nederlandse Polaire StrategieDuurzaamheid, internationale samenwerking en wetenschappelijk onderzoek vormen de basis van het Nederlandse polaire beleid. Hierbij is specifiek aandacht voor klimaatverandering en veiligheid. Meer weten? Lees hier de Nederlandse Polaire Strategie 2021-2025 'Beslagen ten IJs' |