Haast geboden bij berging Safer om Jemen verder leed te besparen
De tanker Nautica is uitgevaren richting Jemen om daar de Safer-olietanker leeg te pompen. Dat schip staat op het punt van instorten, met een milieuramp van gigantische proporties tot mogelijk gevolg. Nederland draagt financieel bij aan de berging, die gecoördineerd door de Verenigde Naties zal plaatsvinden.
Al in maart 2022 maakte Liesje Schreinemacher, minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, de Nederlandse bijdrage van €7,5 miljoen aan het project bekend. Dat bedrag is inmiddels opgelopen tot €15 miljoen. 'Normaal ben ik als minister bezig met de gevolgen van een ramp. Nu kunnen we een ramp voorkomen. De Safer is een tikkende tijdbom. Er is snel actie nodig. Het is bijzonder dat al zoveel landen financiële steun hebben toegezegd. Mede door onze bijdrage komen we nu op het benodigde bedrag om de berging te beginnen. Voorwaarde is wel dat alle andere partijen hun beloftes nakomen. Nederland wil de VN hiermee helpen om zo snel mogelijk te starten met de operatie’, zei ze toen.
Supertanker
Maar wat is er precies aan de hand? De Safer is een meer dan veertig jaar oude ‘supertanker’ die met grote hoeveelheden olie aan boord zo’n 8 kilometer uit de kust van Jemen in zee dobbert. Door langdurig achterstallig onderhoud is het schip in bedenkelijke staat, waardoor een groot risico op lekkages, brand of zelfs een explosie is ontstaan. Grote hoeveelheden olie kunnen in de Rode Zee terecht komen als er geen actie wordt ondernomen.
De potentiële gevolgen van een dergelijke olieramp zijn nauwelijks te overzien voor het milieu, de scheepvaart en honderdduizenden mensen die afhankelijk zijn van kleinschalige visserij. De VN schat in dat het ruim 20 miljard dollar kost om alles opgeruimd te krijgen en dat het 25 jaar zou duren voordat de vispopulatie in het gebied zich van een dergelijke ecologische catastrofe zou herstellen. Al die gevolgen samen brengen een groot humanitair risico met zich mee voor een land dat nu al kampt met voedseltekorten. De VN zet daarom in op snelle actie. Dat doet het met verschillende landen, waaronder Nederland.
Het Nederlandse bergingsbedrijf Boskalis/SMIT Salvage, gespecialiseerd in baggeren en maritieme dienstverlening, neemt het veiligstellen van de olie en het bergen van de Safer voor haar rekening. Het bedrijf is al zo’n twee jaar bezig met de voorbereidingen op de berging, zonder een stap aan boord van het schip te hebben gezet. En dat is uniek, zegt CEO Peter Berdowski. ‘Normaal gesproken kunnen we bij bergingsacties in slechts enkele dagen, of soms zelfs uren, een beeld krijgen van de situatie aan boord.’ Deze keer is dat anders. ‘We doen veel bergingsoperaties wereldwijd, en komen niet vaak een schip tegen dat in slechtere staat is als de Safer’, legt Berdowski uit.
Tikkende tijdbom
Net als minister Schreinemacher typeert ook hij het schip als een tikkende tijdbom. ‘Er zijn 1,1 miljoen vaten olie aan boord en in al deze opslagtanks is zuurstof gevonden. Dat kan een gigantische explosie tot gevolg hebben. De twijfelachtige staat van dit schip mag echt niet worden onderschat.’
Boskalis gaat dan ook bedachtzaam te werk, zegt Berdowski. ‘Het is steeds opnieuw een stukje risicomanagement. Krijgen we ons eigen schip veilig naast de Safer? Is de wand van de tanker stabiel genoeg om met het pompen te beginnen? In welke staat komt de olie uit de tanker? Dat weten we echt pas zodra het pompen begint.’
De moeilijkheidsgraad van de operatie wordt onderstreept door Peter-Derrek Hof, in Jemen ambassadeur namens Nederland. ‘Deze berging is extreem lastig. Er liggen politieke vraagstukken aan ten grondslag, het is technisch gezien een uitdaging en daarnaast is er natuurlijk ook de financiële kant van de zaak. Nederland pakt daarin zijn verantwoordelijkheid, heeft het voorkomen van een natuurramp in de Rode Zee een prioriteit gemaakt en is de op één na grootste donor aan de bergingsoperatie.’
Hoe gaat het nu verder met de Safer?
Nu Boskalis definitief groen licht heeft, wordt alle olie in een daarvoor speciaal uitgeruste tanker gepompt, waarna de Safer veilig kan worden schoongemaakt en weggesleept. Wat er vervolgens met de olie zal gebeuren blijft nog ongewis. Door de bijdragen en belangen van verschillende landen moeten daar nog knopen over worden doorgehakt. Maar over één ding is iedereen het eens: eerst moet met het zo snel en veilig mogelijk leegpompen van de Safer een humanitaire en ecologische ramp van gigantische proporties worden voorkomen.