Eindrapport Nationaal Coördinator Sanctienaleving en Handhaving

Nieuwsbericht | 13-05-2022 | 15:15

De Nationaal Coördinator Sanctienaleving en Handhaving Stef Blok heeft zijn eindrapport overhandigd aan minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken. Hierin staan zijn bevindingen van de afgelopen weken en aanbevelingen voor de langere termijn. De belangrijkste conclusie is dat er een verbeterslag nodig is in de handhaving van en het toezicht op de sancties. Tegelijkertijd is er geen aanwijzing dat er zaken gemist zijn in de bevriezingen van tegoeden van personen en entiteiten die op de sanctielijst staan. Het eindrapport wordt naar de Tweede Kamer gestuurd.

Vanwege de ongeëvenaarde omvang van de sancties tegen Rusland, raken deze vrijwel alle sectoren van de economie en zijn er veel ministeries, marktpartijen en uitvoerende diensten betrokken. Veel gaat daarbij goed, maar zeker nu duidelijk is dat de oorlog in Oekraïne en daarmee de sancties tegen Rusland langere tijd voortduren, zijn verbeteringen nodig. Om die reden heeft de heer Blok een aantal aanbevelingen op verschillende terreinen gedaan.

Enkele van de aanbevelingen:

1. Zorg voor een permanente verankering van de coördinatie bij de naleving van de sancties bij het ministerie van Buitenlandse Zaken;
2. Leg het toezicht op de naleving van de sanctieregels vast voor notariaat, advocatuur en accountancy en versterk de meldplicht ten opzichte van de geheimhoudingsplicht voor deze beroepsgroepen;
3. Creëer een sterkere rechtsgrondslag voor gegevensuitwisseling, bij voorkeur door aanpassing van de sanctieverordening en anders via nationale wet- en regelgeving;
4. Pleit in Brussel voor verbetering van het proces rondom de publicatie van sancties, o.a. voor wat betreft de timing en de vorm van aanleveren van namen.

Alle aanbevelingen zijn te lezen in het eindrapport. 

Resultaten

De heer Blok heeft de afgelopen weken in Nederland en Brussel met toezichthouders, marktpartijen en beroepsgroepen gesproken. Ook heeft hij een datateam aan het werk gezet om te verifiëren dat er geen zaken gemist zijn in de sanctienaleving. Dit team heeft informatie uit verschillende registers naast elkaar gehouden. Het betreft partijen als het Bureau Toetsing Investeringen (BTI, onderdeel van het ministerie van EZK), het Kadaster, de Kamer van Koophandel (KvK) en de Belastingdienst. De conclusie is dat er bij de bevriezing van tegoeden - op basis van de huidige informatie - geen aanwijzing is dat er iets gemist is.

De resultaten tot op heden zijn:

• Financiële bevroren tegoeden: €640,8 miljoen
• Tegengehouden financiële transacties: € 425,2 miljoen
• Vaartuigen: 24 vaartuigen
• Vliegtuigen: 1 aan de grond, 5 ‘ingepakt’
• Vracht: 34.169 containers gestopt en beoordeeld, 77.500 uitvoeraangiften beoordeeld, 11.300 invoeraangiften beoordeeld en 1.750 uitgaande postpakketzendingen gescand
• Vastgoed: geen signalen dat niet voldaan is aan de bevriezingsverplichting.

Holdingmaatschappijen

De omvang van de bevroren assets laat zich goed verklaren door de structuur van de Nederlandse economie.

Stef Blok: “Er zijn duizenden containers in de Rotterdamse haven tegen gehouden omdat Nederland een wereldhaven heeft. Luxueuze jachten liggen eerder aan de Franse Riviera dan op het IJsselmeer. Maar ze worden hier wel gebouwd. Daarnaast is de Nederlandse vastgoedmarkt nauwelijks interessant voor Russische gesanctioneerden”.

In Nederland zijn wel veel holdings gevestigd, waaronder Russische. Dit zijn weliswaar Nederlandse vennootschappen, maar de activa die soms miljarden waard zijn -  zoals supermarkten of zendmasten - bevinden zich grotendeels of geheel buiten de EU. Daardoor kunnen die activa niet in Nederland bevroren worden.

Eigendom

Het is vaak lastig te achterhalen wie de eigenaar van een bedrijf is. Soms is dit vanwege doelbewust complexe opgezette eigendomsstructuren. Ook worden er pas eigendommen bevroren als er sprake is van meer dan 50% eigenaarschap. Nederland pleit in Brussel voor verlaging van deze drempel naar 25%. Hiermee wordt het moeilijker om sancties te ontwijken en tegelijkertijd wel zeggenschap te houden in een bedrijf. Hier is helaas nog geen meerderheid voor. Nederland blijft hier voorvechter van.

Nu het ernaar uitziet dat de sancties langere tijd van kracht zullen zijn, en er altijd nieuwe sancties toegevoegd kunnen worden, is een herziening van het wettelijke sanctiestelsel nodig. Om bijvoorbeeld gemakkelijker gegevens uit te wisselen en beter toezicht te kunnen houden. Daarbij is de capaciteit en expertise van alle betrokkenen nodig, maar om het overzicht te houden beveelt de heer Blok aan om een stevige coördinatie te beleggen bij het ministerie van Buitenlandse Zaken.