Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 21 april 2023
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 21 april 2023. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Kabinetsreactie enquêtecommissie aardgaswinning Groningen
RUTTE
Een aantal zaken ter inleiding van mijn kant. We hebben vandaag onder andere uitgebreid gesproken over de kabinetsreactie op het rapport van de parlementaire enquêtecommissie over de aardgaswinning in Groningen. De afgelopen weken zijn daar stappen gezet. Hans Vijlbrief is daar volop mee bezig, ook heel veel in Groningen zelf en afgelopen dinsdag heeft een delegatie van het kabinet in Groningen gesproken met de bestuurders daar om ook hun opvattingen te horen. En vandaag is die kabinetsreactie grotendeels afgerond. We werken nu aan de laatste punten. En die zal worden gepresenteerd door Hans Vijlbrief en mijzelf, aanstaande dinsdag in Groningen.
Buitenlandse studenten
Dan is er ook gesproken vandaag over het hoger onderwijs. We zien nu dat ongeveer 40 procent van het aantal nieuwe studenten komt uit het buitenland. Nieuwe studenten op de universiteit, uit het buitenland. Uiteraard, we zijn een van de meest internationaal verbonden landen in de wereld. Dus op zichzelf is het van groot belang dat Nederlandse studenten in het buitenland studeren en er ook buitenlandse studenten in Nederland studeren. Maar dit gaat wel om hele grote aantallen. En dat betekent dat dat ook echt op sommige plekken leidt tot problemen. Rond huisvesting, hoge werkdruk en toegankelijkheid. En daar hebben we besloten dat Robbert Dijkgraaf, de minister die erover gaat, in overleg gaat met de sector en zal komen tot een pakket maatregelen om het aantal internationale studenten dat naar Nederland komt, om dat beter te kunnen beheersen en daar ook meer op te kunnen sturen. Doel is om de kwaliteit van het hoger onderwijs uiteraard te waarborgen, om ervoor te zorgen dat wij de positie van de Nederlandse taal behouden en versterken en dat we ook proberen meer rekening te houden met: waar is nou op de arbeidsmarkt behoefte aan en ook in specifieke regio’s behoefte aan? Dit is uiteraard één van de aspecten waar we naar kijken als het gaat om migratie, naast ook arbeidsmigratie en asielmigratie. Maar dit is een van die aspecten waar ik ook eerder met jullie over sprak.
Energietransitie
Dan tot slot is het ongelofelijk belangrijk dat we hard blijven werken ook aan de energietransitie in Nederland. Ik was afgelopen woensdag op werkbezoek op de Tweede Maasvlakte. Een paar van u waren daarbij. Een prachtig werkbezoek, onder andere aan alle bedrijven die daar natuurlijk mee bezig zijn, zoals Vattenfall, wat zo’n beetje het grootste windmolenpark ter wereld aan het bouwen is hier voor de Noordzeekust. Maar ook alle toeleveranciers die daarbij betrokken zijn en uiteraard de netwerkbedrijven. Een prachtig werkbezoek, maar het is ook heel belangrijk, omdat die klimaatverandering er is. We willen minder afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. We willen ook minder afhankelijk zijn van de leveranciers soms van die fossiele brandstoffen. Dat zijn soms ook landen waar je überhaupt minder afhankelijk van wil zijn. En uiteraard, wat ik nog maar eens benadruk, die Russische inval in Oekraïne heeft ook laten zien hoe kwetsbaar het is als je zo afhankelijk bent. En die moet dus worden verminderd. En uiteraard voorop het terugdringen van de CO2-uitstoot, klimaatverandering. Dus dat betekent een energietransitie. Dat betekent betaalbare energie verzorgen. Uiteraard innovatie stimuleren. We weten dat er ook heel veel banen mee samenhangen. Nederland loopt hier echt, op dit moment, in voorop. We mogen daar heel trots op zijn. Maar internationale samenwerking is daarbij ook essentieel. Er was vorig jaar een grote top, in Denemarken, in Esbjerg. En aanstaande maandag zal er weer een top zijn, een Noordzeetop, in Oostende, waarbij met een groep Europese landen en ook Europese leiders en ook de Europese Rob Jettens uit die landen, de handen ineen slaan om ervoor te zorgen dat de Noordzee dé groene motor wordt, dé groene-energieleverancier van Europa. We zijn hard op weg. Dat is komende maandag.
Voor jullie agenda, we hopen allemaal dat we de Koningsborrel kunnen halen bij de Telegraaf aanstaande woensdag. Maar dat wordt spannend. Want dat hangt een beetje af van hoelang de ministerraad duurt en uiteraard hoelang dan de persconferentie duurt. Dat hebben jullie zelf in de hand, want de ministerraad is op diezelfde dag aanstaande woensdag, omdat dan donderdag Koningsdag is en vrijdag mensen met vakantie gaan.
Stikstof, klimaat, migratie, Voorjaarsnota
BREEDVELD (NOS)
Premier Rutte, op het risico dat ik ontwijkende antwoorden krijg, maar toch even. Er liggen een aantal belangrijke kwesties voor in de ministerraad. Voorjaarsnota, gedoe over financiën, klimaatplannen, stikstof, asiel, hoe gaat het?
RUTTE
Goed. Eerlijk gezegd goed. We hebben deze week intensief gesproken, en daar gaan we ook mee door, over die begroting, de Voorjaarsnota. Het is vooral de uitgaven kant van de begroting van 2024 en de update van 2023. Er hangt een goede sfeer. Ik denk dat we er uit kunnen komen. Je weet het nooit zeker. Je weet het nooit zeker. Maar ik denk dat we er uit kunnen komen. Zelfde geldt denk ik ook voor het aanvullende klimaatpakket wat nodig is om die 55% ambitie te halen in 2030 en we weten: er zit nu een gat. We weten ook: je moet wel wat meer doen dan die 55%, anders heb je weer een gat. Dus we zijn daar ook intensief over in gesprek. Over stikstof willen we zo snel mogelijk aan de gang zodra we ook goedkeuring hebben vanuit de Europese concurrentieregels met de uitkoopregelingen voor boeren die willen stoppen, piekbelasters die willen stoppen. Ten aanzien van migratie zijn de gesprekken in het kabinet intensief gaande. En daar hopen we natuurlijk ook weer snel verder mee te komen. Dus ik ben daar niet somber over.
BREEDVELD
Wat wij daar als pers van mee krijgen is dat politieke partijen vooral de verschillen weten te benadrukken.
RUTTE
Nou, dat is ongebruikelijk. Toch?
BREEDVELD
Ja maar nu op een manier waarvan we wel eens afvragen van: is er nog wel enige samenhang in dit kabinet en doet dit de slagkracht ook geen kwaad aan?
RUTTE
Denk ik niet. Maar nogmaals, garanties tot de voordeur. We moeten eerst tot die besluiten komen. Ik ben positief dat dat kan lukken en gaat lukken. Maar even nieuws: we zijn niet bezig een fusie te vormen tussen deze vier partijen. Het zijn vier hele onderscheiden partijen met hele eigen opvattingen. Dus elke discussie die raakt ook aan waar partijen voor staan, en waarbij je echt probeert tot compromissen te komen, die begint natuurlijk vanuit eerst: wat vind ik eigenlijk? En vervolgens kijk je: wat vindt die ander? En dat is de vraag: hoe kom je samen? En ik denk dat dat gaat lukken.
BREEDVELD
Maar goed, als we kijken naar die klimaatplannen zien we geruzie over: hoe moet je mobiliteit gaan beprijzen als het gaat om bijmengen van biobrandstoffen. Dat heeft natuurlijk een kostenplaatje, daar worden mensen mee geconfronteerd. Waarvan uw partij zegt ‘ja, nooit niet’. En D66 zegt ‘we moeten toch echt die doelen gaan halen’.
RUTTE
Het lastige is altijd met dit soort discussies dat er soms snippers naar buiten komen waarvan ik ook niet kan zeggen of ze wel of niet kloppen. Maar die gesprekken zijn heel goed gaande. We zijn ook vergaand als het gaat om bijvoorbeeld klimaat. We zijn echt al heel ver met elkaar genaderd. En ik denk ook dat we de laatste stap samen kunnen zetten.
BREEDVELD
Over stikstof hebben we deze week belangrijk debat gehad. U zegt ‘ik wil zo snel mogelijk versnellen’, had u het over.
RUTTE
Ja.
BREEDVELD
Zo snel mogelijk aan de slag met het uitkopen van boeren. Maar het is uiterst onzeker dat het stikstoffonds wat er voor nodig is, 25 miljard, die instellingswet, wel door de Eerste Kamer komt.
RUTTE
Laten we nou maar eerst de Tweede Kamer doen. Ik ben al 12,5 jaar gewend dat ik, als het om de Eerste Kamer gaat, mee zit te bellen om te zorgen dat we senator voor senator aan boord trekken voor de noodzakelijke meerderheden. Dat lukt nog eigenlijk altijd wel heel aardig. Eerst nu de Tweede Kamer. Ik vond dat de coalitie dat toch heel fatsoenlijk deed, dat debat deze week. Natuurlijk ook wel benadrukt waar de verschillen zitten. Dat mag ook. Maar toch ook de gezamenlijkheid heeft benadrukt, dat is volgens mij ook wel naar buiten gekomen. De oppositie is natuurlijk niet gehouden om het meteen vanaf het begin helemaal eens te zijn met het kabinet. Dat die tussen al het lover ook de dorre takjes aanwijzen, dat is hun taak.
BREEDVELD
U ziet het natuurlijk als uw politieke uitdagingen om dit soort verschillen te overbruggen. Maar wat wij ervan zien, het beeld wat het geeft, is natuurlijk toch een kabinet wat alles op alles moet zetten om de eindjes nog aan elkaar te kunnen knopen.
RUTTE
Ik zie dat ook steeds, en nogmaals, garantie tot de voordeur. Ik bedoel: een kabinet kan altijd in politieke problemen komen. Als ik nu kijk naar alle grote onderwerpen die we nu met elkaar bespreken, van stikstof, klimaat, migratie, voorjaarsnota, hoe we ook nu denk ik gezamenlijk komen tot een, vind ik, goede reactie op het rapport van de Parlementaire Enquêtecommissie Groningen, dan denk ik dat dat allemaal lukt. Ook nog in een goede sfeer lukt. Maar inderdaad, pas als het gelukt is. Groningen, dat is nu op een haar na af, die reactie. Die komt dinsdag. Al die andere zaken is nog werk, onder handen werk. Maar wel zodanig gevorderd in een goede sfeer dat ik denk dat het goed kan komen.
BREEDVELD
Onderling in het kabinet, als we kijken naar de voorlopige reacties uit Groningen, is men daar erg argwanend over waar het kabinet mee gaat komen.
RUTTE
Dat snap ik want Groningen, het vertrouwen min honderd. En er ligt ook een heel hard en pijnlijk enquêterapport. Dus logisch dat men daar natuurlijk niet begint meteen ‘oh dat zal wel goed komen’. Nee dat snap ik dat men daar dat kritisch benaderd. Maar ik denk oprecht dat we woensdag dankzij het enorme werk van Hans Vijlbrief, maar ook veel collega’s hebben geholpen, maar Hans Vijlbrief voorop, met een reactie komen die recht doet aan dat rapport.
BREEDVELD
En ook daar is het dan weer een compromis tussen het plan wat Groningen graag had gezien voor zichzelf. Waar het kabinet misschien niet aan kan toegeven. Misschien teveel gevraagd.
RUTTE
Dat ga ik echt uit uw hoofd halen. Want dat is iedere keer de discussie over precies hoeveel euro’s. Volgens mij is hier aan de orde, als het om Groningen gaat, dat mensen die daar wonen, die willen in de eerste plaats, en dan zijn ook de bestuurders en Den Haag totaal over eens dat prioritair is één, twee en drie: schadeherstel en versterken, dat dat verder verbetert. Het schade herstel gaat al beter maar daar moeten echt nog grote stappen worden gezet en versterken moet ook nog veel gebeuren. Dat gaan we echt ook met allerlei voorstellen komen en aanpakken, ook gebaseerd op het enquêterapport bouwend wat we aan het doen zijn om dat voor elkaar te krijgen. Dan is een tweede belangrijke laag natuurlijk: alles wat psychosociaal speelt. Er is natuurlijk een enorme impact op de bevolking en dat lees je ook terug in dat harde en pijnlijke rapport. Mensen voelen zich in de steek gelaten. Mensen hebben het gevoel dat het te traag gaat. Mensen hebben het gevoel, ook persoonlijk voelen zij ook dat ze hard geraakt zijn. Dus daar is ook een antwoord op te formuleren. En drie, het hele vraagstuk van het economisch perspectief van de regio. Langs al die lijnen zijn we bezig om met een reactie te komen.
BREEDVELD
De politiek in Nederland is natuurlijk altijd de kunst van het compromis waarin uiteindelijk iedereen zich wel ergens in kan vinden. Maar er ontstaat nu misschien het risico dat het een compromis wordt waar niemand tevreden mee is als het gaat om al die gevoelige onderwerpen.
RUTTE
Ik heb zelden in de jaren dat ik nu premier mag zijn meegemaakt dat het kabinet komt met een uitkomst waarvan de journalisten en alle partijen zeggen ‘dit is het’. Dat hoort ook bij het vak. Nederland is tegelijkertijd, dat bleek van de week weer, een van de aller aller allerrijkste landen van de wereld na twee belastingparadijzen en na Denemarken zijn wij echt het rijkste land van de wereld. En dat hebben we met elkaar bereikt. Ook misschien wel omdat we hier niet steeds één partij steeds volledig aan de macht hebben, maar ervoor zorgen dat we door compromissen en overleg er komen. En dat doen we eigenlijk al vanaf de gouden eeuw en daarvoor. Ook door de geschiedenis van ons land met water moesten we altijd samen onderhandelen over: waar komen de dijken en hoe polderen we het land in? Hoe beschermen we ons tegen de natuur? Dat is een diepgewortelde traditie. Die zie je diepgeworteld in onze politieke cultuur terug. En dat maakt dit land ook heel sterk. En ik denk ook dat het nodig is om, ook als kabinet, te zeggen ‘laten we nou echt te proberen, daar werken we hard aan, om die grote onderwerpen vooruit te helpen’.
Minister Wiersma
DE WINTHER (TELEGRAAF)
Meneer Rutte, wanneer hoorde u van de overschreden grenzen van minister Wiersma?
RUTTE
Wat ik hoorde, was een tijdje geleden van hem, dat er op het ministerie hij gesprekken voerde omdat hij zei: ik ben te hard geweest, te fel geweest, tegen collega’s op het ministerie en ik heb te weinig gerealiseerd wat dat doet als je dat als minister doet. En hij heeft toen, vertelde hij mij, besloten om die gespreken te gaan voeren. En ik merk ook dat dat gewaardeerd wordt, dat dat ook de zaak wat meer tot rust weer heeft gebracht. Maar het blijft natuurlijk een pijnlijke kwestie, dat is helder.
DE WINTHER
Maar wat is nou precies een tijdje geleden?
RUTTE
Ja, dat houd ik toch echt voor mezelf. Dat zijn de contacten die ik met ministers heb.
DE WINTHER
Was het gisteren?
RUTTE
Nogmaals, dat houd ik echt voor mezelf.
DE WINTHER
Maar dat is toch wel relevant. Op het moment dat er aan de bel wordt getrokken, kennelijk in een ministerie en later ook in de media, daarom is die krant er vanochtend mee geopend, vraagt men zich wel af: in hoeverre wordt dit op een gegeven moment ook met de politieke baas gesproken? En dat bent u. Is dat dan gister geweest, is dat al een half jaar bekend bij het kabinet dat gebeurde?
RUTTE
Nogmaals: Dennis Wiersma heeft mij op gegeven moment gemeld dat er in het ministerie reden was voor hem om die gesprekken te voeren. Hij zegt: dat wil ik ook echt zelf, dat vind ik belangrijk. Ik zeg ‘dat is ook heel verstandig. Want als jij vindt dat jij te hard en te fel bent geweest tegen ambtenaren, dan heb je daar gewoon actie op te nemen en dan heb je die gesprekken te voeren’. En die voert ‘ie ook. Dat is ook belangrijk. Je hoort om te gaan met die feedback. Je hoort dat ook met elkaar te bespreken en er ook iets mee te doen. Dat dus.
DE WINTHER
Schrok u ervan?
RUTTE
Ik hoorde dit, en ik vond het belangrijk dat hij die acties neemt.
DE WINTHER
Maar u heeft hem uitgezocht daar.
RUTTE
Ja, en daar sta ik ook nog steeds helemaal achter.
DE WINTHER
Ja?
RUTTE
Zeker.
DE WINTHER
Maar u heeft het gesprek met hem, ging dat alleen over deze periode, of ook misschien over andere incidenten?
RUTTE
Nogmaals hoor, ik snap al die vragen, maar dat is echt tussen mij en collega’s. Dus dat is niet voor de media.
DE WINTHER
Hoezo niet?
RUTTE
Omdat ik dat tussen mij en collega’s vind.
DE WINTHER
Het gaat over een minister in een kabinet die kennelijk grenzen overschrijdt. Mensen willen niet meer met hem werken. Hij smijt met deuren, schreeuwt ze de moeder op het departement. Dit kabinet staat voor allerlei bezweringen over hoe mensen zich in het leven en op de werkvloer moeten gedragen. En op de ministersetage van het ministerie van Onderwijs gaat het al mis.
RUTTE
En daarom is het belangrijk dat als jij zelf vindt dat je te hard en te fel bent in gesprekken met je eigen mensen, het is gewoon belangrijk dat ambtenaren een veilige werksfeer hebben, dan is het ook van belang, als je daarachter komt en dat van jezelf merkt, dat je dat bespreekbaar maakt. En dat doet ‘ie, en zo hoort het ook. En u heeft hem ook vanmorgen gehoord bij de reactie bij de ministerraad, dat hij daar natuurlijk zelf zeer van geschrokken is, zichzelf zeer realiseert dat dat zo niet kan en dat ook heeft gecorrigeerd. En dat is van groot belang. Je mag ook verwachten van mensen, als die daar dan achter komen, dat ze daar de goede acties op zetten. En ik vind dat hij dat doet. Maar dat neemt natuurlijk niet weg dat dat natuurlijk pijnlijk is als zoiets gebeurt.
DE WINTHER
Nog heel even specifiek. Want u zei: hij is naar u toegekomen met die mededeling. Betekent dus dat u daar nooit iets van heeft gehoord.
RUTTE
Nogmaals…
DE WINTHER
Maar waarom kunt u dat niet gewoon zeggen.
RUTTE
U mag alles vragen, maar ik houd echt mijn contacten tussen mij en mijn collega’s voor mezelf. En wat ik daar dan precies op doe, hoe ik rapporteer, dat is echt tussen mij... dat is echt het vertrouwen tussen mij en ministers. Zowel voor mijn eigen partij als van de rest van het kabinet.
DE WINTHER
Op allerlei ministeries waar te nemen dat er een probleem was op Onderwijs. En u zegt hier dat u er pas van hoorde, kennelijk, toen hij daar zelf over begon bij u.
RUTTE
Dan heb ik me misschien niet precies uitgedrukt. Ik ga het iets algemener formuleren…
DE WINTHER
U wist het al eerder dus?
RUTTE
Ik ga ‘m iets algemener formuleren. Ik vertel u niet wanneer en hoe, maar op een gegeven moment heb ik ervan vergewist dat hij acties neemt die van belang zijn. En ik vind ook dat hij die goed neemt.
DE WINTHER
Nu heeft u de reputatie dat u af en toe zelf ook tekeer kan gaan tegen mensen. Ik weet niet of dat ook ambtenaren zijn, maar in ieder geval politici. Hoe ernstig zijn die, op de schaal van Wiersma?
RUTTE
Weet je? Wat ik wel eens een enkele keer heb, en gelukkig heb ik dat behoorlijk onder controle, is dat ik een enkele keer, als de druk oploopt, wel eens boos kan zijn. En dan zeg ik altijd meteen sorry.
DE WINTHER
En dan is het goed?
RUTTE
Dat hoop ik. En dan check ik dat natuurlijk bij de betrokkenen. Want ik vind het ongepast als je dat doet. Maar het komt een enkele keer voor bij mij. Dat is bekend.
DE WINTHER
En is het ook bij u voorgekomen richting ambtenaren?
RUTTE
Ja, ook tegen ambtenaren. En dan vind ik het van belang om direct dat recht te zetten.
DE WINTHER
En wie voert dan met u het gesprek, dat dat niet hoort?
RUTTE
Dat is dan al door mij gedaan, want ik heb dat direct rechtgezet…
DE WINTHER
U voert dat met uzelf?
RUTTE
…want ik vond dat op het moment zelf al meteen heel fout.
VAN DE ZILVER (RTL)
Meneer Rutte, in hoeverre bent u er eigenlijk zeker van dat de situatie daar op het ministerie van Onderwijs nu ook is opgelost?
RUTTE
Ik vind dat men daar nu de goede stappen zet. En of het is opgelost, dat weet je natuurlijk nooit helemaal zeker. Want mensen kunnen behoorlijk geraakt zijn als zoiets gebeurt. Je kunt nooit natuurlijk in het hoofd van mensen kijken. Maar ik denk: de acties die Dennis neemt, Dennis Wiersma neemt, goede stappen zijn. Dat je echt in gesprek gaat, erkent dat je daar te ver bent gegaan, de grenzen bent overgegaan en dat adresseert. Dat is van belang.
VAN DE ZILVER
Want is daar bijvoorbeeld een onderzoek geweest? Of heeft u dat gelast op dat ministerie?
RUTTE
Ik laat het echt bij het antwoord dat ik net gaf aan De Telegraaf. Ik heb op een gegeven moment op de hoogte gesteld of de acties die genomen werden, of ik die verstandig vind. Die vind ik verstandig. Daarmee laat hij ook zien dat hij zelf, en daarom is het ook belangrijk dat hij zelf dat gestart is, die gesprekken, dat hijzelf dat ook zeer serieus neemt. Dat vind ik van belang.
VAN DE ZILVER
Maar daar wordt dan over dat ministerie gezegd dat daar een cultuur heerst waar mensen zich niet durven uit te spreken. Als dan vervolgens alle acties vanuit zo’n minister zelf komen, waar komt dan de garantie vandaan dat mensen zich op zo’n moment wel veilig voelen om zich uit te spreken?
RUTTE
Garanties heb je natuurlijk helemaal nooit. Dat blijft altijd een punt. Maar wat volgens mij belangrijk is in een werkomgeving, dat als je van jezelf vaststelt als baas dat je in je optreden af en toe gewoon te onmatig bent in de zin van, laat ik het nou maar even heel letterlijk ook hem citeren, want ik vind dat ook de goede termen die hij gebruikt: te fel en te hard. Dat je te veeleisend bent. En nogmaals: je mag veeleisend zijn op de inhoud, maar ook te veeleisend in de werksfeer op zo’n moment en mensen daarvoor die werksfeer als onprettig ervaren, dan is echt van groot belang dat je dat ook meteen zelf adresseert. En dat doet ‘ie door die gesprekken te voeren en uiteraard daar ook mee door te gaan, met die gesprekken, en ervoor te zorgen dat hij ook zijn eigen gedrag daarin verandert. En dat doet niks af van het feit dat dat natuurlijk pijnlijk is als dat nodig is. Maar ik denk wel dat dat acties zijn die je dan moet ondernemen.
VAN DE ZILVER
Toen er in de Tweede Kamer vergelijkbare signalen naar boven kwamen, toen werd daar een heel groot, extern onderzoek juist gelast. Juist om ervoor te zorgen dat al die medewerkers, die zich onveilig voelen, zich tegen een extern persoon hun zorgen zouden kunnen uitspreken. Zou dat dan niet ook op het ministerie van Onderwijs op z’n plek zijn?
RUTTE
Volgens mij hebben ministeries allemaal – in ieder geval AZ heeft dat, ik dacht alle ministeries – vertrouwenspersonen. Dus mensen kunnen zich natuurlijk altijd melden. Maar eerlijk gezegd: dat is de formele lijn. Belangrijk is ook, denk ik, dat als een baas zoiets doet en er van zichzelf achter komt, dat die dan op dat moment ook bereid is en laat zien dat hij dat erkent en zegt: luister eens jongens, dit had ik zo niet moeten doen. Kunnen we er met elkaar over spreken? Want ik vind dat verkeerd van mezelf. Ik wil dat rechtzetten. En dat vind ik belangrijk.
VAN DE ZILVER
In het Verenigd Koninkrijk is minister Dominic Raab vandaag opgestapt na vergelijkbare signalen.
RUTTE
Weet u? Dat zijn toch altijd wel weer verschillende dingen. En als je kijkt wat daar speelde, en dat hele onderzoek…
VAN DE ZILVER
Daar is onderzoek geweest. Dus daar weten we inmiddels volledig wat er speelde. Bij het ministerie van Onderwijs lijkt dat uit te blijven.
RUTTE
Ook bij het ministerie van Onderwijs, bij mijn beste weten maar dat zou dan nog even dubbel moeten checken, zijn vertrouwenspersonen. Die zijn volgens mij bij alle departementen. Maar eerlijk gezegd vind ik dat vers 2. Dat is van belang dat die er zijn. Maar vers 1 is dat als je zelf als leidinggevende vindt dat je over de schreef gaat, dan is ook voorbeeldgedrag dat je zegt: dit was het verkeerde gedrag. Dat wil ik rechtzetten, wil ik over in gesprek gaan met jullie. Want ik wil hier een goede werksfeer, ik wil dat mensen zich veilig voelen. En natuurlijk, hoge prestaties eisen mag, van mezelf en van je omgeving. Maar dan wel op een manier dat dat geen schade doet aan een goede werkbeleving.
VAN DE ZILVER
Minister Wiersma kan, wat u betreft, aanblijven?
RUTTE
Ik vind het ongelofelijk pijnlijk wat er is gebeurd, dat zeg ik eerlijk. Maar ik vind ook dat hij de goede acties heeft genomen.
VAN DE ZILVER
Dus hij kan aanblijven?
RUTTE
Dat zeg ik daarmee, ja.
HOEDEMAN (AD)
Meneer Rutte, vindt het erg als een minister af en toe eens boos wordt, in woede ontsteekt?
RUTTE
Dat vind ik niet goed. Ik vind het van mezelf ook niet goed. Overigens wil ik niet de indruk wekken dat ik de hele dag woedend door het departement loop, maar van mij is bekend dat ik wel eens een keer, als de druk te veel oploopt, geïrriteerd kan zijn op iemand. En als dat gebeurt, een enkele keer, het is behoorlijk onder controle, dan vind ik het ook belangrijk dat je direct daarna zegt ‘sorry, dat had ik niet moeten doen, dat is ongepast’.
HOEDEMAN
Is dat de methode? Om het direct glad te strijken?
RUTTE
De methode is natuurlijk om het te voorkomen. En daar werk ik aan.
HOEDEMAN
Vindt u het in algemene zin belangrijk, maar niet in dit geval speciaal, maar in algemene zin belangrijk dat een bewindspersoon als hem of haar dat overkomen is, dat die dat meteen aan u meldt? Of pas op het moment dat er publicatie dreigt?
RUTTE
Nogmaals, het is niet zo dat ik hier pas van hoorde door De Telegraaf vanochtend. Dat is één. Ik ga nu niet precies zeggen wanneer. Dat vind ik ook het vertrouwen tussen mij en bewindslieden. Dat houd ik echt in dat contact. Veel belangrijk is nog dat als dat gebeurt en hier iemand tot de conclusie komt dat hij sinds de start van zijn ministerschap, op momenten te fel of te hard is en daarmee een onprettige werksfeer creëert, dat hij dat ook bespreekbaar maakt. En ook zelf zegt ‘dat wil ik ook helemaal niet’, zoals hij het ook zei, ‘ik wil helemaal niet zo functioneren’. En daar ook zelf van leert en dat ook laat zien aan zijn organisatie dat hij daarvan leert.
HOEDEMAN
Hoe kunnen we nou voorkomen dat ambtenaren het niet durven te melden omdat ze zich niet veilig genoeg voelden?
RUTTE
Nogmaals, er zijn vertrouwenspersonen op alle ministeries. En dat is echt, dat zijn procedures en protocollen die heel vertrouwelijk zijn en die heel goed geborgd zijn. Dus daar is in voorzien. En verder is het ook echt van belang dat los van die formele procedures, vind ik, ook in staat bent als team daar met elkaar over te spreken. Dat moet allebei.
KAMPERS (SBS)
Meneer Rutte, smijt u ook wel eens met deuren?
RUTTE
Nou, heel weinig.
KAMPERS
Maar het gebeurt wel?
RUTTE
Een hoogst enkele keer en dan meteen daarna ‘dat had ik niet moeten doen’. Op AZ is ook allemaal antiek, dus je wilt niets kapot maken.
KAMPERS
U doet er nu grappig over, maar waarom doet u dat dan?
RUTTE
Nee, bij mij is het wel eens een keer zo dat als het heel druk is, er speelt heel veel tegelijk en er gaat iets mis dat je wel eens even kunt uitvallen. En dat is het eigenlijk altijd, of niet eens, altijd moet je dat meteen rechtzetten.
KAMPERS
Is dat nog genoeg? Rechtzetten? Is sorry genoeg op dat moment?
RUTTE
Je moet checken bij die persoon of dat genoeg is. En…
KAMPERS
Maar dan bent u al te laat.
RUTTE
Dat vind ik niet. Want je werkt allemaal vreselijk hard en er staat altijd druk op. Dus daar hoef je ook niet, je moet het proberen te voorkomen. En het gebeurt echt maar een heel enkele keer in het jaar. Het is niet zo dat ik de hele dag woedend door het ministerie loop.
KAMPERS
Maar we werken allemaal hard en de druk is hoog. Maar ik heb nog nooit met een deur geslagen.
RUTTE
Nee, maar dat is uw kracht.
KAMPERS
Oké. Dat is een unicum?
RUTTE
Nee hoor. Dan bent u wijzer dan ik.
Stikstof
KAMPERS
Oké. Heeft u deze week nog kunnen versnellen op stikstofgebied?
RUTTE
Nee want wij wachten natuurlijk op de goedkeuring van Brussel waar het betreft de uitkoopregelingen. En die hopen we binnenkort te krijgen. Er wordt intensief met Brussel gesproken om de laatste vraag te beantwoorden.
KAMPERS
Maar u heeft gezegd ‘we gaan versnellen’.
RUTTE
Ja. Daar hebben we die uitkoopregeling voor nodig. Want je wilt de boeren die willen stoppen, dat is een hele groep, en de piekbelasters die willen stoppen, daar wil je natuurlijk zo snel mogelijk ook mee in gesprek kunnen gaan om te zeggen ‘nu heb ik ook de regelingen klaar’. En daar heb je, vanwege de Europese staatssteunregels, toestemming voor nodig. Dat snap ik ook. Interne markt. Van groot belang voor Nederland. Dus ja, zo.
KAMPERS
Want er liggen nog hele grote dossiers. Maar zijn er dan nog verder concrete voorbeelden?
RUTTE
Ja. Dat denk ik wel. Vandaag op Groningen is denk ik heel belangrijk. We presenteren dat dinsdag. En ik ben heel blij dat dat gelukt is als kabinet dat op een haar na af te ronden. Nog een paar zaken gaan we de komende dagen verder verfijnen. Maar daar is geen vergadering van de ministerraad meer voor nodig. Dat kan Hans Vijlbrief nu verder ook in contact met diverse collega’s helemaal afwerken. Dus dat vind ik heel belangrijk. En er wordt natuurlijk heel hard gewerkt aan de voorjaarsnota en het dichten van het gat in de klimaatambities. En daar hoop ik natuurlijk ook snel, we hebben echt vorderingen, maar dat we er ook snel zo ver in zijn dat we het u kunnen berichten.
KAMPERS
Onder andere René Paas is kritisch. Is er ergens nog ruimte? Want 20 miljard is niet genoeg voor Groningen.
RUTTE
Al die bedragen, daar ga ik niet op in. Ik zag ook allerlei geruchten. Dus die laat ik even voor wat ze zijn. Maar ik hoop echt ook, dat geldt ook voor René Paas, dat geldt ook voor Koen Schuiling, dat geldt ook voor Johan Remkes, dat geldt ook voor alle burgemeester en wethouders. Natuurlijk is het een financiële opgave. Absoluut. Dus je moet er ook geld voor vrijmaken. Maar het allerbelangrijkste nu wel is, ook in het kader van de ereschuld zoals die door de commissie is gesignaleerd, dat we als Rijksoverheid, uiteraard nauw samenwerkend met de goede bestuurders in de regio, er alles aan doen om langs de drie lijnen die ik net schetste, zal het niet nog een keer herhalen, die reactie vorm te geven.
Benzineprijs
KAMPERS
Dan heel wat anders, want Rob Jetten wil dat autorijden een stuk duurder wordt. U bent toch wel van de ‘vroem-vroem’ partij. Eerst moesten we al 100 kilometer per uur rijden, nu wordt het steeds duurder om in die auto te stappen. Wordt wel steeds lastiger dan voor de hardwerkende Nederlander.
RUTTE
Ja, dan praat u over geruchten als: waar zou de klimaatdiscussie heen gaan?. En daar ga ik niet op in. We zijn hard aan het werk om die aanvullende afspraken te maken. Om dat gat te dichten tussen wat we met de huidige plannen bereiken en de ambities van minimaal die 55%. En nogmaals, dan moet je echt wel wat hoger schieten anders loop je het risico de komende jaren dat je weer wat verliest. Dus je wilt wat meer dan 55% nu er nog voor begroten. En daar werken we hard aan. En daar zijn altijd lekkages en soms kloppen ze, soms kloppen ze niet. En daar ga ik nooit op in.
Koningsdag
KAMPERS
Oké. Dan tot slot nog een laatste vraag. Want de Koning zit tien jaar op de troon. Wat zou u willen zeggen tegen de Koning?
RUTTE
Dat is aanstaande donderdag volgens mij. Maar inderdaad. Ik hoef niets tegen hem te zeggen, want ik zie hem iedere week. Maar ik denk dat wij in Nederland blij mogen zijn met dit Koningshuis. En ook met deze Koning en Koningin die dag en nacht klaar staan voor dit land. En ook hun rol als verbinder in het land spelen. Ik ben zelf, stel ik ongelofelijk op prijs mijn wekelijks gesprek met de Koning die in het volste vertrouwen plaatsvinden waar nooit iemand iets over hoort. Maar wat ook een enorme gelegenheid is. Zoals Herold Wilson het ooit zei in Engeland ‘om te praten met iemand die er minstens zoveel van weet als ik, maar niet uit is op mijn baan’.
KAMPERS
Oké. En het Koningslied, bent u daar nog een beetje van op de hoogte hoe die gaat?
RUTTE
Nee.
KAMPERS
Nee? Ook niet?
RUTTE
Nee. We hadden toch een Koningslied bij de kroning? Of was dat het kroningslied? Dat was niet zo’n succes geloof ik.
MEIJER (VOLKSKRANT)
Meneer Rutte, afgelopen zaterdag kwamen de jaarlijkse waarderingscijfers naar buiten over het Koningschap en over de Koning en de Koningin. En die zijn al een paar jaar vrij laag. Hoe kijkt u daarnaar?
RUTTE
Volgens mij past mij grote bescheidenheid. Ik zou een moord doen voor dat soort cijfers.
MEIJER
Heeft u een rol, vindt u zelf, in het wat opwaarderen van die cijfers?
RUTTE
Nou nee. De Koning in ons land, en ook zijn voorgangers, Beatrix en Juliana, Wilhelmina, en uiteraard alle gene daarvoor, laten zien volgens mij dat deze familie, de familie Van Oranje nu al vijfhonderd jaar verbonden met het land, altijd bereid geweest in 500 jaar vanaf de vader des vaderlands, Willem van Oranje, tot en met deze Koning, en dat geldt ook, ben ik van overtuigd, voor zijn dochter in de toekomst, altijd bereid zijn om er voor dit land te zijn. 24 uur per dag verbindend, symbool van de eenheid van dit land. En ik wens hem toe, en iedereen die de monarchie ook toegenegen is, om een iets langere blik te hebben op die instelling en dat belang daarvan dan waar de politici wat meer mee bezig zijn, de peilingen.
MEIJER
Praat u daar op maandagmiddag met hem over?
RUTTE
Ik zeg nooit waar we over praten, maar hier hebben we het niet over gehad.
MEIJER
Ziet u, u haalt Koningin Beatrix aan, zou het niet kunnen dat de verschillen tussen het Koningschap van Beatrix en dat van Willem-Alexander te groot zijn geworden. Dat mensen het niet meer herkennen?
RUTTE
Is dat niet juist de kracht? Is het niet juist de kracht dat, als ik als historicus probeer ernaar te kijken, Wilhelmina natuurlijk 50 jaar Koningin geweest, afgetreden in 1948, natuurlijk een symbool geworden ook door haar strijd die ze voort heeft gezet vanuit Londen om dit land moed in te spreken. En vervolgens Koningin Juliana die weer een hele eigen stijl had. Totaal anders, denk ik als buitenstaander er naar kijkend. Ik heb Juliana natuurlijk alleen meegemaakt, niet persoonlijk maar op televisie als jongentje. Ik was 13 of 14. En daarna Koningin Beatrix die ook weer een hele eigen stijl had, waarmee ik alles bij elkaar, heb het wel eens uitgerekend, 100 gesprekken heb mogen voeren op maandagmiddag in de laatste jaren van haar Koningschap. En nu Koning Willem-Alexander. Het zijn heel verschillende mensen, en dat maakt ook dat Koningschap zo uniek, dat iedereen daar natuurlijk ook weer binnen de grondwettelijke kaders en de tradities, daar ook weer een hele eigen invulling aan geeft vanuit het karakter wie je bent.
MEIJER
Maar het land is behoorlijk chagrijnig. U noemt al die dossiers in uw persconferentie waar u mee bezig bent. Wordt het Koningschap daar een beetje in mee naar beneden getrokken?
RUTTE
Het land is niet chagrijnig. Het land is chagrijnig over de politiek.
MEIJER
Maar ook over het Koningschap, blijkt uit die cijfers. Dat is de waardering van de invulling…
RUTTE
Nou, ik merk zelf alleen maar hele grote steun voor de monarchie in dit land.
MEIJER
Een op de vijf mensen wil nu een republiek.
RUTTE
Nou, dat is natuurlijk niet veel, dat is 20 procent. Dus dat betekent dat 80 procent voor de monarchie is. Volgens mij zijn dat hele hoge cijfers. Ook veel hoger dan bijvoorbeeld in Engeland of in België of in andere landen waar een monarchie is. Dus dat is zeer hoog, ook nu. Dus dat is één. En over Nederland zelf: ook die cijfers van het SCP, er is grote humeurigheid over de politiek. Er is geen humeurigheid, als je kijkt bij veel individuele mensen over persoonlijk leven, maar als je kijkt naar het geheel is dit nog steeds gelukkig een land waar mensen privé, in hun eigen leven, nog steeds grote mate ervaren van vermogen om zelf richting te geven aan het leven. En vandaar ook dat wij in al die lijstjes van gelukkigste landen van de wereld consistent in de top 3 staan. Maar dat komt niet door de politiek op dit moment, dat realiseer ik me. Maar wel omdat mensen dat onderscheid kunnen maken.
MEIJER
Nog een laatste ding. Een voormalige SG van Algemene Zaken, Rein Jan Hoekstra, schreef op de site van Montesquieu dat de premier wat meer uit zijn schulp zou mogen komen en er wat meer bovenop zou mogen zitten. Herkent u die opmerking?
RUTTE
Dan zou ik dat moeten lezen, ik heb dat nog niet kunnen lezen, dat stuk. Daar ga ik naar kijken.
Landbouwakkoord
VAN GRONINGEN (OP1)
Meneer Rutte, ik wil met u even naar het landbouwakkoord dat afgelopen week geklapt was, of toch niet geklapt was. Als we daar rondvragen, mensen die daarbij betrokken zijn, dan zeggen ze allemaal: er zit daar een minister met ons te onderhandelen namens het kabinet. Die is eigenlijk naar onze pokertafel gestuurd maar heeft geen fiches meegekregen. Oftewel: hij kan niks toezeggen, niet op budget of andere zaken, omdat alles binnen het kabinet nog zo verdeeld is. Herkent u dat?
RUTTE
Dat u dat hoort, dat zie ik natuurlijk terug in de media. Maar ik herken het niet in hoe het loopt. En ik herken overigens wel dat dit altijd het beeld is. Ik heb zelf vanaf 2002 de gelegenheid gehad bij heel veel sociale akkoorden betrokken te zijn. Eerst als staatssecretaris, daarna toen als minister-president. En daar was ook altijd als u of uw voorgangers de sociale partners interviewden: we zitten hier met Rutte en Asscher of met Rutte en Koolmees of toen was dat nog Aart Jan de Geus en ik was staatssecretaris, te onderhandelen. Maar ze hebben niks bij zich. Dat hoor je altijd. En vervolgens zijn toch al die sociale akkoorden tot stand gekomen.
VAN GRONINGEN
Dus ze moeten zich niet zo zorgen maken, ook uiteindelijk komt Piet Adema wel een keer met een zak geld uit de ministerraad terug?
RUTTE
Zij moeten u antwoorden wat ze willen antwoorden. Dat is hun volste recht, helemaal prima. Maar in het kabinet hebben we een heel intensief proces. Ook vanmorgen weer een uur gesproken met de meest betrokken ministers en Piet Adema. Hij brengt nog steeds, ook naar het kabinet, naar de meest betrokken ministers, wat er speelt bij het landbouwakkoord, waar hij ook hulp van collega’s nodig heeft om tot besluiten te komen. En dat werken we heel precies af.
VAN GRONINGEN
Oud-minister Pieter Winsemius, u kent hem wel, die zei afgelopen week dat het een weeffout is dat er twee ministers op dat departement zitten. Dan krijg je iedere keer onderlinge strijd en kan een van de twee eigenlijk moeilijk zo’n akkoord sluiten. Wat vindt u van die analyse?
RUTTE
Er is één minister van Landbouw en er is een minister voor Natuur en Stikstof. En die woont ergens in. Stikstof is niet alleen een landbouwvraagstuk. In theorie had Christianne van der Wal ook kunnen inwonen bij I&W, want het gaat ook over vervoer. Ze had ook kunnen inwonen bij EZK, Economische Zaken en Klimaat, want stikstof heeft ook te maken met de industrie. Waarom is ervoor gekozen om het op Landbouw te plaatsen, het ministerschap voor Natuur en Stikstof? Eén, natuur. Dat is natuurlijk breder dan alleen stikstof. En dat is wel echt ook een taak die bij Landbouw ligt omdat stikstof in zekere mate samenhangt ook met de landbouwsector.
VAN GRONIGEN
Maar dan heb je dus een departement waar twee ministers elkaar constant de tent uit vechten. Dat is toch niet heel vruchtbaar, zou je zo snel kunnen zeggen?
RUTTE
Maar waarom moeten ze elkaar de tent uit vechten?
VAN GRONINGEN
Dat beeld ontstaat naar buiten toe.
RUTTE
Maar al die beelden, jezus, ja, goed. Ik kan daar ook zo weinig mee. Volgens mij werken ze goed samen. En als er een keer discussie is jongens, ook daarvoor geldt: als je natuurlijk altijd bij elkaar de kamer in loopt en het al eens bent, hoef je ook die kamer van die ander niet meer in te lopen. Dan kun je uiteindelijk dit allemaal overlaten aan een computer. Natuurlijk. Dit hele vak van politiek is toch ook gebaseerd op: ik heb een idee, je loopt bij iemand anders binnen die heel goed in eerste instantie kan reageren ‘oei, zullen we dat nou wel doen?’. En dan praat je, en dan kom je ergens uit.
VAN GRONINGEN
Kunstmatige intelligentie als minister, die zal in ieder geval niet zo snel met deuren slaan, denk ik.
RUTTE
Dat is waar.
VAN GRONINGEN
Even een ander ding. Ik weet dat u er wellicht moeilijk op kan reageren, maar ik ga het toch even proberen. Vandaag werd bekend dat een van de bekendste strafpleiters van ons land, Inez Weski, is opgepakt. Dit is weer het zoveelste hoofdstuk in het verhaal rondom die zaak Ridouan Taghi. Kunt u daar iets over zeggen? Maakt u zich zorgen over hoe dit loopt?
RUTTE
Nee, dit moet ik echt doorverwijzen naar het Openbaar Ministerie.
Jaarverslag Raad van State
BEEKMAN (BNR)
Heeft u al kennis kunnen nemen van het jaarverslag van de Raad van State?
RUTTE
Ja, althans, ik heb het nog niet helemaal kunnen lezen. Maar ik heb wel – want ik ben ook een grootgebruiker van jullie – wel in de media natuurlijk… ik zag vandaag, Volkskrant, NRC, ik weet het niet helemaal zeker, een groot interview met Thom de Graaf. Met een mooie foto van Thom. En die had ik graag gelezen, ja.
BEEKMAN
Het advies is: maak keuzes en durf ook nee te zeggen. Neemt u zich dat ter harte?
RUTTE
Ja. Het lastige is natuurlijk wel dat je natuurlijk ziet dat interessant genoeg de samenleving, en dat is natuurlijk nooit een common sense beslissing van individuele burgers, maar dat we natuurlijk de neiging hebben toch heel vaak bij een probleem naar de overheid te kijken. En dan moet die overheid ook af en toe zichzelf toewensen om niet altijd dan ook meteen te zeggen ‘het is nu ook ons probleem’.
BEEKMAN
Thom de Graaf zei ook ‘dan organiseer je teleurstelling’.
RUTTE
Zo is het.
BEEKMAN
Maar wat neemt u daarvan mee, in de toekomst?
RUTTE
Dat ik, wat dat betreft, bij de goede politieke stroming zit. Dat is liberalisme, die natuurlijk gelooft in het zelfregelend vermogen van mensen, dat wij een land zijn van vrije mensen die juist, omdat ze in een vrij land wonen – dat blijkt uit al die onderzoeken ook, dan mensen dat gelukkig ook zo ervaren – in staat zijn om hun eigen talenten te ontdekken en daar wat moois van te maken in hun leven. Vanuit de overtuiging, ook dat zie je terug in de cijfers, dat vrije mensen, die in staat zijn om hun eigen leven vorm te geven, ook omkijken naar anderen. We zien het verband in de samenleving, juist voortkomt uit vrije mensen die in staat zijn hun eigen talenten te ontwikkelen en dan juist naar anderen omkijken en kampioen vrijwilligerswerk worden. Dat vind ik het mooie van Nederland. Dus je moet als staat, als overheid, ik zou Uri Rosenthal willen citeren, daarom heb ik het liever over de staat dan over de overheid, want de overheid wekt de indruk dat iemand boven je geplaatst is. Maar goed. De overheid is wel een beetje de gangbare term. Dat die overheid staat wel uiteraard wel enige bescheidenheid pas in het naar zich toetrekken van problemen. Maar er is natuurlijk ook wel een zekere neiging, ook in de Kamer, en ook in het kabinet en in politiek breed in de samenleving ‘oh er is hier iets gebeurd, een incident, wat doet de politiek?’.
BEEKMAN
Het advies is natuurlijk niet voor niets gegeven. De Raad van State is kennelijk van mening dat er te weinig keuzes gemaakt worden en dat er nog te vaak ja gezegd wordt. Dus is het een verbeterpuntje voor u voor het aankomend jaar?
RUTTE
We hadden al best een lijstje. Dus, maar het is niet zozeer een apart puntje. Volgens mij is dit veel meer een overtuiging van waaruit je politiek bedrijft. Ik herinner me een aantal jaar geleden was er die vierdaagse. Het was boven de dertig graden en er waren mensen die uitgedroogd raakten. Er is toen een commissie benoemd om uit te zoeken hoe dat kon dat die vierdaagse werd gehouden terwijl het boven de dertig graden was. En ik zat toen in de oppositie en er was toen een VVD’er en hij werd voorzitter van die commissie. Ik zeg ‘ja, wacht even, is dit nou echt een probleem van de overheid?’. Als het boven de dertig graden is en je gaat de vierdaagse lopen en je neemt te weinig water mee, heeft de overheid hier nou een taak? Men vond dat wel. Grote Kamermeerderheid zei ‘schande’. Er hadden schaduwschermen moeten staan, en meer waterflesjes en dingen. Je kunt natuurlijk ook zeggen ‘misschien moet je als het boven de dertig graden is en je gaat de vierdaagse lopen ook even zorgen dat je zelf genoeg water meeneemt’. Dus weetje, uiteindelijk is het ook een beetje de vraag van: waar stopt de overheid en waar beginnen we zelf weer?
BEEKMAN
Daarbij wijzen ze ook op compenseren. De neiging om alles wat misgaat te compenseren. Bent u dat ook met de Raad van State eens, dat de overheid…
RUTTE
Ja, dat is echt wel algemeen. Want als er dingen misgaan omdat de overheid echt zelf zit te prutsen, dan is het natuurlijk niet zo gek dat je daar… neem dat verschrikkelijke schandaal van de kinderopvangtoeslag. Dat is geen compenseren, dat is mensen het geld teruggeven wat hun eigen geld in de eerste plaats was. Dat is natuurlijk logisch dat je dat doet. Maar er zijn ook voorbeelden te bedenken, ongetwijfeld, waar je zegt ‘is dat nou logisch?’.
VAN WIJNGAARDEN (DAGBLAD VAN HET NOORDEN)
Waarom u een deel van uw reactie niet nu al vertelt, maar dinsdag pas, moet er nog gesproken worden met…
RUTTE
Ja. Hij is nog niet af.
VAN WIJNGAARDEN
Wat is er dan nog niet af? En wat moet er dan nog besproken worden…
RUTTE
Dat is het interne kabinetsproces. Wij hebben het rapport gehad van de commissie Van der Lee. Dan is de procedure dat de Kamer eerst het debat voert en dan de motie aanneemt die het kabinet vraagt met een reactie te komen. Daar hebben we natuurlijk niet op gewacht. We zijn ook direct aan de slag gegaan al in februari. Hans Vijlbrief, de verantwoordelijk staatssecretaris voorop. En we zijn nu zo ver dat we zeker weten dat het dinsdag af is. Maar we hebben echt de komende dagen nog nodig om het af te ronden. Maar wat het dan precies is, is echt nog…
VAN WIJNGAARDEN
Maar wordt er nog gesproken met mensen in Groningen nu?
RUTTE
Het is vooral ook intern in het kabinet. Mogelijk zijn er ook nog wel contacten in Groningen, hoor. Dat kan hier en daar ook nodig zijn. Maar het is vooral binnen het kabinet om de laatste puntjes op de i te zetten.
VAN WIJNGAARDEN
Er lag nog wel een groot verschil tussen het bedrag dat naar buiten kwam via de NOS, van 20 miljard, en de wens in Groningen van bij elkaar wel meer dan 40 miljard. En u zei net ook: Nederland is het rijkste land ongeveer ter wereld na Denemarken. Waarom is het kabinet weer niet wat ruimhartiger hier?
RUTTE
Ik wil eigenlijk op die geruchten niet ingaan. Het rapport is zo heftig. Het is zo hard. Het is zo pijnlijk. Hans en ik hebben ervoor gekozen om echt dinsdag in Groningen uitgebreid toe te lichten de reactie, daar ook vervolgens beschikbaar te zijn, uiteraard, voor jullie, voor de media, maar ook op de plek waar we dat doen voor heel veel mensen met wie ook heel veel gesprekken hebben plaatsgevonden, heel veel bewoners. Hopen dat ze erbij zijn. Die worden uitgenodigd. Waar Hans ook eerder mee in gesprek is geweest en soms ikzelf. En het echt daar te doen. En niet hapsnap, stukjes nu. Dat vind ik ook geen recht doen aan het rapport.
DE WINTHER
Laatste vraag, meneer Rutte. Richard de Mos is vrijgesproken. Is dat nog een felicitatie waard?
RUTTE
Ja, uiteraard. Ik weet natuurlijk niet of het OM in hoger beroep gaat. Daar ga ik niet over. Dus de zaak is daarmee nog niet zeker, voor hem klaar. Maar uiteraard, als iemand strijdt in een rechtszaak en de rechter hem gelijk geeft, dat is natuurlijk altijd een felicitatie waard.
DE WINTHER
Hij heeft natuurlijk ook, wat u betreft, gelijk gekregen.
RUTTE
Ik moet echt hier Montesquieu, de scheiding der machten. Ik ga over de uitvoerende macht en een beetje wetgeving, samen met de Kamer. Maar de rechtsprekende macht staat helemaal los, en ik ga dat niet vermengen. Dus als mens zeg ik tegen Richard ‘joh, als je zo’n rechtszaak voert en de rechter zegt vervolgens: ik spreek je vrij on all accounts, om het even op z’n Amerikaans te doen, dan past een felicitatie’. Maar daar moet ik het ook bij laten. Want anders ga ik in die rechtszaak en dat is echt een zaak ook natuurlijk eerst nu, neem ik aan, voor het Openbaar Ministerie, om te besluiten of ze in hoger beroep gaan. Daar ga ik niet over.
DE WINTHER
Een ding daarover wel, want ik snap dat u daar terughoudend in bent. Maar wat Nederland wel ziet al de afgelopen – wat is het eigenlijk – tien jaar, denk ik, dat er met enige regelmaat mensen als verdachte worden aangemerkt, ook als ze in de politiek werkzaam zijn. Jos van Rey, we hebben nu Richard de Mos gehad, maar mensen die in de politiek werkzaam waren, Joop Wijn, Gerrit Zalm ook nog steeds als verdachte aangemerkt in de witwaszaak bij ABN Amro. Duurt jaren. Is dat gewenst, dat het zo lang duurt voordat mensen in ieder geval horen of ze iets verkeerd hebben gedaan?
RUTTE
En daar wil ik echt terughoudend in zijn. Want ik vind daar ook wel weer dingen van, maar die houd ik echt voor mezelf. En ik sta hier ook niet als Nederlander sec. Ik sta hier ook in een functie hier, want anders was u ook niet gekomen, als Mark Rutte hier alleen maar stond om zijn eigen verhaaltje te houden. Ik doe dit ook namens het kabinet als minister-president. En dan past mij ook rolvastheid. En die rolvastheid is ook dat ik probeer me zo min mogelijk te bemoeien met wat rechters doen. Als die wat doen waarvan ik denk: hoe kan dat nou? Dan moet je naar de wetgeving kijken. En hier speelt natuurlijk ook dat ik allemaal niet precies weet wat het Openbaar Ministerie nu verder gaat doen en…
DE WINTHER
Maar gewoon in algemene zin?
RUTTE
Maar als ik in algemene zin iets over zeg, dan is dat toch in een context van die zaak die nu speelt.
DE WINTHER
Maar u bent wel wetgever natuurlijk. Het kan best zijn dat op een gegeven moment daar ook wel termijnen aan gehangen worden. En dat moet iemand doen. Dat gaat het OM kennelijk niet zelf bedenken.
RUTTE
Ik snap die vraag. Maar deze uitspraak is net vandaag. En als ik daar nu iets over zeg, dan kan het niet anders dan dat u en anderen, en dat zou ik ook begrijpen, dat zullen interpreteren als een opvatting over deze zaak die vandaag speelt. Dat is dan niet een algemene discussie, van: wat vind je van termijnen? Dus daar moet ik echt mezelf afremmen om een gebruikelijke openheid te etaleren. Goed weekend.