Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 10 januari 2020

Mediatekst | 10-01-2020

Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 10 januari 2020.

Inleidend statement minister-president Rutte

Gezellig. Ja drie weken zonder. Allereerst beste wensen voor het nieuwe jaar. Jullie allemaal, zowel professioneel als qua gezondheid en zonder gekheid goed jullie weer te zien na een kerstreces waarin veel is gebeurd. En ik wil beginnen, eigenlijk twee dingen eruit lichten: Iran en oudjaarsavond. Maar ik begin natuurlijk met de situatie in Iran, althans de situatie met betrekking tot Iran en ook de situatie in Irak, omdat het nog verse nieuwe jaar begon met een escalatie van het conflict, zoals we allemaal weten, tussen de Verenigde Staten en Iran. Vanaf het begin heeft Nederland bij alle bondgenoten aangedrongen, dat hebben we met alle bondgenoten samengedaan, op zoveel mogelijk de-escalatie. Het verminderen van spanningen in de regio. Er zijn natuurlijk recente uitlatingen van Iraanse-Amerikaanse zijde die ook lijken te wijzen op de-escalatie, dat op zichzelf stemt hoopvol, maar dat neemt niet weg dat daarmee we gegarandeerd hebben rustige situatie daar. Integendeel, we moeten het scherp in de gaten blijven houden en dat klemt te meer, des te meer, van belang vanwege uiteraard de Nederlandse aanwezigheid in de regio. Nederlandse militairen aanwezigheid in het kader van de strijd tegen ISIS. Tegelijkertijd vond deze week plaats de verschrikkelijke ramp met een toestel van de Oekraïense internationale luchtvaartmaatschappij, Ukrainian international airlines, in Iran. Een tragische gebeurtenis met heel veel doden. Ik heb ons medeleven overgebracht aan alle getroffen landen. Gisteren heeft Justin Trudeau, de premier van Canada, bekendgemaakt dat er bewijs dat het Iran is dat mogelijk per ongeluk het vliegtuig heeft neergehaald. Ook het Verenigd Koninkrijk meldt dit. En ik kan u melden dat Nederland zich aansluit bij het oordeel van Canada en dat doen wij op basis van de bij ons beschikbare informatie. De MIVD acht het op grond van de huidige beschikbare data waarschijnlijk dat Iraanse luchtafweer heeft geleid tot de crash van het toestel. Alle reden dus nu om alle feiten boven tafel te krijgen. We dringen zeer aan op een onafhankelijk onderzoek samen met onze partners en dan is het van belang dat Iran ook de medewerking zelf leent aan dat onderzoek en dat dat inderdaad ook ertoe zal leiden dat er volledig openheid komt over wat er daar gebeurt is. Dan van een andere orde maar natuurlijk ook serieus want dat is weer totaal misgegaan, de jaarwisseling. De situatie daar, we hebber erover gesproken. Allereerst natuurlijk de verschrikkelijke brand in Arnhem, een vader en zijn zoon overleden, de moeder en dochter zwaargewond. En onze gedachten en medeleven gaan uit naar familie, naar nabestaanden, naar vrienden.

Breder naar Oud en Nieuw kijkend denk ik dat wij het er allemaal over eens zijn dat dat behoort te zijn een feest voor iedereen, dat is natuurlijk hoe het ook in de jaren vijftig en zestig gegroeid is, die hele traditie van het vuurwerk is toen ontstaan. Dat is niet eens zo een hele oude gewoonte die we hebben, zo’n oud gebruik, maar is ontstaan ergens in de jaren vijftig, zestig. En je ziet nu en ook dit jaar weer dat het aantal incidenten dat we dan zo eufemistisch incidenten noemen, dat dat een steeds verder stijgende lijn heeft. En ik denk dat daarmee de normen van wat wij met zijn allen in dit land maatschappelijk aanvaardbaar vinden, of in ieder geval de grote zwijgende meerderheid in dit land maatschappelijk aanvaardbaar vindt, dat die normen opnieuw zijn overschreden bij de laatste jaarwisseling. En ik vind dat daar, en dat moet me echt van het hart, we hebben er vaker over gesproken, opnieuw van het hart dat ik het echt verschrikkelijk vind, schandalig vind, hoe sommige mensen zich gedragen tegenover de mensen, de hulpverleners die voor ons allemaal in deze samenleving belangrijk werk doen, de mensen die op de ambulance rijden en brandweermensen, politie. Daar blijf je vanaf. Zij doen voor ons allemaal dat werk. En hulpverleners moeten altijd, onder alle omstandigheden, veilig hun werk kunnen doen. Ik vind, wij vinden, ook als kabinet, uiteraard vandaag over gesproken dat je nu niet op de oude voet door kunt, dit vraagt echt om het opnieuw fundamenteel doordenken, en dat willen we snel doen in de komende paar weken, het opnieuw fundamenteel doordenken van dit gebruik, van deze oudejaarsavond. En ik realiseer me dat daar ontzettend veel gedachten over leven en heel veel mensen daar ook beelden en emoties bij hebben. Er zijn natuurlijk heel veel mensen in dit land, de/een? Overgrote meerderheid, die naar buiten gaan, die wat vuurwerk afsteken, de volgende dag de rotzooi opruimen en erg hechten aan die traditie. Ik snap dat, dat is ook een mooi traditie. En als je dat in de familiekring doet en je houdt je gewoon aan de wet en je doet het netjes, dan snap ik heel goed dat mensen dat belangrijk vinden en (onverstaanbaar, red.) ikzelf jullie allemaal. Ik nu niet meer, maar vroeger heb dat ook gedaan. En toch denk ik dat we moeten kijken de komende weken hoe we hiermee verder gaan, we hebben natuurlijk al aangekondigd een beperking van vuurwerk tegen eind van dit jaar, die aankondiging hadden we al gedaan en we vinden eigenlijk dat het daar niet bij kan blijven dat er meer moet gebeuren. Daarbij moet ook worden gekeken naar handhaafbaarheid van zo’n beperking, maar ook handhaving in het algemeen. Dus wat wij zullen gaan doen is nu, Ferd Grapperhaus heeft het ook volgens mij aan jullie verteld bij de uitloop net, in gesprek gaan met uiteraard burgermeesters die het een en ander erover gezegd hebben, wat ik heel goed snap. Maar uiteraard ook deskundigen. We hebben, dat is namelijk een belangrijk leidraad weer zien, het OVV-rapport, de opvattingen van de korpsleiding. Dus dat gaan we de komende tijd bespreken en wij hopen dan, we verwachten eerlijk gezegd, ook dat dat gaat lukken om dan in de loop van februari, vóór het reces, daar met nadere mededelingen over te komen. Goed, dat over het vuurwerk.

Dan tot slot Australië, die beelden de afgelopen week : verschrikkelijk, echt. Als je kijkt naar het aantal mensen wat om het leven is gekomen, 24, is natuurlijk verschrikkelijk, naast ook enorme schade aan natuur, aan dieren, enorme impact op het leven van heel veel mensen. Ik heb Scott Morrison in een brief, mijn Australische collega, het medeleven overgebracht en natuurlijk ook gezegd waar kunnen helpen. Dat is nu niet nodig, ze hebben hulp van een aantal landen met gespecialiseerde hulpmogelijkheden. Maar gezegd als we kunnen helpen zijn we er vanzelfsprekend. We zijn zeer begaan met de strijd tegen dat vuur. Je ziet ook dat Nederlanders, dat vind ik ook wel weer heel mooi van ons land dat mensen ook geld doneren aan organisaties voor hulpverlening in Australië en ik denk dat heel Nederland in de kerstperiode echt heeft meegeleefd, nog steeds meeleeft, want ook vandaag lijkt het een hele spannende in Australië en er zijn voorspellingen dat het nog wel een tijd kan gaan duren voordat de zaak daar echt onder controle is. Maar het is ver weg, veel verder, ja Nieuw-Zeeland is nog verder weg, het is behoorlijk ver weg, maar het is ook heel dichtbij. Ik denk dat we allemaal, iedereen heeft wel familie of vrienden hè en generaties voor ons, na de oorlog in Australië en Nieuw-Zeeland zijn gegaan. Er zijn natuurlijk hele sterke banden tussen Nederland en Australië en ook als die er niet zouden zijn dan zouden we vanzelfsprekend zeer meeleven. Dus drie zware onderwerpen. Niks vrolijks. 

Vuurwerk

BREEDVELD (NOS)
Premier Rutte, waarom komt het kabinet niet nu al met een verbod op knalvuurwerk en vuurpijlen zoals de Politie adviseert ook?

RUTTE
Dat vind ik hele relevante adviezen, maar we hebben ook vandaag besproken dat wij de komende paar weken willen nemen. Dat wil ik ook echt snel doen. Daarom zei ik, we willen eigenlijk proberen daar zo half februari daaruit te zijn. Dat je bij de keuze die je verder maakt, bij wat je verder doet, boven de inperking die we al hadden besloten, dan moet je echt kijken naar een paar aspecten en dat heeft inderdaad te maken met wat ik net zei, eigenlijk. De handhaafbaarheid, handhaving in het algemeen, dat vraagt ook gesprekken met korpsleiding, met burgemeesters. We willen dat grondig doen. Maar de opvraag is niet meer aan de orde, een verdere beperking, die is echt beantwoord, maar hoe je dat vormgeeft, in welke mate. Ik denk dat mensen er ook aan hechten dat die traditie niet, de gewoonte, het gebruik dat we hier hebben, dat die niet verdwijnt. Maar ik denk dat we echt moeten kijken naar een verdere beperking en dan zullen die rapporten van de OVV en ook de opvatting van de korpsleiding natuurlijk een belangrijke leidraad zijn.

BREEDVELD
Er wordt al zoveel jaren over gesproken. En de adviezen van hulpverleners, van de politie zijn al jaren hetzelfde, ook burgemeesters: verbied het nu. Wat maakt dat het kabinet nu wel bereid is om dat te gaan doen?

RUTTE
Laat ik eerst zeggen: ik vind dat de politiek en een kabinet... het is de rechtsstaat. De rechtsstaat beschermt ons als burgers tegen de macht van de overheid, dat is de kern van de rechtsstaat. Dat wij in een rechtsstaat leven en dat niet de overheid ons leven kan overnemen. Dus je moet dus heel zorgvuldig zijn, vind ik, in een rechtsstaat als politiek om beperkingen te stellen aan gebruiken in een samenleving waar heel veel mensen aan hechten. En ik zie dat in mijn omgeving, bij iedereen, dat heel veel mensen op een hele normale manier plezier hebben in deze in Nederland gegroeide gebruiken. En tegelijkertijd zie je de laatste jaren dat het een vorm heeft gekregen. En ik heb ook dit jaar, ook de afgelopen jaren niks afgestoken zelf, maar ik was bij vrienden in Den Haag. En het is of je in een oorlogsgebied zit, het lawaai wat in die wijken op dat moment te horen is. En dat is gewoon niet normaal meer. En los daarvan, of ik dat normaal vind, dat is ook N=1, het geweld tegen hulpverleners, et cetera. Het is de optelsom en ook dat het dit jaar weer erger is geworden brengt je ook op een punt dat we al hadden gezegd: we gaan beperkingen opleggen, eind dit jaar, dat hadden we al eerder besloten. Maar dat we ook vandaag hebben gezegd: daar kan het niet bij blijven. En dan moet je in die moeilijke afweging tussen het beperken van zo’n gebruik, is een hele moeilijke afweging, ik weet dat heel veel mensen er aan hechten maar ook het niet acceptabel zijn van dit type gevolgen. Dan moet ook de politiek daarop ingrijpen. Maar kijk ik weet dat mensen vaak zeggen: de politiek moet krachtdadig zijn en dat had je toch al tien jaar geleden kunnen besluiten. Ja ik kan tien jaar geleden alles besluiten. De politiek heeft op papier heel veel macht, heeft de zwaardmacht, de politiemacht achter zich staan, het leger, ja we kunnen heel veel besluiten. Maar volgens mij is de kern van de rechtsstaat dat je ook heel goed kijkt: wat doe je? En doe je dat? En op dat moment en wat kun je nog eerder doen om te voorkomen dat je op dat moment gebruiken inperkt waar heel veel mensen aan hechten. En ik vrees dat het nu toch wel onvermijdelijk is om die verdere stappen te zetten.

BREEDVELD
Ja u wilt niet al te zeer ingrijpen in wat mensen leuk en belangrijk vinden in het leven, hoor ikm u zeggen. Tegelijk, je zou ook kunnen zeggen, eerder was er nog geen draagvlak voor zo’n besluit. Merkt u dat dat er nu wel is?

RUTTE
Ja er zijn twee woorden in de politiek die lastig zijn, dat zijn de woordenbeeldvorming en draagvlak. En met beide heb je te maken als politicus. In dit geval met draagvlak, dat zal allemaal ook meewegen. Maar uiteindelijk moet een politicus ook wel een beetje dispassionate daarvan abstraheren om te kijken: wat is er nu nodig in het belang van het land, in het belang van de samenleving en waar ligt de balans tussen een gebruik zoveel mogelijk ongemoeid laten en tegelijkertijd de constatering dat, als je kijkt naar alleen al de gevallen van agressie verdubbeld, bizar, van 82 naar 165, verdubbeld in een jaar tijd. Goed.

BREEDVELD
Ja. Hebben we nu onze laatste vuurpijl afgeschoten?

RUTTE
Hoe het dan verder vorm krijgt, daar wil ik echt even nu de gesprekken goed voor voeren. En daar zullen we natuurlijk ook de zaken die daar liggen zullen daarbij een belangrijke leidraad zijn. Dus het OVV-rapport en de opvattingen van de korpsleiding zullen daar natuurlijk zeer in worden betrokken.

LAMBIE (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, overweegt u een totaalverbod op vuurwerk?

RUTTE
Eerlijk gezegd lijkt me dat onwaarschijnlijk als uitkomst van het kabinetsberaad. Dat lijkt me onwaarschijnlijk.

LAMBIE
Waarom?

RUTTE
Omdat, nogmaals ik vind dat je moet proberen om zo’n gebruik waar zoveel mensen aan hechten, dat daar verdere beperkingen aan moeten worden gesteld is denk ik nodig. Tegelijkertijd denk ik dat dat een te verre inperking is van hoezeer mensen ook hechten hieraan. Ik denk dat het ook niet nodig hoeft te zijn, maar we gaan die gesprekken voeren. Dus het lijkt me niet waarschijnlijk dat dat de uitkomst wordt is mijn inschatting. Ik kan het niet garanderen, maar op dit moment, als ik het nu moet taxeren is dat niet de uitkomst van het politiek beraad.

LAMBIE
Maar de manier waarop we in dit land Oud en Nieuw ‘vieren’, tussen aanhalingstekens, die gaat veranderen?

RUTTE
Ja.

LAMBIE
Oud en Nieuw zal nooit meer hetzelfde zijn.

RUTTE
Nou ja, die was tot 1960, was die al niet zo en die is sinds de jaren ’60 dit geworden. Maar goed, u en ik kennen alleen deze Oud en Nieuw, alleen die is de laatste jaren wel verworden van een mooi gebruik, een mooie gewoonte, iets bijzonders wat heel veel mensen met heel veel pleziier beleven en het overgrote deel van Nederlanders doet het natuurlijk op een volstrekt normale manier en dat is natuurlijk het ingewikkelde. En daarom zei ik net: de politiek heeft zich natuurlijk altijd af te vragen  waar je moet ingrijpen of niet. En zeker ook als liberaal politicus, maar ook in een deels ook confessionele coalitie is dat ook voor die partijen een belangrijke afweging.

LAMBIE
Uw eigen partij, de VVD, is nog niet zo ver.

RUTTE
Nou ja goed, dat kan. Maar goed ik sta hier niet voor een partij.

LAMBIE
U bent toch ook de partijleider van... u bent VVD-premier.

RUTTE
Nee hoor, ik ben premier van Nederland, maar ik as de laatstgekozen lijsttrekker van mijn partij en daarmee in die partij een bijzondere positie innemend mogelijk, maar daarover zeggend, maar dan hou ik op over de VVD: u heeft ook de brief van klaas Dijkhoff volgens mij gezien aan de eigen leden. Ik dacht dat die, althans in de media daarover gerapporteerd is en die brief schetst ook denk ik dat dilemma en dat je niet zomaar op de oude voet verder kan.

LAMBIE
Wat was voor u het omslagpunt? Wanneer dacht u de afgelopen weken: er moeten meer maatregelen genomen worden?

RUTTE
Dat kan ik niet zo precies prikken, maar de optelsom van de laatste jaren. Dat je denkt van: jongens, doe normaal! We hebben hier iets moois en waarom kan dat, dan komt er een vloek in je op die ik niet hier, wanneer er nog jonge mensen op zijn, ga herhalen. Waarom kunnen we dit niet op een normale manier hier met elkaar vieren en ik wil geen normaal land hebben, ik wil een bijzonder land hebben waar gekke mensen binnen de wet gekke dingen doen. Maar wel binnen de wet. En afblijven van hulpverleners en niet elkaar tot last zijn en dit gaat echt te ver langzamerhand.

LENGTON (DE TELEGRAAF)
Ja meneer Rutte, hebben hufters het dan eigenlijk voor de rest verpest als het om vuurwerk gaat?

RUTTE
Nou ja, ik denk dat dat toch te kort door de bocht is omdat, er zijn natuurlijk ook hufters hier zeker bij betrokken. Maar helaas, waar heel veel mensen met de beste bedoelingen die oudejaarsavond vieren, verbaast het mij ieder jaar toch weer waarin het steeds erger wordt hoeveel ouders accepteren dat hun kinderen dit doen. maar ook hoeveel volwassenen er toch ook in Nederland zijn, naast al die goedwillenden, vaak hele normale mensen met banen, met gezinnen, die op een of andere manier op zo’n avond blijkbaar denken dat dingen kunnen die ze de rest van het jaar niet zouden doen. En ik vind het allemaal prima als iemand af en toe uit de band moet springen, maar wel binnen de wet. En niet tot overlast van ja, onze politiemensen, onze brandweer.

LENGTON 
Dus als ouders het niet kunnen, maar ook bepaalde volwassenen, dan moet de overheid ingrijpen, komt het daar dan op neer?

RUTTE
Ja, dat speelt mee, maar het is complexer. Nogmaals, ik bedrijf politiek vanuit de overtuiging dat je een samenleving zo veel mogelijk ongemoeid moet laten. Dat u en ik prima in staat zijn om zelf te bepalen hoe we ons leven leven. Daar heb ik die overheid niet voor nodig. Toen ik niet in de politiek zat, dacht ik: joh, val me niet lastig. Ik snap dat ik af en toe belasting moet betalen, dat al ik in de auto stap ik een rijbewijs moet hebben. Als ik naar het buitenland ga een paspoort, en ik moet me aan de wet houden, niet door rood rijden en et cetera. Maar alsjeblieft: bemoei me niet met mijn leven. Op momenten dat er natuurlijk bepaalde gebruiken zijn in een land waarin op  zo’n grote schaal het zo misgaat, dan kun je ook niet als overheid helemaal afzijdig blijven, dat gaat niet. We hebben natuurlijk een aantal  jaren geprobeerd met alle mogelijke handhavingsmaatregelen en inperkingen te kijken of we die traditie in de meer originele manier konden handhaven. We hadden beperkingen aangekondigd voor eind dit jaar. Maar het is niet voldoende, dat blijkt.

LENGTON 
Je ziet ook steeds meer gemeentes die nu gaan voor een totaalvuurwerkverbod. Amsterdam, Rotterdam, ik geloof ook Eindhoven, het kabinet had ook de route kunnen kiezen om te kijken hoe dit aanpakt, dus dat je lokaal het vuurwerk aan banden legt. Hoe pakt dat nou uit, waarom heeft het kabinet dat niet gedaan?

RUTTE
Het lastige natuurlijk van zo’n vuur ..... van de gemeente dat is ook de discussie die in Amsterdam plaatsvindt op dit moment, tussen de burgemeester en de gemeenteraad, is dat Leiden, en ik dacht ook Apeldoorn, hadden dit jaar moeten kijken hoe het daar gewerkt heeft dus het is op zich ook al zo dat er nu plekken zijn met totale vuurwerkverboden, dus dat geeft ook wel interessante informatie. Tegelijkertijd is het ook mijn overtuiging dat je niet kunt duiken voor dit probleem als Rijksoverheid. Je kunt niet zeggen ik laat dit dan helemaal aan de gemeenten over en die moeten dat maar helemaal bepalen. Ik denk ook dat het onvermijdelijk is dat er ook landelijk daar een verdere inperking plaatsvindt en uiteraard staat het gemeenten vrij om dan verder te gaan als ze dat willen. Ik vermoed niet, zei ik al eerder, dat de uitkomst van ons beraad gaat worden een volledig vuurwerkverbod nationaal.

DE KRUIF (NIEUWSUUR)
Ja meneer Rutte, 9300 incidenten. Komt dat nu echt door vuurwerk of zou een vuurwerkverbod wel echt helpen?

RUTTE
Het helpt wel, maar ja er zullen altijd idioten zijn.

DE KRUIF 
Of heeft het ook iets met de maatschappij te maken?

RUTTE
Alles heeft met de maatschappij te maken ja.
We hebben een land waarin heel veel mensen op een leuke manier oudjaar vieren maar ook een toenemende groep blijkt te zijn die niet in staat is normaal te doen tussen 22.00 en 02.00 uur ’s nachts en zover gaat dat ze zelfs de mensen waarvoor toch (onverstaanbaar, red.) ook respect hebben, het overgrote deel althans, om de brandweer, politie, ambulance lastig gaat vallen en idiote overtredingen, misdrijven begaan die je onder normale omstandigheden nooit zou accepteren.

DE KRUIF 
Denk u dat we dit jaar al iets gaan merken van wat u gaat bedenken met het kabinet?

RUTTE
Ja.

DE KRUIF 
Ja. Hoe dan? Kunt u dat zeggen?

RUTTE
Nou nee, wat we dus willen doen is we hadden natuurlijk al een inperking eind dit jaar staan...

DE KRUIF 
Chinese rollen?

RUTTE 
Ja dat is die categorie F3, zeg ik even in het jargon, moet u even...

DE KRUIF 
Chinese rollen?

RUTTE 
Ja, dus onder andere ja en ik dacht een stukje van F2, maar wij denken dat dat niet voldoende is. Dus onze opvatting thans is dat er, wat betreft handhaving, handhaafbaarheid, daar moet ook naar gekeken worden, maar dat er, en dan kijken we dus ook wel heel precies naar welke adviezen liggen er op dit moment, dat er meer moet gebeuren. Maar wat dat precies wordt, daar nemen we een paar weken de tijd voor, daar willen we, ook vanwege juist door dat aspect van handhaafbaarheid, gesprekken over voeren met burgemeesters en deskundigen. 

DE KRUIF 
Dus dit jaar wordt het al anders?

RUTTE
Ja, dat is ons doel ja.

DE KRUIF 
De OVV adviseerde 2 jaar geleden natuurlijk al een aantal dingen aan te passen, dus geen knalvuurwerk, geen vuurpijlen meer. Voelde u zich deze oud en nieuw eigenlijk ook verantwoordelijk voor de chaos die er ineens was?

RUTTE
Nou ja goed, ik voel me altijd verantwoordelijk voor alles, dus dat is iedere dag... Alles wat in dat het land gebeurd voel ik daar natuurlijk ook een verantwoordelijkheid bij. Dat maakt mijn baan zo bijzonder en zijn voor landelijke politicus in het algemeen. Tegelijkertijd vind ik ook dat ik mag rekenen op beschaving, opvoeding, op normering die breed in de samenleving kan plaatsvinden. Dat is niet iets waar de overheid in zijn eentje verantwoordelijk voor kan zijn. Een samenleving kan alleen functioneren als, en dan bedoel ik dus niet dat je altijd normaal moet doen, maar dat je je wel normaal aan de wet houdt en je dus niet met geweld richt tot gezagsdragers of tot medeburgers een gevaar oproept voor anderen. En dat is een kwestie van opvoeding, normering. Dat is een kwestie van beschaving en....

DE KRUIF 
En nu moet u toch ingrijpen...

RUTTE
Ik kan natuurlijk niet mijzelf verantwoordelijk achten voor als dat op een individuele niveau daar een gebrek aan is. Ik voel me voor heel veel dingen verantwoordelijk, maar dat voel ik toch niet zo direct, nee.

DE KRUIF 
Maar u voelt nu wel de verantwoordelijk om weer in te grijpen?

RUTTE
Ja, nogmaals, ik vind dat de Staat heel terughoudend moet zijn met ingrijpen in vrijheden, want het is heel belangrijk, ik zei het net, dat is het wezen van de rechtsstaat: bescherming van de burger tegen de overheid. Maar soms heeft de overheid ook, vanuit de verantwoordelijk die een staat heeft zich te verhouden tot ontwikkelingen die er zijn en te zeggen: ja dit punt en hopelijk is er dan draagvlak voor of niet dat zien we dan wel weer. Maar uiteindelijk moet er ook wel dan maatregelen genomen worden.

DE KRUIF 
Hoe vervelend vind u dit eigenlijk?

RUTTE
Ja, wat ik erg vind is dat wij blijkbaar niet in staat zijn om met zijn allen in dit land, met 17 miljoen mensen, het overgrote deel, en dat noem ik die grote zwijgende meerderheid die morgens de rotzooi van de vorige avond opruimt en geen rare dingen heeft gedaan en de hond op tijd een zenuwpilletje geeft zich normaal gedraagt en lol heeft op zo’n oudejaarsavond en het leuk vindt om binnen die, nou zo 60 70 jaar bestaande gebruik, gewoonte in Nederland vuurwerk af te steken dat tegelijkertijd een groeiende tendens is met grens-norm-overschrijdend gedrag en dat vind ik erg. En dan vind ik het jammer ook weer dat je daar dan weer door een beperking aan die vrijheden zou moeten opleggen, maar ja dat is ook het onvermijdelijkheid van besturen.

DE KRUIF 
Wat zegt u tegen de mensen die zo direct zeggen: gaat weer een traditie naar de haaien?

RUTTE
Wij zullen proberen natuurlijk, dat zei ik ook, daarom verwacht ook niet dat het een algeheel vuurwerkverbod komt. Wij realiseren ons hoeveel mensen hechten aan het gebruik om op oudejaarsavond ook met feestelijkheid de jaarwisseling op een Nederlandse manier, een vorm die wij in die afgelopen jaren hebben ontwikkeld plezier bij te zetten en kracht bij te zetten. Maar wel binnen de wet.

VRAAG
Ja nou de jaarwisseling zei u partij en ook het CDA van ‘een verbod is niet zo’n goed idee wat dat is eigenlijk niet te handhaafbaar’. Politie reageerde daar heel teleurgesteld op en nu vindt het kabinet dus wel dat er een uitgebreider verbod handhaafbaar is. Had u een zetje nodig om tot dat besef te komen?

RUTTE
Nou ja, weet je, je kunt stoer zeggen ‘dit wist ik altijd al’. Feit is dat besturen ook je baseren is, en dan bedoel ik niet zozeer wat het CDA en VVD allemaal de hele dag roepen, maar wel wat gebeurt er op oudejaarsavond, wat zie je, wat zijn de lessen die je kunt leren uit eerdere inperkingen en een aspect van handhaafbaarheid en handhaving ook in het algemeen zal een belangrijk thema zijn natuurlijk de komende weken in het verder bekijken hoe we hiermee omgaan.

VRAAG
De politie riep hier al jarenlang om, oogartsen, burgermeesters. Die problemen die er dit jaar waren die waren er altijd al, of in ieder geval de voorbije jaren...

RUTTE
Ik snap uw vraag van waarom hebben we dit niet al 5 jaar geleden, 10 jaar geleden... Alles wat niet goed gaat is natuurlijk altijd de vraag: waarom hebben jullie dat niet al toen al. Het punt is natuurlijk: politiek is ingewikkelder dan dat. Politiek is niet alleen zeggen: wat vinden de artsen en de politie, hoe belangrijk zij ook zijn. Ik bedoel veel belangrijkere beroepsgroepen hebben we niet in dit land. Die zijn belangrijk. Maar je moet een bredere afweging maken. Uiteindelijk is het ook van belang om je te realiseren dat het inperken van vrijheden dat dat een instrument wat de overheid heeft. Met gezag gegeven door de legitimatie in vrije democratische verkiezingen, maar dat je daar ook natuurlijk wel terughoudend in moet zijn en dat er ook een dialoog moet zijn tussen overheid en samenleving, tussen Staat en samenleving, politiek en samenleving, over rolverdeling, verantwoordelijkheidsverdeling. En ik heb vaker hier bij dit soort discussies gezegd: er ligt in de eerste plaats een taak in de gezinnen en bij de ouders, maar ook volwassenen die blijkbaar... Nogmaals dat zijn niet perse randgroepjongeren, dit zijn ook gewoon hele normale volwassenen die gewoon een keurige banen hebben en weet ik veel en ineens daar 4, 5 keer per jaar dingen doen die volstrekt ontoelaatbaar zijn.

VRAAG
Wat mij nou verbaasde dat een paar dagen geleden dus u partij er nog niks in zag en nu wel.

RUTTE
Ja partijpolitiek is een interessant aspect hiervan, maar ik laat dat even onbesproken.

BREEDVELD (NOS)
Ik heb even een aanvullende vraag: bij het Jeugdjournaal waren ze aan het meeluisteren, maar ze hadden toch het gevoel dat het nog niet helemaal overkwam voor hun kijkers dus vandaar de vraag... Ja nee het gaat even over...

RUTTE
Zelden zijn wij zo direct gecoacht hier haha.

BREEDVELD
Ik dacht ik luidt hem even in. Ja. U probeert uit te leggen het is ook een feest wat mensen moet kunnen vieren en daar plezier aan beleven. En in dat verband vragen een hoop kinderen zich af: komt er nu een totaalverbod op vuurwerk?

RUTTE
Mijn inschatting is: nee, ik denk niet dat er een totaalverbod komt. Ik denk wel dat kinderen die oudjaarsavond hebben gevierd en misschien ook zelf de straat zijn opgegaan, ook zelf misschien vuurwerk hebben afgeschoten, dan hoop ik dat ze dat op een nette manier hebben gedaan, op een veilige manier vooral, dat ze de volgende de rotzooi hebben opgeruimd zodat de rollator van de buurvrouw er weer voorbij kan komen en ik denk dat de meesten die nu kijken dat ook gedaan hebben. En wat mij betreft gaan we dat gebruik ook niet helemaal afschaffen, maar dan zal je wel moeten kijken als zoveel politiemensen en brandweermensen en mensen op de ambulance, die mensen naar het ziekenhuis vervoeren of naar de dokter, als die zo het slachtoffer van geweld, wat ook veel kinderen zullen begrijpen. Ja, weet je, als dat ieder jaar erger wordt dan kan je ook niet zomaar doorgaan.

NIJS (SBS)
En daar de laatste vraag over: dus aankomende oud en nieuw geen Chinese rollen en ook al geen knalvuurwerk en vuurpijlen?

RUTTE
Dat is laatste heeft u mij niet horen zeggen. Het eerste hadden we besloten en ik zeg: het kan daar niet daar bij blijven. Dus wij kijken nu wat gaan we verder doen en ik denk dat dat zal leiden tot een verdere beperking en dan kijken we natuurlijk ook naar de adviezen die er liggen, maar we willen ook de komende weken heel precies de gesprekken voeren: hoe handhaaf je dingen, hoe handhaafbaar is het, hoe praktisch geef je dat voor. En daar willen de komende paar weken voor nemen.

NIJS
Dus knalvuurwerk en vuurpijlen: aankomend jaar mogen waarschijnlijk nog wel?

RUTTE
Nee ik zei...

NIJS
Want het duurt langer om dat te voeren...

RUTTE
Nee hoor, nee nee. Dat is niet vanwege lengte. Wij kunnen, als we dat de komende weken doen, kunnen wij nu een besluit nemen wat eind dit jaar van kracht wordt. Dus vraag 1 is: kan het dit jaar van kracht worden, antwoord ja. Vraag 2 is dan: wat ga je dan besluiten en dat gaan we over een paar weken vertellen.

NIJS
Maar het zou dus kunnen dat aankomend seizoen, of aankomende jaarwisseling, knalvuurwerk en vuurpijlen naast de Chinese rollen ook niet meer mogen worden afgestoken?

RUTTE
Ik formuleer het anders, ik zeg: we hadden al besloten tot die Chinese rollen. Ik denk dat er meer moet. Wij vinden als kabinet (onverstaanbaar, red.) dat er meer moet gebeuren. Wat dat dan precies is, daar praten we de komende weken met burgemeesters en anderen. En ja wat er dan uitkomt kan eind dit jaar al van kracht worden. Dus daar kan ik al antwoord op geven.

Vliegramp Iran

VAN DER AA (AD)
Meneer Rutte even over Iran en het neergestorte vliegtuig. Premier Trudeau van Canada gaf aan dat hij met u contact heeft gehad en ook naar aanleiding, helaas bent expert op het gebied van vliegrampen vanwege MH17, en hoe daar mee om te gaan, kunt u wat meer over dat contact vertellen?

RUTTE
Ja, ik wil dat ook een beetje vertrouwelijk houden. Hij belde omdat Canada natuurlijk met iets verschrikkelijks is geconfronteerd. Het gaat om een heel groot aantal mensen met Canadese nationaliteit. Ik begrijp ook een nog weer groter aantal mensen met een deels Canadese nationaliteit. Dus dit raakt Canada in het hart. Dus ik heb hem ook natuurlijk ons medeleven overgebracht, als eerste in het gesprek dat gezegd. Maar hij belde daar niet voor, uiteraard heb ik van de gelegenheid gebruik gemaakt, ik had het al schriftelijk gedaan. Maar hij belde inderdaad om te praten over paralellen met, ja wat voor lessen kun je trekken uit 17 juli 2014, de verschrikkelijke ramp met MH17.

VAN DER AA
Puur operationeel?

RUTTE
Ja, weet je het lastige is. Hij heeft er zelf een paar dingen over gezegd die ik hem verteld had in de persconferentie, die kan ik herhalen, maar verder wil  ik ook niet gaan. Want ja, dan wordt zo’n een cursus, hoe ga je om met zo’n vreselijke ramp. En dan wil ik het ook een beetje een vertrouwelijk gesprek houden. En hij noemde, dat klop. Ik heb gezegd, heel belangrijk, we hebben in Nederland drie sporen gevolgd. Eerste spoor is natuurlijk onze mensen terug, stoffelijke overschotten. Daar was alles op gericht. Verder de waarheidsvinding, wat is er gebeurd, onderzoek van de Safety Board, de van de OVV, de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Drie het strafrechtelijk traject. Dat die alle drie cruciaal zijn om meteen goed, dat is echt de les die we goed geleerd hebben, in de tijd daarna dat die drie sporen meteen vanaf het eerste moment zijn neergezet. En dat je dan ook kunt vertellen we werken langs die drie. Het eerste is nu onze mensen terug, want het is van belang dat in het gebied waar we niet konden komen, uiteindelijk op de woensdag na de vreselijke ramp de eerste vliegtuigen naar Nederland konden terugkeren met stoffelijke overschotten. En het contact met nabestaanden, constant hen als eerste informeren omdat zij met een leed geconfronteerd zijn wat zo onmetelijk is dat je als overheid niet genoeg kunt doen om dat je te realiseren. En dat loopt overigens door tot de dag van vandaag. En ook de toekomst, dat gaat nooit helemaal weg. En twee belangrijk, de coalitie van landen die ook  getroffen zijn. Canada is het meest getroffen. Er zijn meer nationaliteiten aan boord. Zorg ervoor dat die coalitie, daar is veel tijd in gestoken ook toen. Ik dacht dat we toen met tien landen te maken hadden. Uiteindelijk in het JIT met onszelf. Drie natuurlijk belangrijk het contact met de overheden, Oekraïne toen en Rusland en nu Iran.

VAN DER AA
Tot slot, kunnen wij nog specialistische kennis leveren op dat gebied aan Canada?

RUTTE
Ik heb alle hulp toegezegd en er is inmiddels heel intensief contact, dat wordt gecoördineerd door de nationaal coördinator, het NCTV. En buitenlandse zaken is er nauw bij betrokken en ik dacht dat er ook contact is gelegd inmiddels tussen de twee Safety Boards, dus de OVV en Canada Hoe dat verder gaat gaan we zien. Zij zijn natuurlijk ook bezig nu dat hele proces uit te lijnen. Waar we kunnen helpen,  helpen we. Luister het is zo groot, zo onmetelijk, alles wat we kunnen doen, doen we. Uiteraard ook hier weer de historische banden met Canada en de oorlog. Hoef ik niet te beschrijven. Ook als die er niet waren, zou het een land zijn waar we nooit contact mee hadden, zou je het ook doen. Maar hier voelt het natuurlijk extra emotioneel omdat wel het land is dat ons in ‘44 - ‘45 in belangrijke mate bevrijd heeft. 

VAN LEEUWEN (BNR)
Ja nog even over Trudeau en hoe was het gesprek verder in de zin van: het moet een deja vu zijn geweest voor u ook met de ervaring van MH17.

RUTTE
Ja, ja, ja. Zeker toen, dat wist ik nog niet toen wij belden, maar toen gisteravond die berichten kwamen van mogelijk het feit dat er mogelijk luchtafweer in het geding zou zijn geweest waarbij we dus inmiddels sinds vanochtend weten dat ook onze eigen MIVD dat zegt dat waarschijnlijk Iraans luchtafweer heeft geleid tot deze crash, deze vreselijke ramp. Ja natuurlijk, zeker.

VAN LEEUWEN
En heeft u het ook gehad over die mistbank die dan wordt opgetrokken. Dan zijn er ook meteen weer ontkenningen natuurlijk vanuit Iran. Mensen die het weer tegenspreken.

RUTTE
Ja maar dat weet hij ook wel. Kijk, het belangrijkste is, zei ik tegen hem: als je voor jezelf de koers hebt uitgezet langs welke sporen je het enorme vraagstuk wilt aanpakken, de drie sporen die ik net schetste toen eigenlijk die eerste avond al grof en de dagen erna verfijnd hebben neergezet en steeds langs ook met jullie konden praten en de internationale pers: waar zit je (onverstaanbaar, red.) van die drie doelen. Dan geeft dat ook structuur die je ook naar buiten inde communicatie natuurlijk grotendeels via de media plaatsvindt. En die staan er natuurlijk voor open op dat moment. Het NOS Journaal, RTL, de kranten, het ging alleen daarover. En dat is in Canada nu niet anders. Dus je hebt nu die mogelijkheid en dat is ook communicatie met nabestaanden, maar het zet ook weer druk op landen die moeten meehelpen, dus de media is je vriend. Sowieso natuurlijk, maar helemaal met zoiets.

VAN LEEUWEN
Maar hij zal ook gezegd hebben: nou jullie in Nederland zijn er ook nog niet. Wij hebben ook nog een mistbank, er zal misschien nooit iemand worden berecht.

RUTTE
Ja maar we hebben niet in alle diepte precies waar we nu staan met MH17 besproken. Hij was natuurlijk vooral geïnteresseerd hoe dat in die eerste initiële weken en maanden ging. Nee natuurlijk, uiteraard, dat dossier is verre van gesloten, dat is nog iedere dag op tafel.

VAN LEEUWEN
Maar kan hij daar iets van leren, Trudeau, van hoe wij dat nu hebben aangepakt?

RUTTE
Ja dat is wel ingewikkeld, omdat dan wordt het ook wel heel situationeel in die relatie met dat hier natuurlijk betwist gebied is he, in Oekraïne. Het was natuurlijk, het vliegtuig kwam neer op een plek waar om dat moment de Oekraïense regering geen macht had. 

VAN LEEUWEN
Nog een vraag trouwens over KLM, die bleven vliegen tot woensdag. Hoe kan het eigenlijk dat zo’n luchtvaartmaatschappij en vele anderen nog zo lang na die aanslag op de generaal blijven vliegen over toch, ja, een gebied...

RUTTE
Ik vond daar juist de NRC vanmorgen interessant die juist schreef dat toch daar lessen geleerd zijn. En dat zie je ook terug. Dat de KLM uiteindelijk en de Air France-KLM groep dacht ik ook, maar ik heb daar nu niet precies de laatste stand van zaken over, daar zou ik even in moeten duiken, maar ik heb dat hier niet paraat exact. Maar ik meen dat er geen reden is aan te nemen dat daar niet gebeurd is wat je zou verwachten met de lessen die we geleerd hebben na MH17. Maar nou baseer ik me maar even op de krant van vanochtend. Misschien dat ik dat dan als te positief geduid heb, maar dat zou ik even dan voor u moeten uitzoeken.

VAN LEEUWEN
Maar het was niet te laat, woensdag, voor zover u weet nu?

RUTTE
Ik heb geen aanleiding aan te nemen dat daar fouten gemaakt zijn.

VAN LEEUWEN
Oké, ik moet nu live, dus.

RUTTE
O, ja, ik wil u niet ophouden.

VRAAG
Met alle respect voor de berichtgeving van de collega’s van NRC, maar dat vliegtuig bleef dus inderdaad nog tot na een uur nadat de eerste raketten insloegen, vloog er nog een vliegtuig van KLM over Irak. Ik geloof best, er zijn gesprekken geweest, er is helemaal een structuur opgetuigd na de MH17, dus er zijn expertgroepen, de NCTV praat met de KLM daarover. En toch, die spanningen liepen al dagen op. Er hing vergelding in de lucht. Er is een raketinslag en tot een uur daarna vliegt er nog een vliegtuig van KLM over Irak. Is dat dan bevredigend?

RUTTE
Luister, ik wil, voordat ik daar nou grote dingen over zeg, me dan daar toch even nader in verdiepen. Ik heb dat niet precies paraat hier. Mijn informatie is dat er geen aanleiding is aan te nemen dat daar iets vreemds gebeurd is. Maar ik wil daar ook, als u dat echt belangrijk vindt moeten we daar even nader induiken. Of misschien ook nog even met het ministerie van I&W in preciezer detail. 

VAN DER BERGH (REUTER)
Even over Iran en de toegenomen spanningen. Nederland heeft nogal wat Iraanse dissidenten hier. Daar is in het verleden ook nogal wat mee gebeurd. De liquidatie van Moola Nissi bijvoorbeeld in Den Haag. Is er nu, met de toegenomen spanningen tussen Iran en de VS ook wat gedaan om bijvoorbeeld bescherming  van die mensen hier...

RUTTE
Ik kan daar niks over zeggen. 

VAN DER BERGH 
Nou ja, er worden maatregelen genomen. Zou dat een reden zijn om daar nog eens even naar te kijken?

RUTTE
Wij proberen natuurlijk in algemene zin maximaal ons te realiseren dat een open land als Nederland, wij zijn een van de meest open economieën, wij hebben de een-na-grootste luchthaven van Europa hier liggen, er worden talloze mensen uit talloze delen van de wereld zijn in dit land actief. Dan moet je je realiseren dat wat in de rest van de wereld gebeurt ook een enorme impact kan hebben op onze samenleving. Dus in algemene zin ben je daar alert op, maar ik kan niet specifiek antwoorden, daar kan ik nooit op ingaan voor een specifieke groep.

GEERTS (NOS)
Meneer Rutte, u zei dat de MIVD eigenstandig had vastgesteld dat het waarschijnlijk is dat Iraans luchtafweergeschut betrokken was bij het neerhalen van het toestel. Gaat Nederland die informatie ook delen met de landen die betrokken zijn?

RUTTE
Er is natuurlijk een normale procedure tussen bondgenoten, hoe we met informatie omgaan, maar dat is echt aan de veiligheidsdiensten. Dus daar kan ik verder ook niet in het openbaar op ingaan. Maar er zijn normale protocollen hoe informatie gedeeld wordt.

GEERTS
Oké, maar wordt dat gedeeld tussen landen of wordt dat gedeeld tussen, nou, safety boards zoals u zei?

RUTTE
Nee een safety board is een onafhankelijk instituut. Dus de OVV is een onafhankelijk orgaan in Nederland, dat staat buiten het kabinet en de regering en ...... is natuurlijk onderdeel van het staatsapparaat.

GEERTS
Ja natuurlijk. Kunt u iets vertellen, want het klinkt natuurlijk een beetje vreemd dat een klein land als Nederland, eigenstandig kan vaststellen dat zoiets plaats heeft gevonden. Kunt u iets meer vertellen over hoe die gegevens ...

RUTTE
Dat is uiteraard, nee, want dan lukt het je nooit meer.

GEERTS
Oké, dat snap ik, maar die gegevens zijn er. Betekent dat dan ook dat we die niet willen delen omdat we niet bekend willen maken hoe we daar aan zijn gekomen?

RUTTE
Nee, nee, daar zijn protocollen, ook tussen bondgenoten. Er is natuurlijk bijvoorbeeld tijdens ons Europees voorzitterschap is er een hele intensieve samen structuur opgezet tussen de AIVD’s in Europa waar de MIVD ook op inschakelt. Dus er is een heel intensief overleg tussen fatsoenlijke landen waarbij we natuurlijk elkaar proberen zo goed mogelijk te informeren. Het feit dat ik het hier ook zeg in het openbaar, en Ank Bijleveld en Stef Blok dacht ik hebben dat ook eerder vandaag gedaan, is natuurlijk ook om daarmee te zeggen: ook wij hebben die informatie en daarmee natuurlijk ook en dat dat relevant is in het publieke debat dat Nederland kan zeggen dat op basis van onze informatie het waarschijnlijk is dat Iraans luchtafweer geleid tot deze crash.

GEERTS
En bedoelt u dat binnen NAVO of is er een andere via de Europese Unie.

RUTTE
Nee, er zijn bestaande structuren voor, maar dan zou ik er even moeten induiken hoe dat precies werkt. Maar een van die structuren ken ik, omdat ik hem zelf heb bezocht bij een werkbezoek. En dat is die, en die is ook openbaar bekend, die bijzondere samenwerking tussen de AIVD 30 AIVD’s zeg maar van de 28 Europese landen en een paar niet EU, maar wel Europese landen en die is intensief omdat al die landen verschillende manieren hebben om met die informatie om te gaan en er toen gezegd is in die tijd, dat ik dacht Bertholee toen de AIVD-leider, tijdens ons voorzitterschap in 2016. We moeten veel intensiever samenwerken, dat had ook te maken  met de op dat moment oplopende aantallen jihadistisch aanslagen in Europa en dat je, het laatste dat je wilt is dat door traagheid tussen diensten informatie niet snel wordt doorgegeven en dat is een Nederland initiatief wat in Europe zeer positief is ontvangen en wat tot op de dag van vandaag functioneert. Met dus een vorm van die samenwerking, maar er zijn vaste protocollen tussen de diensten hoe ze met informatie omgaan en ook met elkaar delen.

GEERTS
U heeft contact gehad met de Canadese premier, Trudeau, heeft u ook... 

RUTTE
Maar niet hierover, dit is van daarna.

GEERTS
Tuurlijk, maar heeft u ook contact gehad met de Oekraïense president, Zelenski?

RUTTE
Nee, nee nee, nee.

NIJS (SBS)
Ja meneer Rutte, nabestaanden doen al jaren een oproep dat er een internationale wetgeving komt, zodat, zodra er een conflict is, meteen het luchtruim gesloten wordt. Hoe kijkt u daarnaar?

RUTTE
Ja goed, Nederland heeft natuurlijk geprobeerd ook in lokaal verband, dus internationale luchtvaart samenwerking, om maximale transparantie te krijgen en standaardisering van hoe ga je daarmee om. Er is heel veel gebeurd hoor sinds MH17, er zijn echt grote stappen gezet. Dus de wereld heeft daarvan geleerd. Op dat moment, die donderdag, dat MH17, dat die vreselijke ramp plaatsvond, vlogen er heel veel vliegtuigen door dat Oekraïense luchtruim op die plek. Is later gebleken ook uit dat OVV-rapport. Terwijl je tegelijkertijd, en dat had ook te maken met tot hoe hoog men inschatte dat dan het gevaar zou zijn en dat je daar boven wel kon vliegen etc.etc. Er is toen heel veel gebeurd om die samenwerking te verbeteren, die zou je altijd nog beter willen. Maar uiteindelijk is daar natuurlijk tussen zoveel landen altijd een proces wat nooit perfect verloopt. Heel specifiek in dit geval of KLM heb ik geen aanleiding aan te nemen dat daar iets gek gebeurd is. 

Woningmarkt

LENGTON (DE TELEGRAAF)
Een totaal ander onderwerp. De woningmarkt. NVM, de makelaarskoepel, kwam gister naar buiten met een soort analyse: het is geen woningnood meer maar een woningcrisis. Deelt het kabinet dat?

RUTTE
Ja, u weet, ik ben altijd iets voorzichtig met het plakken van de etiketten omdat ik ook vind dat we moeten voorkomen dat we in zo’n etiket gaan wonen en dan, ik begrijp heel goed dat NCO’s en maatschappelijke partijen dat doen, dat helpt natuurlijk ook om aandacht te vragen dat thema, maar ik geloof niet dat we een etiket nodig hebben om ons te realiseren met elkaar en de berichtgeving, uw krant was daar ook volstrekt helder over, hoe groot dit probleem is en dat jonge mensen het moeilijk vinden om vanuit huis naar een huur- of koopwoning te gaan. Of mensen die naar, een vreselijke term als (onverstaanbaar, red. )carrière maar die dan naar een wat mooiere woning willen doorgroeien omdat ze wat meer geld hebben, dat dat lastig is en dat er te weinig gebouwd wordt,  huizenprijzen natuurlijk behoorlijk gestegen zijn. Dat los je overigens niet zomaar op met veel meer huizen bouwen want er zijn zoveel woningen dat al zou je er ieder jaar 100 huizen van kunnen bouwen dat niet meteen een enorme impact zou hebben op die huizenprijzen, er spelen ook andere factoren een rol. Maar je moet wel meer bouwen. Dat is natuurlijk de reden waarom de woondeals zijn gesloten, waarom we die 2 x 1 miljard hebben losgetrokken tijdens de gesprekken in het kabinet voor Prinsjesdag en ik kan alleen maar zeggen, hier ook, dat ook deze berichten ons extra motiveren om al het nodige te doen om dit los te trekken. We moeten ook wel even kijken hoe een paar dingen nu gaan werken. Die woondeals, de Binckhorst in Den Haag, de Eemskanaalzone in Groningen, ik ben zelf laatst op een werkbezoek geweest, met Stientje van Veldhoven, in de Merwedekanaalzone in Utrecht. Massieve bouwproductie vindt daar nu plaats. Dus we moeten het ook wel even een kans geven nu en een paar van dit soort dingen om te werken. Maar als nu zou blijken dat als wij stuiten op barrières die wij kunnen weghalen, dan doen we dat echt. Maar dit los je niet met een toverstokje op, helaas.

LENGTON
De MVM zegt eigenlijk hebben we een deltaplan nodig. En kijk daarvoor naar het kabinet. Wat vindt u daarvan?

RUTTE
Ja, dat vond ik dan het minder sterke deel aan de reactie omdat ik, dat is dan zo’n term... Ja dat denkt iedereen ‘ja de deltawerken, dat was mooi, daar zijn we allemaal trots op’, maar ik weet niet of dat... Wat je wil is maatregelen die werken en ik geloof ook niet dat Onno Hoes of de NVM ontkennen, de NVM ontkennen dat we aan het doen zijn belangrijk is. (Onverstaanbaar, red.) het ingrijpen waar het kan en die gesprekken vinden ook plaats natuurlijk met zijn organisatie en iedereen die daar ideeën bij heeft die moeten we gebruiken, maar ik heb nu alles weer stopzetten en een heel groot masterplan gaan maken. Ja dan ben je weer 2 jaar verder. Ik denk niet dat dat helpt. Het klinkt wel mooi, ik heb dat als fractievoorzitter ook vaak gezegd: we hebben een deltaplan voor het (onverstaanbaar, red.) nodig, maar het is toch meer politieke communicatie. Maar op de inhoud neem ik het verhaal van Hoes en het NVM zeer serieus, want ze hebben natuurlijk gewoon een punt.

LENGTON
Dan nog even wat anders. Ja coalitiepartij CDA die heeft nog een ander plan, als het gaat om die woningmarkt, misschien moet de minister nou echt woninglocaties gaan aanwijzen. Hè dat is in principe aan gemeentes, provincies, lokale overheden, maar volgens het CDA wordt op sommige plekken gewoon echt teveel getreuzeld en moet de minister gaan zeggen: en nou ophouden, bouwen.

RUTTE
Ja dat is een instrument waar je natuurlijk wel voorzichtig mee moet zijn. Je kunt niet zeggen: ik doe het niet. Dus ik kan niet tegen het CDA: we gaan dat nooit doen, maar je moet ook wel, vind ik, het heel zorgvuldig bekijken en ook weer in die situatie bezien. Dus wat ik zei, het kabinet zal zijn verantwoordelijkheid nemen als zal blijken dat partijen hun verantwoordelijkheid niet nemen, dat kunnen ook gemeenten zijn, dan moet je bereidt zijn als kabinet om verder te gaan. Maar in het overgrote deel van de gevallen lukt het gewoon in normale overleg om dingen voor elkaar te krijgen en dan kunnen wij op een gegeven moment zeggen: ja is het nou reëel dat je in een stad heel veel gebouwd wordt op die plek ineens heel iets anders doet waar je ook nog meer had kunnen bouwen...

LENGTON
Ja zonnepanelen hè, noemt het CDA, zonnepanelen in Utrecht. Ja. 

RUTTE
Ja, maar ik ken die casus niet. Maar ik was in die Merwedekanaalzone en nou de kleur van het college is niet helemaal mijn kleur, maar ik moet eerlijk zeggen ik was echt onder de indruk van de wethouder en wat ze daar aan het doen zijn. Ja dan zou je moeten duiken in wat ze met de zonnepanelen aan het doen zijn of dat reëel is. Maar is natuurlijk ook in de taakverdeling een verantwoordelijkheid bij gemeenteraden om te kijken: hoe ga ik om met mijn grondgebied en wat doe ik waar. Op dit moment heb ik geen aanleiding te zeggen tegen Utrecht: u doet veel te weinig. We hebben staan kijken wat ze aan het doen zijn langs de A12 vanuit, zeg maar, die grote toren van Rijkswaterstaat heb  je een schitterend zicht op die noordkant van de A12 daar, dat Utrechtse wat verouderde deel van het industrieterrein wat ze daar ook allemaal van plan zijn, zeg maar, vanaf die Merwedekanaalzone terug naar de A12: dat is indrukwekkend. Ze hebben enorme ambities, dus ik denk niet dat het CDA dat bedoelt dat je zegt ‘nou doet u van alles, maar u heeft daar nog een maar zonnepanelen neergelegd, daar hadden ook huizen gemoeten, dat gaan we nu afdwingen’. Maar als dat zo zou zijn dat een gemeente: joh het interesseert ons helemaal niet en toedeledoekie je zoekt het maar uit. Ja dan moet je wel bereidt zijn in te grijpen. Dat zijn we ook echt wel. Maar het is wel vergaand. Je trekt natuurlijk vergaand in de gemeentelijk autonomie. En het helpt je misschien ook niet bij andere gemeenten om ze mee te krijgen om wel meer te bouwen.

LENGTON
In de tussentijd hebben natuurlijk wel heel veel woningzoekers een groot probleem. Ze komen er niet tussen. Wat zegt u tegen die mensen?

RUTTE
Dat ik dat vreselijk vind. En ik zie het ook in mijn eigen omgeving. Die verhalen, maatschappelijke thema’s, de poll van de samenleving zitten altijd in die verjaardagkringen. Als de werkloosheid oploopt, dan zijn er twee of die mensen die bang zijn dat ze hun baan verliezen. Dat hoor je gelukkig nu niet. Wat je nu hoort in zo’n verjaardagkring is mensen die zeggen: joh, mijn kinderen kunnen geen huis vinden. Schiet eens op, ik heb op je gestemd, regel dat. Jaha. Maar goed. Dan leg ik ook wel weer uit dat dat niet ineens kan. Dat we heel veel doen nu om het te realiseren, maar je kunt het niet allemaal zo maar met een toverstokje afdwingen. En ik denk die optelsom van alles wat we nu doen, moet ook even het vertrouwen hebben dat dat een aantal dingen nu gaat lostrekken. En waar, naar het CDA toe, zou blijken dat gemeenten echt hun verantwoordelijkheid niet nemen, moet je ook echt bereid zijn verder te gaan.

RUTTEN (NRC)
(Onverstaanbaar, red.)

RUTTE
Veldhoven?

ASML

RUTTEN
Daar heeft ASML nog wel wat chipmachines staan die het graag wil exporteren naar China, maar dat wacht nog steeds op een vergunning. Denkt u dat die vergunning er gaat komen?

RUTTE
Het is voor mij onmogelijk om iets te zeggen over individuele bedrijven. Ik zag natuurlijk de berichtgeving over  ASML, maar daar kan ik niks over zeggen, dat is echt de vertrouwelijkheid van de... Dat is vertrouwelijk.

RUTTEN
Nou ja, volgens Reuters is er druk vanuit Amerika op u uitgeoefend...

RUTTE
Nee ik heb alles gelezen hoor, ja.

RUTTEN
Om daar iets, om daar een stokje voor te stekken.

RUTTE
Ik heb het allemaal gezien, maar ik kan niks zeggen over individuele bedrijven, dat gaat niet. Sorry.

VAN DER BERGH (REUTERS)
Nog een vraag. Kunt u niks zeggen over individuele bedrijven, maar kunt u iets zeggen in het algemeen over wellicht toegenomen politieke druk op dit soort beslissingen over bedrijfs...

RUTTE
Maar die vraag is gecontextualiseerd in de setting van de vorige vraag. Nee, dat is flauw. Kijk, nee, er is niet een trend ofzo, nee. Nee in algemene zin kan ik dat antwoord geven. En verder kan ik ook niet gaan omdat het dan voor je het weet terugleidt naar concrete vragen en berichtgeving over een individueel bedrijf. Ja. Wat een vak he. Nou, goed weekend. Komt u mee naar de koffie?