Werkwijze ministerraad
Volgens de Grondwet vormen de ministers samen de ministerraad. De ministerraad besluit over het algemeen regeringsbeleid en bevordert de eenheid van het beleid.
Reglement van orde voor de ministerraad
In het Reglement van orde voor de ministerraad zijn regels vastgelegd over de samenstelling, de bevoegdheden en de werkwijze van de raad. Zo bepaalt artikel 26 van het Reglement dat er geheimhoudingsplicht bestaat over wat er in de vergadering wordt besproken. De notulen van de ministerraad worden na 20 jaar openbaar.
De vergadering van de ministerraad
De ministerraad vergadert onder leiding van de minister-president. De raad vergadert in principe 1 keer per week, meestal op vrijdag. Als dat nodig is, kan de raad ook op andere momenten bijeenkomen.
De ministerraad komt bijeen in de Trêveszaal in het gebouw van het ministerie van Algemene Zaken aan het Binnenhof in Den Haag. Af en toe komt de ministerraad ook op andere locaties bijeen, bijvoorbeeld in het Catshuis, de ambtswoning van de minister-president.
Aan de vergadertafel staan ook 4 zogeheten vrije stoelen. Hier kunnen staatssecretarissen zitten. Zij schuiven aan als een onderwerp uit hun portefeuille aan de orde komt. En voor de gevolmachtigde minister van Aruba, Curaçao en Sint Maarten bij een vergadering van de Rijksministerraad.
Ondersteuning ministerraad
De ministerraad wordt ambtelijk ondersteund door een secretaris en een adjunct-secretaris. Zij houden de agenda bij en stellen besluitenlijsten en notulen op. Beiden zitten links van de minister-president aan de tafel in de Trêveszaal.
Verder is de directeur-generaal van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD), of zijn plaatsvervanger, bij de vergaderingen aanwezig. Hij doet de woordvoering over wat besproken is in de ministerraad. De RVD brengt persberichten uit naar aanleiding van de ministerraad. De directeur-generaal van de Rijksvoorlichtingsdienst heeft een eigen tafel, in de hoek van de Trêveszaal.
De Trêveszaal
Trêve betekent bestand. De zaal is vernoemd naar de onderhandelingen met Spanje. Die vonden hier in 1608 plaats, voorafgaand aan het Twaalfjarig Bestand (1608-1621). In 1696 verbouwde Daniel Marot de zaal in barokstijl. De Trêveszaal wordt beschouwd als een van de mooiste zalen van het Binnenhof.
(Een zaal waarvan het plafond en de muren rijkelijk versierd zijn met bladgoud, beeldhouwwerk en schilderingen. Bart van Poelgeest:)
MIDDELEEUWSE MUZIEK
BART VAN POELGEEST: De Trêveszaal is gebouwd door de Staten-Generaal om gezanten en diplomaten te ontvangen die bezig waren met vredesonderhandelingen.
Ze wilden een representatieve ruimte om ze te ontvangen.
Dat kun je zien, het bladgoud spat ervan af.
De zaal is later ook gebruikt als vergaderzaal van de Eerste Kamer in de eerste helft van de negentiende eeuw.
INTERVIEWSTER: Sinds wanneer wordt die gebruikt voor de wekelijkse vergadering van de ministerraad?
POELGEEST: Dat weten we niet precies.
In ieder geval is dat een vast gebruik geworden na de Tweede Wereldoorlog maar we weten niet wanneer dat precies is ingegaan.
Het is in ieder geval in de jaren zeventig vaste prik geweest.
Trêve verwijst naar die vredesonderhandelingen die ik al noemde als doel waarvoor de zaal gebouwd is.
INTERVIEWSTER: We hebben net ook de Statenzaal gezien.
Waar komt die naam vandaan?
POELGEEST: Staten komt van de Staten-Generaal dat zijn dus de opdrachtgevers.
De Statenzaal was de oorspronkelijke vergaderzaal van de Staten-Generaal.
Ik heb al gezegd, ze zijn later ook de Trêveszaal gaan gebruiken.
Ze alterneerden op een gegeven moment met het seizoen.
De ene zaal is kouder, de andere is warmer dus in de achttiende eeuw werd in het ene seizoen gebruikgemaakt van de Statenzaal en in het andere seizoen van de Trêveszaal.
De Statenzaal wordt nu ook nog gebruikt, maar niet meer als vergaderzaal en wordt wel gebruikt voor ontvangsten, buitenlandse ontvangsten.
Dat geldt overigens ook voor de Trêveszaal.
De Statenzaal wordt gebruikt voor de lunches van de ministerraad op vrijdag en op andere dagen voor andere ontvangsten.
MARIANNE HORDIJK: Als secretaris van de ministerraad ben je verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van die vergadering dus je draagt zorg voor een goede agenda.
Je zorgt ervoor, of althans dat probeer je dat alle stukken ook gewoon op tijd binnen zijn dat na afloop van de vergadering de notulen goed worden gemaakt, dat er een goede besluitenlijst komt waar Den Haag verder mee kan werken als de bewindspersonen nog verder overleg moeten hebben met elkaar of dingen moeten wijzigen in stukken die zijn aanvaard.
Dat is eigenlijk wel de kern, zeg maar, van het geheel.
INTERVIEWSTER: En u bemoeit zich nooit stiekem met de inhoud?
Er zijn natuurlijk wel momenten dat je dat graag zou willen maar dat is niet de rol van de secretaris.
De secretaris is echt de rol: kijk wat er gebeurt in zo'n vergadering.
Hoe kijkt iemand? Wat bedoelt hij?
En dat schrijf je op. Aan het begin van ieder nieuw kabinet bepaalt de aankomend minister-president de tafelschikking.
Die houdt rekening met politieke kleuren dat niet alles van één politieke achtergrond bij elkaar zit dan krijg je blokvorming aan tafel, dat is niet prettig.
We kijken of er beleidsterreinen zijn die goed bij elkaar passen en waarvan het handig is dat ze iedere week even naast elkaar zitten omdat dat ook de gelegenheid biedt om dingen met elkaar door te nemen als daar aanleiding voor is.
(Aldus Marianne Hordijk. Aan het plafond van de Trêveszaal hangt een grote, fonkelende kroonluchter.)
DE MIDDELEEUWSE MUZIEK SPEELT NOG EVEN VERDER EN STOPT DAN
Rijksministerraad
Soms wordt de ministerraad voorafgegaan door de rijksministerraad, waarbij de gevolmachtigde ministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten aanwezig zijn.
In de raad van ministers van het Koninkrijk, ook wel rijksministerraad genoemd, werken de landen Nederland, Aruba Curaçao en Sint Maarten samen om de aangelegenheden van het Koninkrijk te behandelen. Daarbij kan gedacht worden aan voorstellen van Rijkswet, het Statuut en aangelegenheden van buitenlands beleid en Defensie in het Caribisch gebied. De rijksministerraad vergadert in principe iedere maand, voorafgaand aan de reguliere ministerraad. De gevolmachtigde ministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn dan aanwezig.