Ambassadeur Lambert Grijns: ‘Honderden huizen in Indonesië zijn onbewoonbaar door overstromingen’
Ministeries
Bodemdaling, klimaatverandering en zeespiegelstijging. Als waterdeskundige zit ambassadeur Lambert Grijns op de juiste plek in Jakarta. Wat doen Nederland en Indonesië samen in de strijd tegen het water?
Jakarta, een laaggelegen stad met 17 miljoen inwoners, heeft elk regenseizoen te maken met overstromingen. “Terwijl we praten, komt het water met bakken uit de hemel”, zegt ambassadeur Lambert Grijns vanuit de ambassade in Jakarta. “In Nederland zouden we daarvan schrikken, hier zijn overstromingen normaal. Iedereen kent het woord voor 8vloedgolven in rivieren: banjir.”
Plastic afval in rivieren
Pieken in regenval zijn niet erg als de bodem het water kan vasthouden. Maar net als in Nederland bestaat een steeds groter deel van de aarde uit beton of steen. Was de bovenloop van de rivier in Jakarta ooit groen, nu zijn de bergen bebouwd met vakantiehuizen. Hierdoor verdwijnt het water niet in de bodem, maar stroomt het weg. Dat wegstromen wordt bemoeilijkt omdat de rivier vol matrassen, karkassen en plastic afval zit. Met overstromingen als gevolg. Lambert Grijns: “In Jakarta houdt de ‘orange army’, mensen in oranje pakken, de afvoerkanalen en rivieren inmiddels schoon.”
Bodemdaling
Sinds een aantal decennia kampt de noordkust van Java ook nog met bodemdaling. Gemiddeld daalt de bodem in Jakarta 4 à 5 centimeter per jaar. In sommige kustgebieden is dat zelfs meer dan 10 centimeter per jaar. De belangrijkste oorzaak is grootschalige onttrekking van grondwater. Ongeveer 60% van Jakarta is niet aangesloten op een watersysteem; inwoners en bedrijven pompen hun water op. Door het oppompen van grondwater daalt het maaiveld.
Onbewoonbare huizen in Semarang
Tegelijkertijd stijgt de zeespiegel door klimaatverandering. Geregeld zijn er vloedgolven en breken er dijkjes door, waardoor gebieden onder water lopen. Onlangs bezocht Lambert Grijns met zijn collega’s de omgeving van Semarang, de vijfde stad van het land. Dit gebied kampt zowel met bodemdaling als met overstromingen door zee. “In het dorp Demak staan van sommige huizen alleen de daken nog boven water. Huizen van honderden bewoners zijn onbewoonbaar geworden. De vuurtoren zakt steeds verder weg.”
De Nederlandse ambassade speelde de afgelopen jaren een coördinerende rol in het bevorderen van samenwerking op het gebied van watermanagement. Lambert Grijns: “In Semarang, dat overzichtelijkere proporties heeft dan de miljoenenstad Jakarta, gaat de samenwerking wat sneller dan in de hoofdstad. De ambassade houdt contact met alle partijen binnen de Indonesische overheid om Nederlandse bedrijven goed te positioneren.”
Kustlijn versterken met mangroves
Dat werpt zijn vruchten af. In Jakarta werden Nederlandse financiering en expertise ingezet om de kustregio te versterken via het National Capital Integrated Coastal Development project. En The Ocean Clean Up van Boyan Slat helpt met het schoonhouden van de rivieren.
Via het ‘Building with Nature’-project werkten Nederlandse partijen in Demak succesvol samen met de lokale gemeenschap aan mangroveherstel. Met relatief goedkope en eenvoudig te implementeren natuurlijke oplossingen gaan ze bodemdaling en overstromingen uit zee tegen.
Daarnaast is Buitenlandse Zaken medefinancier van het project WaterWorx, dat ervoor moet zorgen dat 10 miljoen mensen in Semarang en omgeving betere toegang hebben tot water en sanitaire voorzieningen in 2030.
Jakarta verplaatsen
Ondanks de vele projecten en samenwerkingsverbanden staat het water Jakarta zodanig aan de lippen dat een deel van de hoofdstad wordt verplaatst. Doel van de verhuizing is het ontlasten van Jakarta en Java, het spreiden van de economische ontwikkeling en het vestigen van de politieke macht buiten Java. President Joko Widodo koos voor een symbolische locatie in het hart van de archipel, op Kalimantan (Borneo).
Maar de huidige plannen, met een verplaatsing van 300.000 overheidsfunctionarissen, bieden weinig soelaas. Volgens Lambert Grijns is het een onzeker project. “De bouw moet nog beginnen. In 2024 moet de huidige president het stokje overdragen en de financiële onderbouwing is nog niet rond.”
Kennisuitwisseling
Daarom blijft Nederland ondertussen op allerlei manieren werken aan oplossingen. Zo werkt er een Nederlandse expert bij het Indonesische ministerie van Publieke Werken. En het ministerie van Buitenlandse Zaken is medefinancier van de ‘Blue Deal’, waarbij medewerkers van vijf Nederlandse waterschappen kennis uitwisselen met Indonesische vakgenoten.
Stedelijk waterbeheer
Via het Dutch Training & Exposureprogramma, het samenwerkingsverband tussen Rotterdam en Jakarta, krijgen lokale ambtenaren de mogelijkheid om hun kennis op het gebied van geïntegreerd stedelijk waterbeheer uit te breiden en een periode in Nederland door te brengen om te leren van Nederlandse best practices.
Tot slot zijn er ook business to business mooie samenwerkingsprojecten. Zo wordt het afvalwater van ziekenhuizen en van Friesland Campina, die in Indonesië fabrieken heeft, gezuiverd voordat het de rivier instroomt. Lambert Grijns werpt een blik naar buiten. Inmiddels is de straat ondergelopen. “De uitdagingen op het gebied van water zullen de komende jaren alleen maar toenemen door klimaatverandering, zeespiegelstijging en bodemdaling.” Binnenkort zet hij zijn handtekening dan ook onder een nieuwe waterproject in Semarang. “Nederland is bij uitstek een land dat bekend is met de worsteling met het water.”