Voorzichtig optimisme na vredesakkoord Ethiopië
Ministeries
Het slepende conflict in de opstandige provincie Tigray en de coronapandemie tekenden de eerste twee jaar van de Nederlandse ambassadeur in Ethiopië, Henk Jan Bakker. Het vredesakkoord dat gisteren werd ondertekend tussen de strijdende partijen geeft hoop. Het enorme Afrikaanse land - 115 miljoen inwoners - heeft grote Nederlandse projecten voor ontwikkeling van de zorg, waterbeheer en landbouw.
Na twee jaar van bloedige strijd werden de regering van Ethiopië en strijdgroepen in de noordelijke regio Tigray het gisteren eens over een staakt-het-vuren. De partijen hadden tien dagen onderhandeld in Zuid-Afrika, onder leiding van de Afrikaanse Unie.
Met het akkoord is er hoop dat er na twee jaar een einde komt aan een conflict dat aan naar schatting tienduizenden mensen het leven heeft gekost. Miljoenen mensen zijn op de vlucht geslagen en in de regio is humanitaire en medische hulp hard nodig. De Nederlandse ambassadeur in Ethiopië, Henk Jan Bakker, noemt het akkoord ‘een onverwachte positieve stap’.
Het conflict tussen de centrale overheid en de rebellen in Tigray domineert sinds twee jaar het nieuws over Ethiopië. Eind 2021 trokken de rebellen uit de provincie op naar de hoofdstad. Hoe was dit voor u?
‘Eind 2021 was een zeer zorgwekkende tijd. Partners en kinderen van het ambassadepersoneel waren al terug gestuurd en we hadden de Nederlanders in Ethiopië opgeroepen het land te verlaten. Gelukkig heeft het conflict Addis Abeba niet bereikt. De afgelopen tijd waren er weer meer gevechten in Tigray zelf en langs de grens met Eritrea. Dit vredesakkoord is een onverwachte, positieve stap.’
Wat viel u op bij uw aankomst in Ethiopië?
‘Ik arriveerde in augustus 2020, middenin de regentijd. De hoofdstad Addis Abeba ligt op 2300 meter hoogte en ondanks de zomer was het ijskoud en nat. Die dag lag er hagel op de landingsbaan. Niet bepaald wat je je voorstelt bij een zomer in een Afrikaans land. Het was best een lastige start – ik kon vanwege de coronapandemie de eerste maanden heel moeilijk een netwerk opbouwen, want er waren geen bijeenkomsten.’
‘Nu het leven sinds het voorjaar van 2022 weer een beetje op gang is gekomen zie ik meer van het land. Addis Abeba is geen mooie stad wat betreft architectuur, maar het is erg levendig met een veelzijdige muziekscene. Er zijn hier interessante kunstenaars. Ik kom op steeds meer leuke plekken. Je moet het wel weten te vinden, want een geweldig café of een hippe galerie herken je aan de buitenkant nauwelijks als zodanig.’
U was hiervoor onder meer de Nederlandse ambassadeur in Oeganda en Afghanistan. Waarom wilde u naar Ethiopië?
‘Ethiopië is een interessant land, met een duizenden jaar oude cultuur. Het is als een van de weinige Afrikaanse landen nooit een kolonie geweest, op een korte aanwezigheid van Italië na. Addis Abeba is de diplomatieke ‘hoofdstad’ van Afrika: de stad is de zetel van de Afrikaanse Unie. De Ethiopische premier Abiy Ahmed won in 2019 de Nobelprijs voor de vrede vanwege zijn rol bij de vredesbesprekingen met Eritrea. Er hing die jaren een optimistische vibe rond Ethiopië. Nederland heeft hier een grote ambassade – er werken vijftig mensen aan heel uiteenlopende onderwerpen en projecten’.
Wat zijn de belangrijkste onderwerpen waar Ethiopië en Nederland op samenwerken?
‘Het programma voor ontwikkelingssamenwerking het grootste van Nederland in de wereld. We hebben projecten op het gebied van gezondheidszorg, water en voedselzekerheid. Ook economisch is Nederland een belangrijke speler; we zijn de op één na grootste exportbestemming voor Ethiopië. Er zit hier een flink aantal Nederlandse bloementelers. Op twee uur rijden van Addis Abeba ligt de grootste rozenkwekerij ter wereld, met dertienduizend werknemers. Van oorsprong is het een Nederlands bedrijf. Tot slot hebben we een aantal projecten op het gebied van onder andere gender, bijvoorbeeld om de positie van vrouwen te verbeteren.’
‘Voedselzekerheid is hier, vanzelfsprekend, een groot thema. Enkele jaren geleden was hier een sprinkhanenplaag, het zuiden wordt dit jaar geplaagd door de ergste droogte in 40 jaar en door de oorlog in Oekraïne is de aanvoer van graan gestokt. Nederland probeert bij te dragen aan een oplossing. Eén van mijn favoriete projecten is Bridge, waarbij we kleinere melkveehouders helpen hun bedrijf te professionaliseren, met uiteindelijk meer melk, meer winst en daardoor meer bestaanszekerheid.’
‘De Afrikaanse Unie heeft recent een belangrijk besluit genomen door het instellen van een vrijhandelszone tussen de Afrikaanse landen. Dit is vergelijkbaar met de eerste stappen naar de interne markt in de Europese Unie. Dit is voor het continent een gigantische stap.’
‘Het is mooi om te zien welk verschil je hier kan maken. Bij een ziekenhuis in Jimma, in het zuidwesten van het land, hebben we geholpen in een ziekenhuis en een aantal klinieken om de zorg te verbeteren door ‘performance based financing’. Geen geld vooraf, maar achteraf als bepaalde resultaten aantoonbaar zijn gehaald. Ik was daar samen met de Minister voor Gezondheid recent op bezoek en het verschil met een jaar daarvoor was enorm. De gebouwen oogden schoner en beter onderhouden - een lik verf doet al wonderen - er was betere service en uit de cijfers bleek dat bijvoorbeeld de kraamzorg sterk was verbeterd. Let wel, het gaat om zorginfrastructuur dat een gebied met ruim vier miljoen mensen ‘bedient’, een kwart van de bevolking van Nederland.’
Bent u optimistisch over de toekomst?
‘Ik maak me wel zorgen over de strijd in Tigray, maar ik zie Ethiopië niet uit elkaar vallen zoals sommige mensen denken. Het recente akkoord over een staakt-het-vuren tussen de regering en de rebellen van de TPLF is een onverwacht positieve stap; laten we hopen dat het stand houdt.'
'Economisch zie ik ook lichtpuntjes. De meeste Nederlandse ondernemers zijn hier voor de lange termijn, die geloven in de economische toekomst van dit land. Dat doe ik ook. De Afrikaanse Unie heeft recent een belangrijk besluit genomen door het instellen van een vrijhandelszone tussen de Afrikaanse landen, vergelijkbaar met de eerste stappen naar de interne markt in de Europese Unie. Dit is voor het continent een gigantische stap.’
‘Recent was ik bij een bijeenkomst van jonge politici. Ze volgden een meerdaagse training, door ons gefinancierd. Het mooie was dat ze aan het einde van die cursus vrienden waren geworden, ondanks hun verschillende opvattingen en politieke gezindten. En dat kan ook! Tenslotte werk je samen aan een betere toekomst van je land. Ik kwam daar optimistisch vandaan.’
Wat wilt u graag bereiken als ambassadeur?
‘Als ik hier wegga hoop ik dat het land stabieler is, zich weer kan focussen op economische ontwikkeling en democratische hervormingen. En ik hoop dat ik daar als Nederlandse ambassadeur, met mijn geweldige team, een bijdrage aan heb geleverd.’