Oorlog in Oekraïne: Nederlandse steun voor onderzoek naar oorlogsmisdaden
Ministeries
Verwoeste woningen en ziekenhuizen, moord en seksueel geweld. Sinds 24 februari 2022 zien we grootschalige mensenrechtenschendingen in Oekraïne. Deze oorlogsmisdaden mogen niet ongestraft blijven. Daarom biedt Nederland hulp aan Oekraïne. Bijvoorbeeld met een forensisch opsporingsteam dat onderzoek deed in Kyiv.
Voor nabestaanden en slachtoffers van de oorlog in Oekraïne is het belangrijk om de waarheid te weten komen en gerechtigheid te krijgen. Daarvoor is bewijsmateriaal dat in de rechtbank en voor onderzoek kan worden gebruikt van groot belang. Op verzoek van Oekraïne stuurde Nederland een forensisch opsporingsteam naar Kyiv om de lokale autoriteiten te ondersteunen.
Kapotte huizen en uitgebrande gebouwen
De gevolgen van de oorlog waren duidelijk zichtbaar in Oekraïne, vertelt Bela Kubat. Als forensisch patholoog doet Bela onderzoek naar de doodsoorzaak en identiteit van overleden personen. ‘Overal zag je kapotte huizen en uitgebrande gebouwen. En die huizen staan niet in de buurt van militaire doelen, maar gewoon in woonwijken.’
Bela benadrukt dat het belangrijk is om dit soort oorlogsmisdaden zichtbaar te maken. ‘De mens heeft afgesproken: oorlogsmisdaden dat doe je niet. Als ik kan bijdragen aan de zichtbaarheid en de vervolging van dit soort daden, dan wil ik dat doen. Als forensisch patholoog heb ik daarvoor geleerd. Het is mijn plicht om hieraan mee te werken.’
Multidisciplinair team
Onder de vlag van het Internationaal Strafhof vertrokken zo’n 30 Nederlandse specialisten naar Kyiv. Naast Bela, zaten in het team bijvoorbeeld rechercheurs van de Koninklijke Marechaussee, medisch personeel, een tolk en een team van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten.
‘Het multidisciplinaire team bood veel mogelijkheden’, vertelt Bela. ‘In een oorlogsgebied weet je nooit wat je tegenkomt. Het is heel fijn om een expert bij de hand te hebben. We troffen bijvoorbeeld metalen stukken aan op een plaats delict en dan wil je weten: is het relevant voor ons onderzoek? Is het van een bom of raket? Daarvoor moet je dingen herkennen en dat is niet altijd makkelijk. Nu konden we direct een expert van de Explosieven Opruimingsdienst vragen.’
Bewijsmateriaal
In Kyiv keek Bela vooral met haar Oekraïense collega’s mee. Voor het Internationaal Strafhof beoordeelde zij of de lokaal uitgevoerde onderzoeken overeenkomen met de internationale standaard. Alle bevindingen die in een proces van het Internationaal Strafhof worden gebruikt, moeten voldoen aan een bepaalde kwaliteitswaarborg. Door deze regels kunnen alle zaken op een gelijke manier behandeld worden. ‘Het werk gebeurde allemaal heel netjes. Ik kon dus terugkoppelen dat de bevindingen veilig kunnen worden gebruikt.’
Het onderzoeksteam verzamelde ook sporen op het plaats delict, en digitale informatie van camera’s en computers. ‘Ik heb gekeken naar de voorwerpen die van belang kunnen zijn. Bijvoorbeeld voedingsmiddelen: wat hebben mensen gegeten, welke medicatie was aanwezig?’
Het Internationaal Strafhof
Nooit eerder stuurde het Internationaal Strafhof zo’n groot opsporingsteam. De snelheid waarmee het team sporen kon verzamelen is van groot belang. Het bewijsmateriaal wordt hierdoor in de rechtbank als betrouwbaarder en authentieker gezien. Bij terugkomst in Nederland zijn de bevindingen aan het Internationaal Strafhof in Den Haag aangeboden. Uit het verzamelde bewijsmateriaal moet blijken of vervolging van de daders mogelijk is.
Bela hoopt dat de missie kan dienen als een blauwdruk voor de toekomst, waardoor dit soort onderzoeken vaker op deze manier op gang kunnen komen. Zodat meer personen die anders onbestraft blijven worden bestraft, voor rechtvaardigheid voor de slachtoffers en voor het afschrikken van ernstige internationale misdrijven.
Nederlandse steun
Nederland is ook op andere manieren betrokken bij het tegengaan van straffeloosheid en onderzoek naar oorlogsmisdrijven in Oekraïne. Nederland biedt bijvoorbeeld financiële steun aan het Internationaal Strafhof en heeft zich ingezet voor een onderzoekscommissie met focus op bewijsgaring binnen de Verenigde Naties.
Op 14 juli organiseerde Nederland bovendien de Ukraine Accountability Conference, waar internationale samenwerking op het gebied van waarheidsvinding en gerechtigheid centraal stond. Tijdens de conferentie maakte Wopke Hoekstra, minister van Buitenlandse Zaken, bekend dat Nederland extra financiële steun gaat bieden aan het Internationaal Strafhof en het mensenrechtenkantoor van de VN in Oekraïne. Minister Hoekstra beloofde ook een extra bijdrage voor psychosociale hulp voor slachtoffer van seksueel geweld.
‘Ik voelde in mijn hele lichaam hoe kwetsbaar onze vrijheid eigenlijk is.’
Kwetsbare vrijheid
De missie naar Oekraïne bevestigde dat vrijheid geen gegeven is, vertelt Bela. ‘Toen we uit Oekraïne vertrokken stopten we vlak over de grens in een prachtig natuurgebied in Polen. En dan zit je daar en kijk je om je heen: je komt net uit een oorlogsgebied met kapotte huizen en uitgebrande gebouwen. Je weet dat je nu niet meer de schuilkelder in hoeft. Maar je weet ook dat 80 kilometer verderop in Lviv wel nog bommen kunnen vallen. Ik voelde in mijn hele lichaam hoe kwetsbaar onze vrijheid eigenlijk is.’
|
Bela Kubat was te gast bij de ochtendtalkshow tijdens de Ukraine Accountability Conference in het World Forum, Den Haag (14 juli 2022). Bekijk de talkshow op YouTube. |