De beste Water ChangeMaker tovert dorre akkers om in groene tuinen
Ministeries
Als het gaat om klimaatverandering staan Afrikaanse landen in de frontlinie. Afrikaanse organisaties en gemeenschappen ontwikkelen ideeën over hoe ze zichzelf kunnen beschermen tegen watergerelateerde gevaren, zoals overstromingen en droogtes. Tijdens de Climate Adaptation Summit gingen drie inititieven de strijd aan om de Water ChangeMaker Award. De prijs ging naar Zambia.
De Water ChangeMaker Awards zijn een initiatief van het Global Water Partnership (GWP). Hiermee wil GWP manieren in de schijnwerpers zetten waarop wereldwijd oplossingen voor waterbeheer hebben bijgedragen aan klimaatbestendigheid. Oplossingen voor vragen als: hoe kunnen we onszelf beschermen tegen overstromingen en droogtes?
In het Klimaatakkoord van Parijs spraken rijke landen af om de meest kwetsbare landen met betrekking tot klimaatverandering te ondersteunen om veerkrachtiger te worden. Nederland wil de aanpassingsmaatregelen versnellen en is daarom gastheer van de Climate Adaptation Summit.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken organiseert een nevenevenement over Afrika. Het ministerie bekroont samen met GWP het beste project uit Afrika ten zuiden van de Sahara. Deze Water ChangeMakers maken alle drie een verschil, maar het initiatief uit Zambia wint de prijs.
1. Zambia: waterpunten toveren troosteloze akkers om in groene tuinen
De landbouw - en met name de maïsteelt - is een belangrijke bron van voedselzekerheid, inkomen, werkgelegenheid en levensonderhoud in het Kafue-bekken in Zambia. Maar droogte en overstromingen komen in dit stroomgebied veelvuldig voor, en dus ook mislukte oogsten. Boeren die regenafhankelijke gewassen telen zijn kwetsbaar. Huishoudens hebben in hun omgeving geen toegang tot leidingwater.
‘Vrouwen moeten ver lopen voor water om mee te koken en schoon te maken. Soms gaan kinderen niet naar school omdat ze urenlang met het vee naar waterdrinkplaatsen moeten lopen. De situatie wordt nog verergerd door ontbossing voor het maken van houtskool, een van de drijvende factoren van klimaatverandering’, vertelt Indie Dinala, projectmanager van het Zambiaanse ministerie van Nationale Ontwikkelingsplanning.
‘We stellen kwetsbare gemeenschappen in staat om dorre, troosteloze akkers om te vormen tot veelbelovende groene tuinen waar de inwoners verschillende soorten gewassen verbouwen, hun producten verkopen en buiten het regenseizoen een inkomen verdienen. Er komen zo meer mogelijkheden om in het levensonderhoud te voorzien en de voeding wordt gevarieerder’, zegt Dinala. ‘Door het aanleggen van waterpunten hebben we de dorpen weer nieuw leven ingeblazen. Water is alles, water is leven.’
‘We vroegen de gemeenschappen welke vormen van klimaatverandering ze de afgelopen jaren hadden opgemerkt en welke interventies er nodig waren. Door het aanleggen van waterpunten in de dorpen ontstaan er alternatieve inkomstenbronnen. Denk aan tuinbouw, het opzetten van een viskwekerij of het houden van geiten. En vrouwen hoeven niet meer zo ver te lopen om water te halen, zodat ze hun tijd kunnen gebruiken om een inkomen te verdienen waardoor de kinderen naar school kunnen.’
2. Malawi: eenvoudige oplossingen om een vallei te beschermen tegen overstromingen
Ongeveer 1 miljoen inwoners van de Lower Shire Valley in Malawi hebben te maken met een zeer veranderlijk klimaat. ‘Overstromingen die bijna jaarlijks voorkomen worden afgewisseld met droogte, waardoor de lokale bevolking verstrikt blijft in armoede en voedselonzekerheid. Op alle niveaus zijn er onvoldoende middelen’, zegt Martin Kleynhans, projectingenieur van Zutari Water Resources Group, over de uitdagingen in dit plattelandsgebied.
‘We hebben besloten om niet te investeren in infrastructuur voor zeldzame gebeurtenissen, maar om oplossingen te ontwerpen voor kleinere, meer frequente gebeurtenissen. En tegelijkertijd te zorgen voor een veiligheidsinfrastructuur met waarschuwingssystemen', zegt Kleynhans. Oplossingen werden afgestemd op de lokale situatie: zo zijn er publieksvoorlichtingscampagnes. Met waarschuwingssystemen worden dorpen stroomafwaarts gewaarschuwd bij stijgende waterstanden. Ook zijn er WhatsApp-groepen, megafoons en luide sirenes.
‘Onze oplossingen voor het beheer van overstromingsrisico's omvatten eenvoudige, arbeidsintensieve oplossingen, waarbij gebruik wordt gemaakt van lokale grondstoffen’, voegt zijn collega Rebecca Ilunga eraan toe. In dit project is gebruik gemaakt van lokale kennis in combinatie met geavanceerde hydrodynamische modellering om de maatregelen tegen overstromingen te optimaliseren.
‘In de algemene benadering van het beheer van overstromingsrisico's moet worden onderkend dat het klimaat niet het enige is dat zal veranderen. Demografische veranderingen en economische groei zullen ook van invloed zijn op de gevolgen van de overstromingen voor de arme plattelandsbevolking’, zegt Gavin Quibell, teamleider van BRL Ingénierie. Het projectteam verwerkte de opgedane ervaringen in richtlijnen voor het beheer van overstromingsrisico's op gemeenschapsniveau, afgestemd op de situatie in Malawi.
3. Zuid-Afrika, Kenia, Lesotho, Malawi: integreren van ecologische waarden
Een betere waterkwaliteit, een betrouwbaardere watervoorziening, bestrijding van ontbossing om erosie tegen te gaan, voorkomen dat dorpen overstromen, de ontwikkeling van een strategie voor duurzaam waterbeheer en het ondersteunen van investeringen in ecologische infrastructuur: ‘Veel Afrikaanse landen staan voor deze uitdagingen’, zegt James Cullis, technisch directeur van Zutari. Cullis heeft jarenlange ervaring met klimaatadaptatie.
In Kaapstad hebben we invasieve uitheemse planten uitgeroeid om de waterkwaliteit te verbeteren. In een aantal landen in Afrika, het meest recentelijk in Kenia, hebben we voorschriften opgesteld voor dammen, waarbij ook de ecologische waarden worden meegenomen. Daarnaast zijn er plannen opgesteld voor de ontwikkeling van watervoorraden.’
Zutari leverde ook de technische ondersteuning voor het 'Working for Wetlands'-programma in Zuid-Afrika. ‘We hebben innovatieve benaderingen omarmd om samen met belanghebbenden oplossingen te vinden’, zegt Cullis. ‘Zo zetten we niet alleen duurzame projecten op voor de ontwikkeling van watervoorraden, maar erkennen we ook het belang van de integratie van ecologische waarden. We hebben ecologische waarden en ecologische infrastructuur geïntegreerd in een traditionele ingenieursaanpak’, aldus Cullis. ‘Dit zal resulteren in duurzame oplossingen voor de lange termijn ter ondersteuning van de klimaatadaptatie in Afrika.’