Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 30 augustus 2024

Mediatekst | 30-08-2024

Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Schoof na afloop van de ministerraad op 30 augustus 2024. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.

Rijksbegroting (1)

SCHOOF

Goedemiddag. Het zal u niet ontgaan zijn dat deze week vooral in het teken stond van de begroting van volgend jaar. En na een korte nacht hebben we vandaag in de ministerraad de begroting daadwerkelijk vastgesteld en ik ben ervan overtuigd dat we tot een goede, gebalanceerde begroting zijn gekomen. Een begroting die binnen de budgettaire kaders blijft en waarmee we tegelijkertijd ervoor zorgen dat mensen er volgend jaar in de portemonnee gewoon op vooruitgaan. Dat is goed nieuws voor Nederland, en ik kijk er dan ook naar uit om over onze keuzes in gesprek te gaan bij de Algemene Politieke Beschouwingen. Zoals u weet hebben we de afgelopen dagen gesproken met de fractieleiders en financieel specialisten van de vier dragende partijen van het kabinet. Vooral ook om te toetsen of onze begroting past bij de uitgangspunten van het hoofdlijnenakkoord. Het waren intensieve gesprekken, waaruit ik de conclusie heb kunnen trekken, dat was voor mij belangrijk, dat we nu in grote lijnen steun hebben voor onze begroting. En dat kijken vanuit het hoofdlijnenakkoord naar de begroting, daarbij was het belangrijk om een aantal uitgangspunten goed tegen het licht te houden: dat was loon naar werken, dat was armoede en kinderarmoede, dat was niet verder nivelleren en natuurlijk een solide begroting, zodat we geen hypotheek leggen voor de generaties van de toekomst. Natuurlijk in de juiste rolverdeling tussen Kamer en kabinet, met het hoofdlijnenakkoord dat is gesloten door de fracties en het regeerprogramma en de begroting, die juist weer worden gemaakt door het kabinet en nu we de begroting hebben vastgesteld gaan we met nog meer focus werken aan de uitwerking van het regeerprogramma en zoals ik eerder heb gezegd zal dat de week voor Prinsjesdag verschijnen.

Cyberstoring (1)

Een ander onderwerp: de cyberstoring van deze week. We hebben daar in de ministerraad kort teruggeblikt op de ict-storing. Het had veel impact op de communicatie van de hulpdiensten, maar ook bij de luchthaven Eindhoven en verschillende ministeries, waaronder de mijne en natuurlijk ook veel impact voor de burgers van dit land. Minister Brekelmans heeft al eerder gezegd dat de storing werd veroorzaakt door een softwarefout op een van de it-netwerken van Defensie. Er is geen aanwijzing dat de storing het werk is geweest van een kwaadwillende partij. Desalniettemin drukt het ons met de neus op de feiten, dat onze systemen nooit helemaal vrij zijn van kwetsbaarheden en we zullen dus moeten blijven nadenken over de impact die ict-storingen kunnen hebben en hoe we die dan kunnen opvangen, bijvoorbeeld met backup, reservesystemen of oude methoden en middelen. En dat geldt niet in de laatste plaats voor de overheid zelf, maar niet alleen.

Afscheid van Torentje

Tot slot wil ik nog even stilstaan bij het feit dat ik vandaag de deur van het Torentje voor de laatste keer achter mij dichttrek. Ik zat er niet zo lang en persoonlijk hecht ik dus niet enorm aan die plek, maar in onze politieke traditie zijn het premierschap en het Torentje inmiddels sterk met elkaar verbonden geraakt en dus heeft dit moment toch ook nog wel enige symbolische waarde en vanaf volgende week kunt mij vinden op de Turfmarkt, in een net wat groter en moderner Torentje verderop in Den Haag. Maar gelukkig blijven sommige tradities gewoon bestaan en laat ik me graag iedere vrijdag hier in Nieuwspoort uitnodigen en verwelkomen.

Rijksbegroting (2)

BREMER (RTL NIEUWS)

Dit was uw eerste begroting. Hoe was het?

SCHOOF

Intensief, omdat je met een nieuw kabinet, met veel partijen die geen regeringservaring hebben, met een premier die dat ook niet heeft, toch een begroting met elkaar moet maken en tegelijkertijd een regeerprogramma moet samenstellen, dus het heeft echt tijd nodig gehad. We hebben veel uren in dit kabinet geïnvesteerd, ook om met elkaar goed te begrijpen hoe die begrotingen technisch in elkaar zitten, zodat we de juiste keuzes kunnen maken en tegelijkertijd het hoofdlijnenakkoord was natuurlijk een belangrijke richtlijn voor ons om die begroting op te stellen en we waren zeg maar halverwege deze week, hadden wij als kabinet voorstellen rond en daarover hebben we de afgelopen nacht intensief met de fractievoorzitters van de dragende partijen zoals ik dat noem gesproken.

BREMER

Wij zijn natuurlijk een beetje blijven hangen bij juli, bij het debat dat wij allemaal gezien hebben. Was dat ook een beetje de sfeer die in die begrotingsruimte hing?

SCHOOF

Nee. Nee, kijk, politiek en emotie zitten altijd dichtbij elkaar he, en in die zin is het mooi om de vergelijking te trekken met het debat in juli, maar die vergelijking gaat ten opzichte van woensdagavond en gisteravond, nacht, niet op. Natuurlijk, er zit altijd emotie in de zaal, maar we hebben gewoon goede gesprekken gehad. Het duurde lang omdat het ingewikkeld is, en niet alleen ingewikkeld, maar het is ook belangrijk en ik heb geloof ik ook vanochtend al even gezegd he, in de koopkrachtplaatjes is eentiende procent voor economen maar eentiende procent, tegelijkertijd kan zo’n tiende procent, kan gaan om harde euro’s in de portemonnee van mensen, kan ook net het verschil maken tussen de verschillende dingen die we met elkaar proberen te verenigen, zoals ik eerder aangaf, namelijk je wil niet meer nivelleren, je wil zeg maar loon naar werken en je wil die armoede en kinderarmoede, die wil je gewoon zeg maar niet boven het niveau krijgen dat we hebben afgesproken.

BREMER

Oké, dus niet zoals het debat, maar hoe zou u de sfeer dan omschrijven?

SCHOOF

Nou, ik zou de sfeer willen omschrijven als welwillend, goed luisterend, ook van onze kant, en als je luistert probeer je zeg maar ook van elkaar iets te leren en kijken hoe je dichterbij elkaar kan komen.

BREMER

Niet met deuren geslagen?

SCHOOF

Nou, ik heb niet met deuren geslagen en ik heb ook niet gehoord dat er met deuren is geslagen, nee.

BREMER

Tijdens de campagne ging het heel veel over bestaanszekerheid, betere bestaanszekerheid voor alle Nederlanders, denkt u dat uw eerste begroting dat uitstraalt, dat iedereen op vooruit gaat, wat u net al zei in de koopkracht, maar goed, daarvan weten we allemaal dat je dan echt niks moet veranderen aan je situatie, dus denkt u dat de bestaanszekerheid erop vooruitgaat?

SCHOOF

Ja. Ik denk dat de bestaanszekerheid, dat we daar een belangrijke bijdrage aan leveren, dat de cijfers dat ook zullen aangeven, maar ik zal de eerste zijn die de koopkrachtcijfers zal relativeren, dat zijn slechts percentages en het is uiteindelijk belangrijk wat mensen zien in hun portemonnee om het maar huiselijk te zeggen, maar ik denk dat we daar een belangrijke bijdrage aan leveren, overigens niet alleen met de koopkrachtcijfers, maar natuurlijk ook met datgene wat dit kabinet gaat doen, want net zo goed is wonen ook belangrijk voor de bestaanszekerheid en is veiligheid ook belangrijk voor de bestaanszekerheid.

BREMER

En kunnen we dan na deze eerste begroting het woord extraparlementair van dit kabinet afhalen?

SCHOOF

Ik denk het niet, want voor u staat nog steeds een partijloze premier.

BREMER

Maar dat is dan ook het enige?

SCHOOF

Nee, de manier waarop we met elkaar omgaan is denk ik echt anders, we laten elkaar iets meer ruimte, maar dat laat ik ook een beetje aan uw verbeelding over, en er zal ook in debatten waarschijnlijk wel blijken dat er echt wel wat meer ruimte zit. Maar het is belangrijk als kabinet, als fractievoorzitters van de vier partijen die dit kabinet steunen en het hoofdlijnenakkoord hebben gesloten, dat je intensief met elkaar, met die fractievoorzitters ook het gesprek voert over de begroting, of het een goede vertaling is van het hoofdlijnenakkoord, in de keuzes die het kabinet maakt.

BREMER

Laatste vraag, er is inmiddels alweer wat uitgelekt. Kunt u nu niet beter gewoon meteen alles op tafel leggen zodat we het allemaal weten?

SCHOOF

Nee ik gun iedereen hier zijn jacht op nieuwtjes, ik vind het jammer dat het uiteindelijk toch allemaal lekt, maar wij houden echt vast aan onze traditie, in dat opzicht hebben we het bekendgemaakt op Prinsjesdag.

BREMER

Aan beide tradities, en aan het lekken en aan Prinsjesdag.

SCHOOF

U houdt vast waarschijnlijk aan de traditie dat het in het weekend voor Prinsjesdag wordt gepubliceerd, wij houden vast aan de geheimhouding tot Prinsjesdag.

EK (HART VAN NEDERLAND)

Meneer Schoof, dat is toch vasthouden aan een traditie om het vasthouden? Er ligt nu weer wat op straat, het is alleen maar zoet wat op straat komt, niemand krijgt een goed beeld en er komen toch de hele tijd vragen over. Waarom is het nou zo belangrijk om vast te houden aan de traditie?

SCHOOF

Omdat het belangrijk is dat die begroting, die is nu naar de Raad van State, die moeten daar nog over adviseren, er kunnen op basis van dat advies weer wijzigingen komen. Ik denk dat het heel belangrijk is om ook dat moment van Prinsjesdag, inclusief de Troonrede van de Koning en het debat van de Algemene Politieke Beschouwingen echt wel te doen op basis van de begrotingen die dan gepubliceerd.

Maar het is juist toch ook misschien wel heel transparant om nu te laten zien welke begroting er naar de RvS gaat, de RvS geeft er een advies over, dan kan iedereen ook gelijk zien wat er dan misschien nog wordt aangepast?

SCHOOF

Wij hebben een andere route gekozen, en dat betekent dat we vasthouden aan dat de begroting geheim is totdat ‘ie wordt gepresenteerd, en dat is op Prinsjesdag.

Maar waarom? De enige reden die ik nu hoor is traditie?

SCHOOF

En het feit dat de RvS erover adviseert, dat is ook belangrijk, en daarom vind ik het belangrijk dat we ook dat advies afwachten en op basis daarvan we de discussie uiteindelijk ook bij de Algemene Politieke Beschouwingen verder kunnen voeren, en niet in de dagen ervoor, want als we de komende twee weken al het debat met iedereen gaan krijgen, waar zijn dan die Algemene Politieke Beschouwingen voor? Dus is het belangrijk om het debat in de Kamer te laten zitten, en dat kan het beste plaatsvinden als die begroting ook vlak daarvoor op Prinsjesdag wordt gepubliceerd.

Maar de realiteit is natuurlijk dat een groot deel van die begroting al naar buiten komt.

SCHOOF

En misschien dat alles wat naar buiten komt, misschien net niet helemaal klopt, en misschien zijn er ook dingen die uiteindelijk ook de komende dagen niet naar buiten komen, dat hoop ik natuurlijk. En dat het totaalpakket met Prinsjesdag bekend wordt gemaakt, en dan het debat met de politiek in de Algemene Politieke Beschouwingen.

Het probleem is natuurlijk dat het debat nu wel ontstaat op basis van de gelekte stukken, u zegt ‘misschien klopt daar een deel niet van’. Het is natuurlijk ook bekend dat vaak het zoet eerst wordt gelekt en het zuur dan pas later. Dus nu ontstaat de situatie dat er wel een debat is al, op basis van misschien niet kloppende informatie of ten dele informatie. En dan heeft niemand dus een goed beeld?

SCHOOF

Er vindt nu geen politiek debat plaats, en dat vind ik belangrijk, en ik denk dat het ook goed is als alle politici, inclusief mijn eigen kabinet, wachten totdat de begroting is gepubliceerd en we dan bij de Algemene Politieke Beschouwingen het debat met elkaar voeren.

Maar zij krijgen natuurlijk ook straks die begroting al eerder, omdat ze zich dan goed kunnen voorbereiden, dan wordt er al helemaal veel gelekt, dus dat argument gaat natuurlijk eigenlijk niet meer op dan?

SCHOOF

Voorlopig houden we het geheim en wordt het met Prinsjesdag gepubliceerd.

Gewoon puur voor die traditie?

SCHOOF

Nee ook om het debat te kunnen laten plaatsvinden op het moment dat het moet plaatsvinden, namelijk de dag na Prinsjesdag.

U denkt dat het debat niet goed kan plaatsvinden op het moment dat u…

SCHOOF

Ik denk dat het debat goed kan plaatsvinden als wij het bekendmaken op Prinsjesdag, en dat we dan niet te maken hebben met zeg maar het debat in de weken ervoor, tussen de Kamer en het kabinet, dat vind ik belangrijk, dat dat debat plaatsvindt tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen, en niet daarvoor, aan welke tafel dan ook.

Uw minister van Financiën zei net nog, geen uur geleden ‘ik hoop dat er niet gelekt gaat worden’. Dat is nu mislukt. En als dat wel zo is, dan hebben we dit gesprek misschien over een jaar weer. Is dit misschien dan iets wat u nog gaat evalueren? Mark Rutte zei bijvoorbeeld vorig jaar: ‘misschien is dit toch wel iets om over na te denken, om het anders aan te gaan pakken, want dat lekken blijft maar doorgaan’.

SCHOOF

Dat is volgend jaar, laten we die vraag volgend jaar met elkaar opnieuw bespreken, en te kijken hoe ik er dan in sta.

Want bijvoorbeeld, er komt nu naar buiten dat…

SCHOOF

Maar nu gaan we alsmaar, want we gaan alsmaar herhalen, en ik ga ook over geen enkele inhoudelijke maatregel ook maar iets zeggen, ik ga het ook niet bevestigen, ik ga het niet ontkennen, omdat ik niet wil dat het politieke debat daarover op een andere plek plaatsvindt dan tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in de Tweede Kamer, de dag na Prinsjesdag.

BEEKMAN (BNR)

Nu hoor ik u net wel zeggen over dat lekken, ‘ik gun u uw jacht op de nieuwtjes’. Neemt u daarmee dit proces eigenlijk wel heel serieus?

SCHOOF

Ik neem in ieder geval mijn eigen proces serieus, en dat is het begrotingsproces van de afgelopen dagen. Dat hebben we in het kabinet buitengewoon zorgvuldig gedaan, we hebben dat nu afgerond, er is een besluit genomen, en ik weet dat u uw werk goed probeert te doen, en dus probeert te achterhalen wat er in de begroting staat, en ik hoop net als de minister van Financiën dat er niet gelekt wordt, en ik hoop oprecht dat het ook niet uit het kabinet komt.

BEEKMAN

U zei het een beetje op een jolige manier, van ‘zo werkt het nou eenmaal, dat is traditie en ik gun u die jacht’, daarmee komt het toch een beetje op mij over alsof ‘het is zoals het altijd gaat en het zij zo.’

SCHOOF

Nee ik heb net uitvoerig uitgelegd waarom ik vind dat het belangrijk is dat het debat in de Kamer plaatsvindt bij de Algemene Politieke Beschouwingen, en dat publicatie van onze begroting in de weken voorafgaand aan de Algemene Politieke Beschouwingen leidt tot een debat over onze begroting aan, weet ik veel welke tafel, maar in ieder geval niet in de Tweede Kamer, en daarom vind ik het belangrijk dat wij zo goed mogelijk… wij houden vast aan de zeg maar embargo-regeling zoals dat dan heet, dus geheimhouding van de begroting tot aan Prinsjesdag.

BEEKMAN

Daar houden jullie niet aan vast, want eigenlijk kunnen alleen maar, de coalitiepartijen, jullie zijn de enige die de afspraken met elkaar weten? Dus jullie houden je niet aan de afspraken, want de afspraak is om het niet te lekken. En u bent degene die deze groep leidt.

SCHOOF

Een begroting is veel meer dan een enkele maatregel, en het totale pakket, de begrotingen, de Miljoenennota, de koopkracht, die is in het kabinet vandaag vastgesteld. Wat we gisteren en eergisteren hebben toegelicht, en uiteindelijk ook hebben besproken met de coalitiepartijen, is zeg maar de inhoud van een aantal belangrijke punten daarvan. Maar we hebben echt niet zeg maar stuk voor stuk elke maatregel, elke zin van de diverse begrotingen en de Miljoenennota doorgenomen… (onverstaanbaar, red.).

BEEKMAN

Nee maar dat is mijn vraag niet, er is nu gelekt, en de enige partijen die er iets vanaf kunnen weten, dat zijn de partijen vanuit de coalitie, en u bent de premier en u leidt deze club. Dus het is vanuit uw eigen club gelekt, wat zegt dat nou eigenlijk, ook over uw leiderschap? Want dit keer zou het anders gaan, en er zou ook niet gelekt worden. Alleen het zoet is nu gelekt, dat is natuurlijk bewust gedaan, dat is geen toeval dat dat gebeurd is, wat zegt dat nu eigenlijk?

SCHOOF

U gaat ervan uit dat zeg maar alleen het zoet is gelekt, u weet ook niet of dit wel of niet waar is. Tenminste, ik weet niet wat u (onverstaanbaar, red.).

BEEKMAN

Het zou nogal wat zijn om over de schoolmaaltijden, voor kinderen die ouders hebben die dat niet kunnen betalen, als dat niet waar is.

SCHOOF

Ik ga niet op individuele maatregelen in. Wat ik denk dat heel belangrijk is, is dat we als kabinet deze besluiten hebben genomen, dat wij in het kabinet ook tegen elkaar hebben gezegd: ‘deze informatie blijft bij het kabinet totdat zeg maar de begroting wordt gepresenteerd op Prinsjesdag’. En dat betekent dat ik er ook vanuit ga dat het lekken niet uit het kabinet komt.

BEEKMAN

Als we nu naar het proces kijken van de afgelopen dagen, en ook nu weer met het lekken daarbij, alle goede voornemens, een extraparlementair kabinet, het zou allemaal anders gaan. Bij Rutte-IV hadden we dat ook al gehoord, hij noemde het nieuw elan. We kunnen nu toch wel vaststellen dat, op een premier na die niet op een kieslijst heeft gestaan, hiervoor ambtenaar was, eigenlijk alles precies zo gaat zoals we dat alle jaren hiervoor ook gezien hebben?

SCHOOF

Nee ik denk dat het anders gaat, als je kijkt hoe wij in het kabinet de besprekingen hebben gevoerd, hoe we uiteindelijk ook de besprekingen met de vier fractievoorzitters hebben gedaan, waarbij het heel belangrijk was met elkaar te kijken of de doelen uit het hoofdlijnenakkoord ook goed zijn verwerkt in de begroting van dit kabinet, denk ik dat dingen, ja ze zijn niet 180 graden anders, maar echt er zitten kleine veranderingen in, die zijn belangrijk.

BEEKMAN

Ik zou nog wel graag wat fundamentele punten willen horen, want voorgaande kabinetten baseerden hun begroting ook op de plannen die ze eerder in het regeerakkoord hadden gezegd. Uiteraard, er kwam wel eens wat in terecht wat niet in het regeerakkoord stond. Maar wat is er nou fundamenteel de afgelopen dagen anders gegaan dan dat het hiervoor ging en dan zeker op de punten waarop het kabinet extraparlementair zou zijn, dus ook die afstand tot de Kamer en ook ruimte naar bijvoorbeeld de oppositie, is daar naar geluisterd, wat zijn nou fundamentele verschillen?

SCHOOF

De begroting en de Miljoenennota zijn een uitwerking van de hoofdlijnennota, tegelijkertijd is er daarbuiten veel meer ruimte, het was ook globaal hoofdlijnenakkoord. Dat betekent dat de begrotingen, net zoals het regeerprogramma uitwerkingen en tegelijkertijd in die begroting ook meer staat dan alleen maar datgenen wat er in het hoofdlijnenakkoord staat en dat is ook in de begrotingen verwerkt, dat zit daar ook allemaal in en de belangrijkste reden om nogmaals met de fractievoorzitters te spreken, nogmaals, was om te kijken of die uitwerking van het hoofdlijnenakkoord daarin goed verwerkt is en dat is belangrijk, dat is, je kan zeggen politiek van alle tijden, maar we hebben en ik denk, het zou echt gek zijn als dit kabinet niet zou sonderen of datgene wat wij willen besluiten of dat past in de bedoelingen van het hoofdlijnenakkoord. We zijn een paar een maanden nadat dat hoofdlijnenakkoord is gesloten, bij onze eerste begroting, dan vind ik dat een volstrekt normaal proces en zou ik dat de volgende keer exact weer zo doen.

BEEKMAN

Die extraparlementaire gedachte, Frans Weisglas zei bij ons vandaag op zender dat dat nu een wassen neus is geworden, zo zei hij het niet, maar daar kwam het wel op neer he, dat dat op u na eigenlijk die gedachte dat het alleen nog maar een fata morgana is, wat zou u tegen de heer Weisglas willen zeggen, als u dat hem hoort… bestaat die extraparlementaire gedachte nog of is het alleen maar op papier?

SCHOOF

Kijk, ik denk, we hebben nogmaals het hoofdlijnenakkoord laat echt ook heel veel ruimte voor andere aspecten en daar zijn we ook druk mee bezig en in het hoofdlijnenakkoord is niet alles dichtgeregeld, dat betekent dat voor ons in de begroting als ook in het regeerprogramma echt ook meer ruimte zit, ook op andere onderwerpen en daar hoeven zeg maar ook de coalitiepartijen zich niet gebonden aan te voelen, dat is wat ook wel wordt genoemd ‘vrije ruimte’ en dat zullen we ongetwijfeld ook in bij de APB en in het debat in de Kamer gaan zien.

NOORLANDER (NIEUWSUUR)

Meneer Schoof, u verklapt zelf natuurlijk wel degelijk wat uit de Prinsjesdagplannen, namelijk dat iedereen erop vooruitgaat en dat gaat niet voor niets, daar is heel veel geld voor nodig, waar wordt dat van betaald? Wel zo eerlijk om dat erbij te zeggen.

SCHOOF

Nou, er zijn in het hoofdlijnenakkoord veel investeringen aangegeven en die zijn daar natuurlijk voor gebruikt.

NOORLANDER

Ja, ik zat net nog even te kijken, bijvoorbeeld bezuinigen op klimaatplannen, er moet flink worden gesneden volgend jaar al op ambtenaren, wordt flink gesneden in ontwikkelingssamenwerking. Dat gaat dus ook allemaal door?

SCHOOF

Die gaan allemaal door, ja en tegelijkertijd zijn er veel investeringen ook aangekondigd en die zijn ook gebruikt om het totaal van de begroting rond te maken.

NOORLANDER

Maar is het niet veel fijner om te praten over zo’n totaalplaatje dan alleen maar iedereen gaat erop vooruit volgend jaar?

SCHOOF

Nou ja, maar dat is één voorbeeld en ik dacht ‘laat ik dat maar in ieder geval zeggen’ zonder daar precies in detail te treden, en alle andere punten komen echt aan bod, die staan allemaal in de begroting en kunnen wij ook hier trouwens, maar vooral ook in de Kamer bij de APB het debat over voeren.

NOORLANDER

Dus als wij de financiële paragraaf van het hoofdlijnenakkoord van mei erbij pakken zien we daar eigenlijk het grootste deel van de begroting al terug?

SCHOOF

Nou, de begroting moet al die uitgaves verwerken in relatie tot de doelen die gesteld zijn en het is dus niet copy paste, want dan gaat het mis. Dus daar is echt, daarom hebben we ook de afgelopen periode veel werk verzet om te zorgen dat we die begroting daaraan kunnen spiegelen, dat iedereen dat nog kan volgen, dat we die doelen kunnen realiseren, uiteindelijk gaat het over de doelen naast de middelen en daar hebben wij vinden we als kabinet vandaag buitengewoon verstandige besluiten over genomen.

NOORLANDER

U noemde het een verstandig besluit, daar is een hele nacht over gesproken en ik hoorde u net zeggen ‘daar is steun voor van de coalitiepartijen’, dus u weet al, zij gaan daarmee instemmen?

SCHOOF

Met de hoofdlijnen van onze begroting gaan ze instemmen.

NOORLANDER

Maar dan wordt toch die hele Algemene Politieke Beschouwingen die u net belangrijk maakte een poppenkast? Want we weten al dat ze gaan instemmen.

SCHOOF

Nee. Het debat gaat over meer dan alleen maar een paar bedragen en zoals u zelf al zei, ook het akkoord en de financiële tabel die bij het akkoord zaten hebben we ook al een ruime meerderheid in de Kamer gehad, dus het is altijd belangrijk en toch hebben we ook bij de regeringsverklaring een meer dan interessant debat gehad, en dus zal ook de APB een goed debat zijn. Ik heb bij de regeringsverklaring ook gezegd, we luisteren ook naar de oppositie, dat gaan we ook bij de APB doen, en dat kan zeg maar nog van alles betekenen.

NOORLANDER

Is er financiële ruimte om met de oppositie zaken te doen?

SCHOOF

We zullen kijken wat daar allemaal aan moties loopt en dan zullen we serieus het debat aangaan met de oppositie en daar kijken we serieus naar.

NOORLANDER

Laatste vraag. Wie was er nou eigenlijk de baas van dit proces: u of de politieke leiders van de vier coalitiepartijen?

SCHOOF

Oh, daar heb ik een heel eenvoudig antwoord op: dat waren de minister van Financiën en ik.

NOORLANDER

Maar zijn daar gisteren nog dingen veranderd dan, in de onderhandelingen met die vier partijen?

SCHOOF

Je kan zowel dingen veranderen omdat je luistert en tegelijkertijd de baas van het proces zijn en dat is precies wat er gebeurd is.

NOORLANDER

Lijkt wel veel op vroeger zo he?

SCHOOF

Ja maar het is belangrijk dat het kabinet zelf de besluiten neemt en dat is gebeurd en we hebben zeg maar gekeken of we daarvoor steun kunnen krijgen, dan luister je, als je luistert, maar je doet niks, dan heeft het ook geen zin om te luisteren en kan het ook zeg maar in een halfuur klaar zijn, maar je wil dus ook kijken met elkaar van klopt het helemaal en daarom kostte het veel tijd.

Prinses Laurentien

HOEDEMAN (AD)

Meneer Schoof, uw staatssecretaris van Financiën Achabar heeft gezegd het verdrietig te vinden dat prinses Laurentien is opgestapt als boegbeeld van de stichting. Citaat: wat vooropstaat is respect en bewondering voor de prinses, einde citaat. We horen nergens iets over empathie en compassie voor de melders van Financiën, waarvan de namen ook bekend zijn op het ministerie. Heeft het kabinet wel compassie, is het kabinet wel begaan met de melders?

SCHOOF

Het allerbelangrijkste, ook bij het besluit van prinses Laurentien om terug te treden, is uiteindelijk dat het proces van het herstel van de gedupeerden van de Toeslagenaffaire onverkort doorgaat en ik heb zelf ook gezegd dat ik respect heb voor de professionele wijze waarop de prinses hier in dit proces is ingestapt met de stichting en dat ze ook het verschil heeft gemaakt. Tegelijkertijd heeft ook staatssecretaris van Financien aangegeven dat zeg maar de terugblik dat die gewoon doorgaat en dat het ook belangrijk is, zeg maar ook de veiligheid van medewerkers, ook het ministerie van Financiën daarnaar wordt gekeken en die compassie is er dus wel degelijk.

HOEDEMAN

Oké. Prins Constantijn neemt de melders kennelijk niet serieus. Ik citeer: de aantijgingen zijn nergens op gebaseerd. Vindt u het handig dat een lid van het Koninklijk Huis zulke uitlatingen doet?

SCHOOF

Over uitspraken van zeg maar het Koninklijk Huis doe ik nooit uitspraken.

HOEDEMAN

Ja, maar die zijn publiek gedaan, precies op het moment dat u bij de Koning zit. Dat is toch niet chique?

SCHOOF

Ja, maar ik doe over uitspraken van Koninklijk Huis geen mededelingen.

HOEDEMAN

Maar ze raken u.

SCHOOF

Ik doe er geen mededelingen over.

HOEDEMAN

Wist u dat het besluit van Laurentien op handen was?

SCHOOF

Ik ben kort voor het besluit geïnformeerd?

HOEDEMAN

Wist u dat het op handen was?

SCHOOF

Nee. Ik ben kort voor het besluit geïnformeerd, het is een zelfstandig besluit geweest van prinses Laurentien, daar ben ik kort daarvoor over geïnformeerd en ongeveer tegelijkertijd heeft zij het gesprek met de staatssecretaris gevoerd.

HOEDEMAN

Ja, nou zegt de prinses dat ze dat besluit op zondag heeft genomen en u wordt pas op woensdag of donderdag geïnformeerd. Is het dat niet een beetje raar?

SCHOOF

Nee. Ik vind dat is een persoonlijke afweging van de prinses.

HOEDEMAN

U hebt het ook niet gehoord op maandag op Paleis Noordeinde?

SCHOOF

Ik heb vaker gezegd, ik doe ook over de gesprekken met het Koninklijk Huis geen mededelingen.

HOEDEMAN

Bent u opgelucht dat de prinses ermee gestopt is?

SCHOOF

Ik heb respect voor datgene wat ze heeft gedaan, ik denk ook echt dat ze een verschil heeft gemaakt, maar het allerbelangrijkste is dat het proces, en dat is ook de afweging van de prinses geweest, dat het proces echt met snelheid en met kracht door kan gaan en dat is belangrijk en daarvan wist ik me verzekerd en weet ik me verzekerd.

HOEDEMAN

Weet u wie haar eventueel heeft voorgelegd ‘het zou verstandig zijn als het je eigen besluit is’?

SCHOOF

Ik heb geen idee, ik ben daarbij niet betrokken geweest, het is een persoonlijk besluit van de prinses.

HOEDEMAN

Dank u wel.

VRAAG (ONBEKEND)

Nog even door op hetzelfde onderwerp. Eerst, uw staatssecretaris noemde dit een afleiding. Is dat, het kabinet spreekt met één mond, is dat wat het kabinet als er ambtenaren zeggen ‘dit is niet een goede werksfeer’?

SCHOOF

VRAAG (ONBEKEND)

SCHOOF

Volgens mij, ik herken het woord even niet, daarom zit ik heel even wat gepuzzeld naar u te kijken, wat ik weet is dat de staatssecretaris, want ik heb natuurlijk de afgelopen periode een aantal keren met haar gesproken dat de staatssecretaris ook het belang van het herstel van de gedupeerden het allerbelangrijkste vond. We hebben in de week dat dit speelde ook een avond met gedupeerde ouders met ongeveer de helft van het kabinet denk ik met die gedupeerde ouders doorgebracht en ook over van hoe was het met hun kinderen, en daar is nog eens keer ook door ons allemaal onderstreept dat dat het allerbelangrijkste is en dat geldt ook voor het werk van de stichting.

VRAAG

Ik vroeg naar de ambtenaren die aan de bel trokken, dat werd een afleiding genoemd.

SCHOOF

Nee, maar zij doet nu zeg maar een terugblik om te kijken wat daar gespeeld heeft en daarmee wordt ook serieus gekeken: was er een veilige werkomgevingen voor die ambtenaren, want ook dat is belangrijk.

VRAAG

Waarom heet dat een terugblik en niet een onderzoek?

SCHOOF

Dat is zeg maar om eerst eens even te kijken wat er eigenlijk speelt en wat er gespeeld heeft en hoe daarnaar gekeken is en daarom noemen we dat een terugblik.

VRAAG

Dat kun je ook onderzoeken.

SCHOOF

Ja, maar wij noemen het een terugblik, want een onderzoek suggereert zeg maar een grote mate van diepgang en het was in eerste instantie vooral bedoeld om te kijken wat is er nou eigenlijk gebeurd, wat waren de signalen, hoe zijn die signalen binnen Financiën opgepakt en hoe is daarop gereageerd en dat dat op een juiste, correcte wijze gebeurt. Overigens om die ambtenaren ook te beschermen en ook te kijken hoe we daar weer van kunnen leren om te zorgen, want ook ambtenaren verdienen, net als iedereen trouwens in Nederland een veilige werkomgeving.

VRAAG

Oké, want inmiddels zien we berichten, NRC heeft er ook onderzoek naar gedaan, dat dit ook al veel eerder een probleem eigenlijk was. Is dat nog aanleiding om het up te graden naar een onderzoek?

SCHOOF

Nee, eerst nu Financiën, daar zijn we nu mee bezig.

Cyberstoring (2)

VRAAG

Een ander onderwerp. U had het al even over de grote storing deze week. Ik vroeg mij af of u mij kunt vertellen hoe volgens u de communicatie tijdens die storing vanuit de overheid is gegaan?

SCHOOF

Volgens mij is er vrij snel nadat er duidelijk was dat er een storing was en je weet nooit precies waar die storing neerslaat, zijn er op basis van signalen waar de storing neersloeg is er vervolgens actief gecommuniceerd over de storing en ik denk dat het belangrijk is dat bij een storing en ik heb dat ook net aangegeven en ik heb dat ook in eerdere reacties aangegeven: je kan iets nooit helemaal 100 % veilig maken, en tegelijkertijd moet je ervoor zorgen dat je goed kan reageren op dit soort situaties, en ik heb geconstateerd dat het vrij snel binnen Defensie en een aantal andere departementen is opgeschaald om het zo maar te zeggen in crisistermen, zonder dat we hier een nationale crisis van hoefden te maken, want dat was niet nodig, is er ook vrij snel daarover verder gecommuniceerd.

VRAAG

Volgens mij is dat gebeurd via wat berichten op X, we hebben bij de inloop en uitloop van de begrotingsraden bijna een soort toevallig, bijvoorbeeld dat het vanuit Defensie kwam, dat kwam bij de minister van Infrastructuur Barry Madlener vandaan, het ging allemaal, ging het, hoe het gepland was de communicatie? Het voelde wat summier voor de organisatie van dat zelf aangeven.

SCHOOF

Het was zoeken naar waar zit het en waar slaat het neer? En daar was geen reden voor om zeg maar meteen een groot crisisbericht uit te doen, van Nederland, let op, daar was geen reden voor. Het was noodzakelijk om te kijken waar slaat het neer, het sloeg op een paar specifieke plaatsen neer, en daar is onmiddellijk ook actie ondernomen. Luchthaven Eindhoven was daar een van, bij de hulpdiensten waren problemen, daar is goed opgetreden, er waren problemen met paspoorten, daar is opgetreden, dus in die zin, ik denk dat het allerbelangrijkste is dat we ons onze kwetsbaarheden realiseren, tegelijkertijd ons daarop voorbereiden dat het soms mis kan gaan en dat er dus ook adequate maatregelen kunnen worden genomen om eventuele storingen op te vangen en tegelijkertijd ook de overheid, maar overigens ook op andere partijen de dure plicht om te zorgen dat je op je vitale systemen die risico’s, je kan ze nooit helemaal uitsluiten, maar tot een minimum terugbrengen.

VRAAG

Op welke manier gaat u dit evalueren?

SCHOOF

Daar zijn standaardprocedures voor en wij hebben er vanochtend even kort in de ministerraad bij stilgestaan, maar onder leiding van het ministerie van Defensie zal er snel worden geëvalueerd over wat kunnen we hiervan leren.

Regeerprogramma

VRAAG

Nog een laatste onderwerp. In het bredere gesprek over de al dan niet extraparlementaire status van dit kabinet hebben we ook nog een regeerprogramma waar uw kabinetsploeg mee komt. U had het voor de zomer over dat dat heel erg duidelijk ook de doelstelling moet weergeven en hoe daarnaartoe wordt gewerkt. Wat wij achter de schermen horen is dat het eigenlijk een soort nieuw hoofdlijnenakkoord en dan nog niet zo heel veel uitgebreider eigenlijk wordt. Is dat iets wat u herkent?

SCHOOF

Wij zijn midden in de afronding van het proces, ik hoop dat volgende week af te ronden. De hoofdstukken die ik heb gelezen, die geven mij de indruk, nou meer dan dat trouwens, echt dat het meer is dan het hoofdlijnenakkoord, dat we echt ingaan op zeg maar een aantal wat dan heet ‘hoe-vragen’, in een aantal gevallen zijn al de doelen aangegeven, maar niet hoe we die wensen te bereiken, plus de tijdsplanning en daar zijn we nu druk bezig in de afronding van het proces en ik heb gezegd de week voor Prinsjesdag zal dat verschijnen en dan kunnen we met elkaar zeg maar de discussie weer hervatten of we de zelfde opvatting hebben dat het regeerprogramma iets toevoegt, waar ik van overtuigd ben, of dat het een zeg maar een soort hernieuwde formulering van het hoofdlijnenakkoord is, maar dat geloof ik echt niet.

VRAAG

Heeft u al een idee hoeveel kantjes het wordt?

SCHOOF

Nee. Maar het wordt geen boek. Er zijn verschillende vormen van boeken in dikte he, maar het wordt dus niet zo’n pil, nee.

Voordracht Europees Commissaris

JOOSTEN (EW MAGAZINE)

Meneer Schoof, vandaag verloopt ongeveer de deadline voor het voordragen van een Europese Commissaris, een kandidaat, maar u heeft zelf al een brief gestuurd naar Von der Leyen in juli waarin u zei dat u Hoekstra weer voordroeg. Nu heeft Von der Leyen eigenlijk gevraagd aan elk land om twee kandidaten voor te dragen, onder wie één vrouw, dus ik neem aan dat zij een boze brief heeft gestuurd, een boos telefoontje, dat u maar één kandidaat en ook nog alleen een man heeft voorgedragen? Of is er helemaal geen reactie gekomen? Hoe is dat allemaal gegaan?

SCHOOF

Niets van dat alles, namelijk, als je een zittende Eurocommissaris benoemt, mag je één kandidaat voordragen, en mevrouw Von der Leyen en ik hebben over de kandidatuur gesproken. En als je de zittende Commissaris voordraagt dan kun je dus volstaan met één kandidaat. En zo hebben we het ook in het kabinet besproken, en hebben we besloten de heer Hoekstra voor te dragen.

VRAAG

En wat vond u er eigenlijk van dat zij vanuit haar positie twee kandidaten vroeg in het algemeen, waar u dus geen last van had maar oké, heeft zij daartoe de bevoegdheid? Kan zij eisen stellen?

SCHOOF

Ja daartoe heeft zij de bevoegdheid, ze kan zeg maar ook vanuit man-vrouw die vraag stellen. Men hoeft zich daar niet aan te houden, alleen het proces als je je daar niet aan houdt, dan heb je in een onderhandelingssituatie met mevrouw Von der Leyen toch een kleinere nadeligere positie om het zo maar eens te zeggen. Maar daar heeft Nederland dus geen last van, even ten overvloede.

ASML

VRAAG (REUTERS)

Ik wilde vragen naar de visie van uw regering op ASML. Deze week zijn er nieuwe rapporten uitgelekt dat de Nederlandse regering weer overweegt om verdere restricties van de chipimport in te voeren. Ik hoor graag wat u daarover vindt, en ook in het algemeen, ook kijkend naar uw rol vroeger als AIVD-directeur, die toch een aantal keren heeft gewaarschuwd voor de gevaren van Chinese spionage en het gevaar uit China, wat uw meer algemene blik is op het gevaar van Chinees gebruik van Nederlandse chiptechnologie?

SCHOOF

U krijgt van mij een drieledig antwoord. De eerste is ASML en de economie, en ook in het vorige kabinet zijn er stevige afspraken gemaakt over een fors investeringsprogramma in de regio Eindhoven om te zorgen dat ASML kan groeien, dat zeg maar ook de kennisindustrie kan meegroeien, en dat ook vanuit triple-helix wordt genoemd, dus wetenschap-praktijk-kennisindustrie, dat die echt daar vol zeg maar de steun krijgt en dus ook van dit kabinet. Dat is antwoord één. En antwoord twee, ten aanzien van de specifieke berichten, we hebben hier in deze zaal ook al eerder over gesproken en toen heb ik gezegd ‘er is overleg gaande tussen een aantal landen met betrekking tot de exportrestricties’. In zijn algemeenheid kan Nederland zich vinden in exportrestricties als het gaat om zeg maar dual use of belangrijke strategische goederen ook op ICT-gebied, en die gesprekken lopen nog steeds. En ten derde, ook in zeg maar verwijzing naar mijn vorige functies, er is vanuit de diensten en ook heden ten dage nog steeds vanuit de diensten gezegd ‘wees voorzichtig als het gaat om cyber in zijn algemeenheid en met landen die een offensief cyberprogramma hebben, die ons niet, die we niet meteen tot onze vriendenkring rekenen en dat zit ook zeg maar verwoord in zeg maar de meer algemene lijn ten aanzien van de exportvergunningen die Nederland afgeeft.

VRAAG

Dus als ik het dan samenvat, kan ik dan zeggen dat Nederland niet onwelwillend staat tegenover nieuwe restricties? Want er zijn al wat restricties op export en er wordt nu vanuit Amerika gepusht voor nog meer, bijvoorbeeld het onderhouden van machines en de service aan machines die al geleverd zijn. U bent op zich open voor de discussie voor verdere restricties daarover?

SCHOOF

Nee, maar ik ga hier niet de onderhandelingsinzet van Nederland bespreken. Wij zijn in overleg, wij zijn in goed overleg en we kijken daarbij ook heel nadrukkelijk naar de economische belangen van ASML, die dienen gewogen te worden ten opzichte van een aantal andere risico’s, maar die economische belangen zijn ook uitermate belangrijk, ASML is voor Nederland een ontzettend belangrijke, innovatieve industrie, die onder geen beding zeg maar moet lijden, dat zou zeg maar die positie van ASML in de wereld schaden.