‘Vandaag geen afval opgehaald? Vanavond geen eten’
Ministeries
Colombia is een land dat serieus werk maakt van recycling. Honderdduizend ‘waste pickers’ zijn onmisbaar bij het inzamelen van bruikbaar afval. Met steun van Nederland krijgen ze een echte baan, vertelt afvalspecialist Linda Breukers vanuit Pereira. ‘Eindelijk ontvangen deze mensen een eerlijk loon.’
Colombia was het eerste land in Latijns Amerika met een strategie op het gebied van circulaire economie. Jij schreef het hoofdstuk over verpakkingsmaterialen.
‘Klopt. Colombia was in 2018 het eerste land dat een Nationale Circulaire Economie Strategie presenteerde. Inmiddels timmeren Chili, Peru en Ecuador ook aan de weg. Sinds Colombia is aangesloten bij de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) moeten bedrijven voldoen aan strenge recyclingwetgeving. Inmiddels zijn plastic rietjes, roerstaafjes, bekers en wegwerptasjes verboden in de Nationale Parken. In Santa Marta aan de Caribische kust zijn plastic wegwerptasjes sinds een maand verboden in winkels.’
Een verbod op plastic: wat goed!
‘Het is populistisch om te roepen dat ál het plastic verboden moet worden, zoals nu in Santa Marta gebeurt. In mijn ogen heeft dat geen zin. Afstanden zijn groot in Colombia. Laat je een vrachtwagen met frisdrankflesjes 1000 kilometer door de bergen rijden met glazen flessen die veel meer wegen en daardoor meer CO2 genereren? Soms is plastic een betere keuze. Denk aan komkommers die bijna twee weken langer houdbaar zijn door plastic folie. Ideaal als het vervoer dagen duurt.’
Hoe staat het met het milieubewustzijn in Colombia?
‘In Barranquilla, een stad van een miljoen inwoners, werd vorige week het water afgesloten: er zat te veel afval in het water dat uit de bergen kwam. Het zandstrand bij Palomino verdwijnt door zeespiegelstijging. Een orkaan raasde over de San Andres eilanden waardoor bijna alle infrastructuur is verwoest. Milieuvervuiling en klimaatverandering zijn zichtbaar, waardoor het bewustzijn er is. Maar het land heeft weinig geld; grote investeringen in klimaatadaptatie zijn onmogelijk. Daarom moeten we het probleem bij de bron aanpakken, bijvoorbeeld door de afvalberg te verkleinen.’
Wordt er in Colombia al veel afval gerecycled?
‘98 Procent van het afval wordt opgehaald. In veel gemeenten komt de vuilniswagen drie keer per week langs, in dorpjes eens per week. Een derde van de PET-flessen wordt gerecycled. 90 procent van het glas wordt hergebruikt; buurtwinkels hanteren een informeel statiegeldsysteem op cola- en bierflesjes. 95 Procent van het blik wordt opgehaald, want blik levert veel op.’
In Colombia struinen zo’n 100.000 afvalinzamelaars rond met een karretje, op zoek naar bruikbaar materiaal.
‘Net als 60 procent van de Colombianen werken waste pickers in de informele sector. Ze hebben eigen routes en lopen voor de vuilniswagens uit om recyclebare materialen zoals glas, plastic en karton op te halen. Zwarte zakken zijn voor het afvalbedrijf, zij nemen de witte zakken mee. Gemiddeld hebben ze vier á vijf kinderen. In totaal leven er dus 500.000 mensen van de afvalinzameling.’
Wat doen jullie precies in Pereira?
‘In deze middelgrote stad zijn we drie jaar geleden gestart met het formaliseren van het werk van deze waste pickers. Dit doen we samen met de internationale tak van de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNGi), die daarvoor geld krijgt van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Voorheen leverden ze hun opgehaalde materiaal in en kregen in ruil daarvoor alleen uitbetaald voor de waarde van het materiaal.
Sinds 2016 betalen Colombianen ook voor hun dienst: het ophalen van het recyclebare afval. De factuur wordt betaald aan de grote afvalophaaldiensten, die dit vervolgens uitkeren aan de waste pickers. De afvalinzamelaars die ervoor kozen om onderdeel te worden van het formele system, zijn er in inkomen op vooruit gegaan. Op papier klopt dit systeem, in de praktijk zijn er nog implementatieproblemen, vooral met de uitbetaling. Hopelijk kunnen we die de komende tijd oplossen.’
Waarom willen jullie het werk van deze afvalinzamelaars formaliseren?
‘Waste pickers denken niet met hun hoofd, maar met hun buik. Vandaag geen afval opgehaald? Vanavond geen eten. Als deze mensen formeel zijn ingeschreven, is het makkelijker om een eerlijk loon te garanderen en ze te helpen aan laarzen, handschoenen en een uniform. Als de gemeente weet wie deze mensen zijn, waar ze wonen en hoeveel kinderen ze hebben, dan kan de gemeente ze ook bereiken en hun kinderen helpen met onderwijs en andere basisbehoeften.’
De waste pickers zullen wel blij zijn.
‘Een derde van de 100.000 mensen heeft nu formeel een baan. Maar niet iedereen staat te springen om een contract. Veel waste pickers zijn in de zestig en analfabeet. Dit werk is van generatie op generatie doorgegeven; niemand heeft ooit een contract gehad. Waarom zouden ze iets ondertekenen dat hen verplicht om vroeg op te staan, terwijl ze hun vrijheid zijn gewend? Anderen worden uitbetaald in drugs – want een deel is dakloos en drugsverslaafd. Er komt een sociaal probleem aan het licht.’
Omschrijf de Nederlandse bijdrage aan dit project eens.
‘Nederlanders delen graag kennis op het gebied van watermanagement en klimaatadaptatie. Samen met de gemeente en lokale organisaties maakten we een plan om het werk van zoveel mogelijk waste pickers te formaliseren en meer afval te recyclen. Met een communicatiecampagne wilden we de waste pickers ambassadeurs maken van het lokale afvalbeleid. Zij bezochten de inwoners van Pereira en deelden koelkastmagneten uit met hun contactgegevens en een informatieflyer over hun route. Inwoners kunnen zo direct contact opnemen als ze recyclebaar afval hebben.’
Wat voor slimme dingen doen jullie nog meer?
‘De burgemeester van Pereira nodigden we uit om het Nederlandse afvalsysteem te leren kennen. We gingen naar de milieustraat in Leusden om te kijken of dit ook haalbaar is in Pereira. Met een GPS-systeem brengen we alle routes in kaart, zodat we de waste pickers kunnen helpen met het verbeteren van hun routes en het aantal kilo’s per dag verhogen. In plaats van plannen te maken achter een bureau en alles vier keer te onderzoeken, gaan we aan de slag met pragmatische oplossingen. Daar zijn Nederlanders sterk in: gewoon beginnen. Werkt iets toch niet helemaal zoals gehoopt? Dan kunnen we altijd nog bijsturen.’