Sri Lanka: de pijn achter de lach
Ministeries
Politiek en maatschappelijk is het al een tijdje onrustig in Sri Lanka. De bevolking ageert tegen de politieke elite en de tekorten aan brandstof, voedsel en medicijnen. De pas vertrokken Nederlandse ambassadeur Tanja Gonggrijp: ‘De mensen hier zijn na onder meer een lange burgeroorlog wel wat gewend. Ik zag toen ik hier net woonde vooral de veerkracht en glimlach van de mensen. Maar achter de glimlach zit veel pijn.’
Wat viel u op aan Sri Lanka bij aankomst in het land, aan de mensen en de manier van leven?
‘Ik kwam hier in 2019 aan met mijn gezin na de aanslagen op Paaszondag, waarbij 253 doden vielen. Die aanslagen waren internationaal en in Sri Lanka zelf een enorme schok. Ik merkte al snel dat mensen hier wel wat gewend zijn. Dertig jaar burgeroorlog en de gevolgen van de tsunami in 2005 hebben diepe sporen getrokken. Bij aankomst zag ik dat Sri Lankanen het normale leven weer grotendeels hadden opgepakt na de vreselijke aanslagen, maar de economische consequenties waren nog zichtbaar. Toerisme had een harde klap gehad, maar destijds veerde het toerisme snel terug en dat is niet verwonderlijk gezien de rijke cultuur, het erfgoed en de overweldigend mooie natuur.’
'Veel Nederlanders bleven hier tijdens de eerste coronagolf. Als ambassade zijn we toen met hen in gesprek gegaan: als je ziek wordt als toerist hou je een ziekenhuisbed bezet, van de al schaarse middelen.’
U heeft de hele coronaperiode meegemaakt in Sri Lanka en de laatste maanden is het door allerlei tekorten onrustig in het land. Hoe was deze tijd voor u, uw gezin en voor de ambassade?
‘Het is geen eenvoudige tijd geweest. We hebben hier maandenlange lockdowns gehad waarbij mijn man en kinderen thuis moesten blijven. Veel strenger dan de lockdowns in Nederland. De scholen waren ruim anderhalf jaar gesloten. Het werk op de ambassade ging grotendeels door en we hebben ons aangepast aan de nieuwe omstandigheden. Bij de start van de eerste golf zaten hier veel Nederlandse toeristen. Veel vertrokken uit zichzelf, maar ook veel van hen bleven hier. Als ambassade zijn we toen met hen in gesprek gegaan: als je ziek wordt als toerist hou je een ziekenhuisbed bezet, van de al schaarse middelen.’
‘Voor ons als ambassade was het net als voor iedereen een moeilijke tijd met online werken. Het heeft ook dingen opgeleverd. We zijn begonnen met wekelijkse online koffierondjes met de medewerkers over een bepaald thema, door de medewerkers zelf bedacht. Hieruit ontstonden heel interessante gesprekken. Voor ons als team heel waardevol en ik heb er veel van geleerd. Deze zomer verhuizen we terug naar Europa (Gonggrijp wordt opgevolgd door de nieuwe ambassadeur Bonnie Horbach).’
Wat zijn de belangrijkste thema’s waarop Sri Lanka en Nederland samenwerken?
‘De culturele relatie tussen Nederland en Sri Lanka is belangrijk. Nederland heeft een tijdlang, van 1658 tot 1796, grote delen van het eiland gekoloniseerd. Daardoor is hier veel Nederlands cultureel erfgoed: kerken en forten. Nederland heeft veel expertise als het gaat om architectuur, restauratie en de rol van erfgoed in ruimtelijke ordening. Ook steunen we een training museummanagement, onder andere over hoe je publiek kan trekken en betrekken.’
‘Daarnaast is onze dienstverlening aan de vele Nederlandse toeristen een groot deel van ons werk. Op het gebied van duurzame handel en ontwikkeling ondersteunen we Nederlandse bedrijven die investeren in Sri Lanka. We leggen contacten en geven ondernemers informatie over ondernemen in Sri Lanka.’
'Er zitten amper vrouwen in het parlement hier. Er is veel fysiek en verbaal geweld tegen vrouwen. Samen met lokale partners proberen we hier blijvend verandering in te brengen.’
‘We hebben verschillende projecten gericht op duurzaamheid, bijvoorbeeld om te zorgen voor gezonde landbouwgrond en een betere kwaliteit en meer diversiteit van gewassen op thee- en kokosnootplantages. Dit maakt Sri Lanka een aantrekkelijkere handelspartner voor Nederland en Europa in termen van verantwoord ondernemen.’
‘Mensenrechten, vooral de rechten van vrouwen, ondersteunen we ook. We hebben als ambassade bijvoorbeeld een online talkshow gesteund, die taboes, zoals abortus, LGBTIQ rechten en seksueel grensoverschrijdend gedrag, probeert te doorbreken door erover in gesprek te gaan. We willen hier als Nederlandse ambassade duurzame impact hebben, bijvoorbeeld op het gebied van vrouwenrechten. Er zitten amper vrouwen in het parlement hier. Er is veel fysiek en verbaal geweld tegen vrouwen. Samen met lokale partners proberen we hier blijvend verandering in te brengen.’
Hoe kijken de Sri Lankanen naar het ‘Nederlandse verleden’?
‘Ondanks de focus van Nederland op handel tijdens de koloniale periode, heeft onze aanwezigheid hier absoluut bredere impact gehad. Behalve het cultureel erfgoed is er ook bepaalde wetgeving, zoals erfrecht, van ons overgenomen. Dat staat hier bekend als de ‘Roman-Dutch law’.’
‘Sri Lankanen kennen Nederland goed door dit verleden. Als ambassade proberen we ook de donkere kant van dit koloniale verleden bespreekbaar te maken. Bijvoorbeeld in speeches. Daar reageren mensen vaak wat verrast op, maar de openheid werkt positief. Sri Lankanen waarderen deze transparantie en bovendien denk ik dat we ook gezamenlijk van het verleden kunnen en moeten leren.’
'Voedselzekerheid wordt hier in Sri Lanka een groot probleem.'
Recent was het al onrustig in Sri Lanka, en in juli werden overheidsgebouwen bestormd. Wat zijn de oorzaken van deze onlusten?
‘Sri Lanka gaat door een diepe economische crisis; er zijn grote tekorten aan brandstof, medicijnen en voedsel en de prijzen stijgen snel. Voedselzekerheid wordt hier echt een groot probleem. De armsten ondervinden dit aan den lijve. Er is sprake van sociale onrust door de slechte economische situatie, maar Sri Lankanen, vooral jongeren, eisen ook politieke hervormingen.’
U gaat deze zomer met uw gezin weer terug naar Europa. Hoe kijkt u terug op uw periode in Sri Lanka?
‘Als een mooie, leerzame en door de lockdowns ook best uitdagende tijd. Ik ben trots op ons team op de ambassade dat ondanks moeilijke omstandigheden heeft doorgewerkt en mooie resultaten heeft bereikt.’
‘Mijn beeld van Sri Lanka is veranderd. Het land gaat een moeilijke tijd tegemoet. Bij mijn aankomst hier zag ik vooral de weerbaarheid, glimlach en de flexibiliteit van de mensen gezien. Maar ik heb de pijn achter die lach leren kennen. De pijn van jarenlange conflicten, discriminatie en toenemende armoede. Er is ook een grens aan wat weerbare mensen kunnen verdragen.'
'Tegelijkertijd heb ik veel prachtige dingen gezien in dit land van extremen. En ik hoop dat de situatie voor de Sri Lankanen verbetert en er weer meer ruimte komt voor de schoonheid van dit bijzondere eiland.’