Weblogbericht | 13-04-2021 | Ministerie van Buitenlandse Zaken

Sinds 1913 is het Permanent Hof van Arbitrage gevestigd in het Haagse Vredespaleis, dat speciaal voor het Hof werd gebouwd. In het monumentale gebouw huist ook het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties, dat zich net als het Arbitragehof hard maakt voor vrede en recht op de wereld.

Erfenis van Carnegie

Nederland is overtuigd voorvechter van een sterke internationale rechtsorde. Daar hoort bij dat Nederland onderdak biedt aan organisaties die actief zijn op het gebied van vrede en recht, zodat die hun werk efficiënt, veilig en ongehinderd kunnen doen.

In de week dat het Internationaal Gerechtshof 75 jaar bestaat, blikt oud-diplomaat Siblesz terug op hoe het allemaal begon.

‘Het Vredespaleis is gebouwd dankzij een enorme gift van de Amerikaanse industrieel en filantroop Andrew Carnegie. Als hij had geweten dat het Internationaal Gerechtshof in hetzelfde gebouw zou worden ondergebracht als het Permanent Hof van Arbitrage, dan was hij zonder twijfel buitengewoon tevreden geweest.’

Driekoppig tribunaal

Het Permanent Hof van Arbitrage stamt uit 1899 en is de oudste intergouvernementele organisatie betrokken bij het oplossen van internationale geschillen. Dat gaat anders dan in een rechtszaak: de betrokken partijen vormen een - in de meeste gevallen driekoppig - tribunaal. Elke partij benoemt een arbiter, en die benoemen samen een president. Dit tribunaal beslist over de zaak.

Siblesz: ‘Oorspronkelijk was het Hof er alleen voor geschillen tussen staten, maar sinds de jaren dertig van de vorige eeuw behandelen we ook geschillen tussen publieke en private partijen. Maar ook dan is meestal wel een staat of internationale organisatie betrokken.’

Vreedzame weg

Bij het Hof staan nu zo’n 180 zaken op de rol, waarvan de ongeveer de helft elders in de wereld wordt behandeld. In Parijs bijvoorbeeld, Singapore of New York. Dat hangt onder meer af van de vraag waar het geschil plaatsvindt.

‘De kern van arbitrage is dat beide partijen hun geschil aan een derde partij willen voorleggen’, zegt Siblesz. ‘Vrijwillig dus. Het gaat erom dat zij kiezen voor een vreedzame weg.’

Aandeelhouders

Wie wil weten welke zaken het Permanent Hof van Arbitrage behandelt, vindt op de website niet alle antwoorden. Zo vertrouwelijk zijn soms de zaken die op tafel liggen. Zo groot de belangen.

Het Permanent Hof van Arbitrage was de laatste jaren betrokken bij verschillende beeldbepalende zaken. Zo oordeelde een tribunaal onder auspiciën van het Hof na een proces van bijna 10 jaar dat Rusland ruim 50 miljard euro moest betalen aan onteigende aandeelhouders van olieconcern Yukos.

Een ander bekend voorbeeld is de uitspraak in de arbitrage tussen Nederland en Rusland in de zaak van de Arctic Sunrise, het Greenpeace-schip dat Russische autoriteiten in 2013 aan de ketting legden. Als gevolg van de uitspraak kwamen de partijen uiteindelijk een schikking overeen.

Naleving

Arbitrale uitspraken zijn bindend, maar de praktijk kan weerbarstig zijn. Landen kunnen naleving naast zich neerleggen. Een voorbeeld is China, dat zich na onenigheid met de Filippijnen niet neerlegde bij een uitspraak over de Zuid-Chinese Zee.

‘Als staten zich verplichten om geschillen via arbitrage of rechtspraak op te lossen, mag je verwachten dat ze zich ook houden aan een uitspraak,’ zegt Siblesz.

‘Willen landen niet meewerken, dan resteert alleen diplomatieke druk. Nederland zal dat meestal in EU-verband willen aanpakken. Het voorbeeld van de uitspraak over de Zuid-Chinese Zee heeft laten zien dat dat niet eenvoudig is. In de meeste gevallen houden partijen zich gelukkig wel aan de uitspraak, al gebeurt dit soms niet meteen. Of het gaat via een omweg, zoals in de Arctic Sunrise-zaak.’

Onmisbaar

Ondanks de kritiek die de internationale hoven soms krijgen - bijvoorbeeld vanwege de lange duur van procedures - blijft vreedzame geschillenbeslechting volgens Siblesz onmisbaar.

‘Het aantal procedures bij het Permanent Hof van Arbitrage is de laatste jaren aanzienlijk toegenomen. Ik noem dat een succes. Dat komt voor een deel door de sterke toename van verdragen met arbitrage-clausules. Maar ook omdat meer spelers toegang hebben tot dit soort procedures. Niet alleen landen, maar bijvoorbeeld ook vakbonden en bedrijven.’

‘Geschillen zullen er altijd zijn. Maar als partijen willen, kan een arbitrale uitspraak een oplossing bieden. Ook binnen een afgesproken periode. En als je bedenkt wat het alternatief kan zijn, dan is elk geschil dat vreedzaam wordt opgelost er één.’