Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 26 augustus 2022
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 26 augustus 2022. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement minister-president Rutte
RUTTE
Goed jullie te zien, vandaag en de afgelopen dagen heel veel vergaderd en gesproken over de asielproblemen in Nederland. De asielopvang waarvan verschrikkelijke beelden ook de laatste weken weer gezien en zeker ook de laatste dagen uit Ter Apel en ontzettend lastig om dit in goede banen te leiden maar we denken nu een weg uit dit probleem met elkaar gevonden te hebben. Het zal dadelijk ook verder worden toegelicht door Eric van der Burg en volgens mij ook Hugo de Jonge erbij, dacht ik, aansluitend aan deze persconferentie. Aansluitend, of iets later, er wordt nu de laatste hand gelegd, een paar dingen worden nog juridisch gecheckt dus ik ga ook niet in verder op details daarvan nu. Wel een paar dingen. Het is nu niet alleen Ter Apel, het is natuurlijk al een tijd lang dat de asielopvang kraakt. Ook de mensen bij het COA, er wordt verschrikkelijk hard gewerkt, vacatures daar. Mensen die werken inderdaad ongelofelijk hard en tegelijkertijd ook gewoon met elkaar moeten vaststellen dat het daar alle hens aan dek is en dat heeft natuurlijk ook gevolgen langs twee lijnen. Namelijk dat de mensen in de asielopvang zitten weer eigenlijk al zouden moeten doorstromen naar een woning en daar werken we dus aan dus er zijn afspraken gemaakt hoe we dat kunnen versnellen de komende tijd, voor een periode. Dat ook langzaam mensen aan het werk kunnen en hun plek in deze samenleving verder kunnen innemen en uit die situatie van zo’n asielzoekerscentrum weg kunnen en tegelijkertijd ook afspraken hoe je ervoor kunt zorgen dat door de aankomst van nieuwe mensen in de asielzoekerscentra ook op een fatsoenlijke manier de komende tijd wat te beperken, dat het ook mogelijk wordt om in het hele asielsysteem enige ruimte te creëren zodat we ook echt structureel problemen kunnen gaan oplossen en voor Ter Apel, maar dat zult u dadelijk ook ongetwijfeld aan Eric van der Burg vragen, betekent dat niet dat vannacht alle problemen weg zijn, maar we zullen er de komende dagen vreselijk hard aan het werken met de Veiligheidsregio’s. Zijn afspraken over gemaakt met VNG, met het Veiligheidsberaad, dat zal ook zo worden toegelicht, dus het is eigenlijk langs twee lijnen: Een afspraak met het Veiligheidsberaad, VNG, IPO en daar flankerend aan afspraken in het kabinet hoe wij zowel op de mensen die binnen komen, het enigszins onder controle brengen van de mensen, in de aantallen, maar ook vooral waar het ook gaat om de doorstroming naar een woning, maatregelen te nemen.
Dan Oekraïne, daar hebben we natuurlijk ook vandaag bij stilgestaan, want die oorlog die gaat maar door en wat we ook zien is dat deze week natuurlijk de nationale feestdag was, de 31e van Oekraïne, en daarom is het denk ik ook goed om juist ook weer, vandaag in de ministerraad, maar ook deze week met de aanwezigheid van Kajsa Ollongren en Liesje Schreinemacher in Oekraïne om nogmaals te laten zien hoe belangrijk het ook voor Nederland is dat wij onze bijdrage leveren en uit te stralen en ook met praktische ondersteuning kenbaar te maken hoe wij daar helpen, uiteraard humanitair, extra steun toegezegd, onder meer voor wederopbouw deze week en natuurlijk daarnaast ook de doorlopende militaire steun en het leveren van militaire spullen. Het trainen van mensen en samen met de Engelsen met van alles bezig. Afijn, er loopt heel erg veel en we hopen natuurlijk dat Oekraïne erin slaagt met al die hulp ook niet alleen de zaak te stabiliseren maar ook weer gebied terug te veroveren. Er zijn ook wel aanwijzingen voor voordat daar natuurlijk de komende maanden de situatie verslechtert als de winter gaat inzetten. En we helpen hier omdat we geen andere keuze hebben. Dit gaat ook om onze strijd, niet letterlijk, maar wel onze strijd, onze vrijheid, onze manier van leven, dat het niet te accepteren is wanneer het ene land het andere land binnenvalt en daarmee ook de stabiliteit in het hele deel van de wereld in gevaar brengt. Rusland mag deze oorlog niet winnen, niet alleen vanwege de gevolgen voor Oekraïne, ja in de eerste plaats, maar ook voor ons, Europa, NAVO.
Tot slot zijn wij natuurlijk bezig deze week met de begrotingsraden. Die zijn nu afgerond en daarnaast praten we ook nog in het coalitieoverleg tussen de fractievoorzitters, vicepremiers en ikzelf, leggen we de laatste hand aan de begroting voor 2023 en dat hopen we begin volgende week af te ronden. Er zijn natuurlijk grote zorgen over koopkracht, we zien de cijfers van het Centraal Planbureau, natuurlijk enorme koopkrachtdalingen en we kunnen niet alles wegnemen, we proberen het wel zo veel mogelijk te dempen, ook langs de lijnen die ik heb geschetst en ook Karien van Gennip heeft geschetst, de minister van Sociale Zaken, in het debat van afgelopen dinsdag. Dat van mijn kant als inleiding. Nogmaals over het asielbeleid wil ik echt even wachten tot de vragen die u kunt stellen aan Eric van der Burg en Hugo de Jonge, mede ook omdat een paar zaken nog juridisch heel precies op papier moet worden gezet en ik wil u geen foute informatie geven.
Asielbeleid
DE ZOETEN (NOS)
Meneer Rutte, toch even over dat asielbeleid, hoe we hier zijn gekomen. Half mei zei u: ik schaam me dat mensen buiten moeten liggen. Half juni zei u: als we niks doen, liggen ze in het gras. Inmiddels is Artsen zonder Grenzen actief in Nederland. Dat lijkt me toch bestuurlijk falen.
RUTTE
Zeker. Dat is verschrikkelijk.
DE ZOETEN
Hoe komt dat?
RUTTE
Daar kun je heel veel analyse op loslaten. Ik denk: één van de dingen die je moet vaststellen, is dat na de Syrische vluchtelingencrisis er te snel ook weer plekken zijn afgebouwd die toen niet meer nodig waren.
DE ZOETEN
Ja, u zegt: er zijn te snel plekken af... Dat heeft u besloten.
RUTTE
Jazeker, ja ja zeker. Maar bestuur is ook fouten maken. En dat is echt een les die je moet trekken, denk ik, uit de periode 2015-2016. Belangrijk is...
DE ZOETEN
Maar daar werd toen ook al voor gewaarschuwd.
RUTTE
Ja, maar bij elk besluit dat je neemt, zijn er heel veel mensen die waarschuwen voor de risico’s van zo’n besluit, en toch moeten we ook in de politiek besluiten blijven nemen. Er zijn heel veel goede besluiten genomen, in die periode, rondom die Syrische crisis. Maar dit is natuurlijk zeker een probleem. En dat is een zodanig groot probleem dat het ook niet is op te lossen in een paar weken of maanden. Dit moet echt ook samen met gemeenten en allerlei deskundigen, zijn we ermee bezig.
DE ZOETEN
Als we kijken nu naar het acute probleem in Ter Apel. Zelfs vanavond is dat nog niet opgelost.
RUTTE
En ook morgen niet, en zondag niet.
DE ZOETEN
U zegt: ik bel me een slag in de rondte, Eric van der Burg belt zich een slag in de rondte. Maar gemeentes willen niet inspringen. Wat vindt u daarvan?
RUTTE
Nou, het is iets ingewikkelder. Gemeenten willen wel helpen, maar er is echt heel hard gewerkt, ook met elkaar, om meer structurele oplossingen te vinden.
DE ZOETEN
Ja, ja, maar nu even: de nood is heel hoog. Wat vindt u ervan dat er dan niet allerlei gemeentes naar voren stappen?
RUTTE
Volgens mij doet iedereen zijn uiterste best, maar is er, en dat begrijp ik ook heel goed, in combinatie met crisisnoodopvang, ook gezegd: we willen ook echt, als lokaal bestuur...
DE ZOETEN
Dus u begrijpt dat gemeentes nu niks doen?
RUTTE
Nee, dat zeg ik niet. Wat ik zeg, is dat ik begrip heb voor de hele situatie die zich voordoet en dat het van belang was om met gemeenten en lokaal bestuur ook echt te komen tot meer structurele oplossingen. Ik denk dat de afspraken die we nu gemaakt hebben, zowel met gemeenten maar zeker ook in het kabinet, flankerend, nodig voor de afspraken met de gemeenten, dat we echt nu een grote stap zetten.
DE ZOETEN
U zegt: ja, na 2015 hebben we te snel afgebouwd. Er zijn te weinig azc’s, maar er zijn ook te weinig sociale huurwoningen. Dat is ook een beleidskeuze, dat zijn geen natuurverschijnselen.
RUTTE
Nou, dat laatste ligt wel iets ingewikkelder. Ik denk niet dat je dat zomaar kunt...
DE ZOETEN
Nee, ok. Maar het zijn geen natuurverschijnselen, het is ook gevolg van beleid geweest. Nou kunt u altijd zeggen: ja, je maakt goede en je maakt foute beslissingen. Maar als je nu kijkt wat er aan de hand is, schaamt u zich dan niet?
RUTTE
Ik schaam me voor de situatie in Ter Apel. Maar ten aanzien van de sociale huurwoningen is het verhaal echt ingewikkelder. Het is niet zo dat de rijksoverheid mogelijkheden heeft om daar in ons eentje grote aantallen huizen te realiseren. Dat moet gezamenlijk, en daar wordt vreselijk hard aan gewerkt, ook door de gemeenten.
DE ZOETEN
U zegt, ook in het regeerakkoord: we moeten ook draagvlak houden voor asielzoekers. Maar hiermee gaat dat draagvlak weg. Dus u bijt zichzelf in de kuit.
RUTTE
Nou, ik denk dat dit geen kwestie van draagvlak is. Ik denk dat iedereen in Nederland het verschrikkelijk vindt dat Artsen zonder Grenzen nu zich genoodzaakt ziet om erbij te springen in Ter Apel. Volgens mij is dat meer collectieve schaamte. Ik denk dat draagvlak nu met andere vraagstukken te maken heeft.
DE ZOETEN
U denkt niet dat dit gevolgen heeft voor hoe mensen daarnaar kijken? Want u ziet toch ook wat er in Tubbergen gebeurt?
RUTTE
Ja, maar dan moeten we toch een beetje dingen uit elkaar trekken. De situatie in Ter Apel, volgens mij, vindt iedereen verschrikkelijk. Ik denk dat we daar in Nederland allemaal over eens zijn, of je nou links of rechts en pro of contra bent, meer opvang of minder opvang. Dat heeft, volgens mij, bij Ter Apel, dit wil niemand. Daarnaast is natuurlijk de situatie dat je moet slagen als land om op een fatsoenlijke wijze mensen die op de vlucht zijn voor oorlog en geweld op te vangen. Daar moeten de aantallen beheersbaar zijn. Natuurlijk, dat staat ook in het regeerakkoord. Maar hier zie je natuurlijk ook de gevolgen van het feit dat het heel lastig is geweest de laatste tijd om mensen ook, die hier mogen blijven, ook naar een soort huisvesting te krijgen waar ze ook hun bestaan in dit land kunnen opbouwen, terwijl je ook zo hard nodig hebt in de arbeidsmarkt.
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, ik hoor u net zeggen dat de instroom enigszins wordt beperkt. Wat is dat enigszins?
RUTTE
We nemen maatregelen die zowel tussen nu en eind volgend jaar effect moeten hebben op mensen die in de asielzoekerscentra zijn, proberen naar huizen te krijgen, als maatregelen, om ervoor te zorgen dat er ook wat ruimte komt bij de asielzoekerscentra om te gaan met de aantallen die binnenkomen. En beiden is toch al vrij significant.
DE WINTHER
Oh ja? Want wij krijgen uit de berichten tot nu toe binnen dat er wat aan de nareizigers gedaan gaat worden, dus mensen die hier al zijn, dat die niet toestemming krijgen of geholpen worden met het hiernaartoe halen van familieleden, bijvoorbeeld, maar dat doet toch helemaal verder niks aan de grote aantallen mensen die naar Nederland komen?
RUTTE
Ik ga niet in op de geruchten. Ik wil echt even dat de twee collega’s...
DE WINTHER
U staat hier voor de persconferentie van datgene wat er in de ministerraad is besloten. Het hele land wil daar ook nu wel antwoorden op. En op het moment dat er lastige vragen gesteld worden, verwijst u door naar de twee andere bewindspersonen.
RUTTE
U stelde geen lastige vragen hoor, nee nee. U stelde mij geen lastige vraag. Een hele terechte vraag, want er zijn geruchten over in de media. Ik heb alleen gezegd dat, waar het gaat om de inhoud van de afspraken, wij nu alle laatste checks aan het doen zijn, en ik op dat punt dus verwijs naar een aansluitende persconferentie van twee collega’s.
DE WINTHER
Van alles wordt er geregeld met betrekking tot het dweilen, tot het regelen van huizen voor mensen, er wordt zevenhonderdmiljoen tegenaan gesmeten. Maar wat doet het kabinet nou concreet aan het dichtdraaien van de kraan?
RUTTE
Nogmaals, ook maatregelen om ervoor te zorgen dat er ook lucht in het systeem komt en ruimte komt om orde op zaken te stellen aan de instroomkant, daar zullen zo dadelijk mijn collega’s nader over toelichten.
DE WINTHER
Maar waarom kunt u niet gewoon aangeven wat het kabinet doet, bijvoorbeeld als het gaat om een asielstop waar heel veel mensen langzamerhand van afvragen waarom die nog steeds niet geregeld is na al die jaren?
RUTTE
Dat kan niet, dan moeten we uit de Europese Unie stappen. Dat gaat niet.
DE WINTHER
Dus dat betekent in feite dat mensen hiernaartoe kunnen blijven komen, dat Nederland daar geen enkele controle over heeft?
RUTTE
Jawel, we kunnen heel veel doen. Maar een asielstop betekent de grenzen helemaal sluiten, en dat gaat niet, even los van de vraag wat ik maatschappelijk wenselijk vind, is dat niet de mogelijkheid die je hebt als lid van de Europese Unie.
DE WINTHER
Maar nu zijn er afgelopen half jaar honderdtwintigduizend mensen naar Nederland gekomen. Een groot deel Oekraïners, maar ook meer mensen uit andere landen. Betekent dat, dat maar mensen kunnen blijven komen en dat Nederland daar maar zich naar heeft te schikken?
RUTTE
Nee. Er is een verschil tussen een asielstop en ervoor zorgen dat je de asielstroom, maar het gaat ook om migranten en allerlei andere groepen mensen, en als u praat over de honderdtwintigduizend, is dat natuurlijk niet vluchtelingen. Als je kijkt naar het aantal vluchtelingen, dan is dat ongeveer twintig procent daarvan. Daarnaast heb je natuurlijk de Oekraïense vluchtelingen, maar dat zijn mensen die in de regio worden opgevangen, dus ook in Nederland. En er zijn natuurlijk ook andere mensen die hier voor arbeidsmigratie, andere redenen, naartoe komen. Maar als je kijkt naar mensen die echt voor asiel hiernaartoe komen, daar praten we vandaag over, daar zijn afspraken over gemaakt.
DE WINTHER
Betekent het niet eigenlijk gewoon, dat Nederland en de Nederlandse burger maar moet inschikken voor migranten, terwijl bijvoorbeeld, de bevolking al heel erg lang lijdt onder een tekort aan woningen, dat er nu wel ruimte komt mensen te huisvesten die hiernaartoe komen, maar dat de eigen bevolking op de tweede plaats wordt gezet door dit kabinet.
RUTTE
Maar daarom zijn er volgens mij goede afspraken over gemaakt om ervoor te zorgen dat ook voor de eigen bevolking er weer meer perspectief komt. Er zit goede balans in de afspraken, maar u zult dadelijk...
DE WINTHER
Maar migranten krijgen voorrang.
RUTTE
Nou, Hugo de Jonge gaat het zo toelichten, en dan zult u zien dat daar, volgens mij, een goede balans gevonden is waarbij ook perspectief is voor de mensen die hier wonen. Dus voor de Nederlanders die op zoek zijn naar een huis, zodat je ook daar zorgt voor het goede draagvlak en een goede balans.
DE WINTHER
Trekken VVD en CDA niet gewoon aan het kortste eind in dit kabinet met D66 en ChristenUnie, die een hele andere koers voorstaan?
RUTTE
Nee, eerlijk gezegd niet. We hebben daar heel intensief met elkaar over gesproken. En eigenlijk zijn alle vier de partijen ervan overtuigd dat je én ervoor moet zorgen dat mensen die door de problemen nu in de asielzoekerscentra zijn blijven zitten, die eigenlijk al een status hebben, dus hier mogen blijven, en die ook je ook vreselijk graag dan wilt laten integreren in deze samenleving en vooral aan het werk wilt helpen, we hebben ze vreselijk hard nodig op de arbeidsmarkt, dat we dat moeten oplossen, en dat tegelijkertijd we er ook voor moeten zorgen dat, waar het gaat om meer mensen die willen komen, we dat ook beheersbaar krijgen de komende tijd, zodat het mogelijk wordt om daar ook zo goed mogelijk de situatie op orde te brengen. En dan heb je natuurlijk nog een derde groep, dat zijn de mensen, ongeveer een op de acht asielzoekers die er is, die hier niet hoort te blijven, die weg moet. Daar wordt ook hard aan gewerkt. Daar hebben we vandaag geen nieuwe besluiten over genomen, want daar lopen heel veel acties, en dat is natuurlijk een heel taai probleem, wat u zelf ook van de week in uw artikel heeft beschreven.
HAGENS (SBS)
Meneer Rutte, een heel praktisch punt. Er staat daar een tent, een paviljoen, op het terrein van het ministerie. 200 bedden. Waarom kunnen daar geen mensen slapen in Ter Apel?
RUTTE
Dat heeft echt ook te maken met de situatie ter plekke. En ook het lokaal bestuur wat natuurlijk ook zegt: ‘Wij stellen ook eisen aan hoeveel mensen binnen kunnen zijn.’ We willen ook gewoon perspectief hebben om het oplossen. Dus daar zijn ook mensen natuurlijk die daar leven bij het lokaal gezag. En daar hebben ze ook het volste recht toe.
HAGENS
Maar waarom kunnen die mensen daar niet slapen?
RUTTE
Daar gaat niet de rijksoverheid over, daar gaat ook het lokaal gezag over.
HAGENS
Dus de gemeente daar zegt: ‘We vinden het prima als die mensen bij ons op straat liggen, maar we willen niet dat ze op het paviljoen van het ministerie slapen?’
RUTTE
Nee, dat ligt veel genuanceerder.
HAGENS
Hoe ligt het dan, kunt u dat uitleggen?
RUTTE
Dat zou ik echt willen verwijzen naar het lokale bestuur. Ik snap ook dat het lokaal bestuur zegt: ‘Luister, er is een situatie in Ter Apel die niet te houden is, die ook mensonterend is’, die in alle opzichten, denk ik, tot schaamte aanleiding geeft. En dat betekent ook dat het lokaal bestuur zegt: ‘We hebben ook wensen, en wij gaan niet met alles akkoord wat de rijksoverheid voorstelt’, en dat is ook logisch, dat ze daar ook hun eigen keuzes in maken.
HAGENS
Maar de conclusie is wel dat de politiek bedreven wordt over de ruggen van mensen. Wat heeft u geprobeerd deze week om dit op te lossen?
RUTTE
Dat ben ik niet met u eens.
HAGENS
Dit is toch krankzinnig, dat daar honderden mensen buiten liggen, terwijl er een paviljoen gereed is waar tweehonderd man zou kunnen slapen op een bed.
RUTTE
Ik ben het niet met u eens. Ik begrijp heel goed dat het lokaal bestuur ook iets zegt over: ‘Je moet nu ervoor zorgen dat er op meer plekken in Nederland mogelijkheden zijn om je aan te melden als asielzoeker, het kan niet alleen bij Ter Apel blijven. Je moet ervoor zorgen dat je ook structureel ervoor zorgt dat de situatie daar verbetert.’ En vervolgens heb je daar een gesprek over, en ik ga hier niet het lokaal bestuur afvallen, want ook het lokaal bestuur, zowel in de gemeente waar Ter Apel onder valt, als zeker ook in de veiligheidsregio, ‘stretcht’ zich tot het uiterste...
HAGENS
Ik was er vannacht.
RUTTE
...om de zaken in goede banen te leiden.
HAGENS
Ik was daar vannacht in Ter Apel. Er liggen mensen met schurft op straat te slapen.
RUTTE
Ja, verschrikkelijk.
HAGENS
Daar gaat u toch niet mee akkoord?
RUTTE
Het probleem is dat we dit moeten oplossen, en ze liggen daar omdat er...
HAGENS
Er is een plek waar ze zouden kunnen slapen, in een paviljoen. Waarom gaat u er dan mee akkoord, dat u zegt: ‘Ja, het is aan de gemeente daar.’ U kunt zelf toch ook een poging wagen om dit op te lossen? Heeft u dat gedaan?
RUTTE
Nou, ik zeg: er is natuurlijk een gesprek met de gemeente altijd, en er is een groter vraagstuk ook uiteindelijk, van: hoe zorg je ervoor dat die situatie ook structureel onder controle brengt. Daar heeft natuurlijk ook het lokaal bestuur een opvatting over. En dat zal ik hier ook niet af...
HAGENS
Er liggen daar honderden mensen buiten.
RUTTE
Ja?
HAGENS
Wat heeft u geprobeerd om dit conflict met de gemeente op te lossen?
RUTTE
Het is niet een conflict met de gemeente. Dat is het niet, echt niet.
HAGENS
Er is een paviljoen beschikbaar, maar de gemeente wil niet dat ze daar slapen. Heeft u de gemeente zelf opgebeld?
RUTTE
Nogmaals, er is geen conflict met de gemeente. Er wordt intensief samengewerkt tussen leden van het kabinet die hierover gaan, de veiligheidsregio en de gemeenten in Nederland om de asielcrisis in goede banen te leiden. We hebben gewoon echt te maken, op dit moment, met een situatie waarin die hele asielketen totaal ‘overstretched’ is, ook de mensen die er werken, ook de mensen van het CAO, die ontzettend hun best doen om dat onder zeer moeilijke omstandigheden in goede banen te leiden. En dat vraagt structurele oplossingen. Wat we vandaag bereikt hebben, in de afspraken die we nu gemaakt hebben, met het veiligheidsberaad en gemeenten, maar ook met het kabinet zelf over instromen, ook hoe je mensen die er nu zijn, die al zo lang in die centra zitten, die je op een normale manier in deze samenleving wilt opvangen, dat zijn de structurele oplossingen die nodig zijn.
HAGENS
Maar dit is bureaucratie ten top. Dan wordt er ook gekeken, van: moet er niet iemand opstaan om dit op te lossen? Dan wordt er naar u gekeken. Kan ik concluderen dat u dit niet heeft opgelost? Er ligt hier een oplossing in het verschiet. Er is een plek daar beschikbaar, maar die mensen mogen er niet slapen. Heeft u iets geprobeerd?
RUTTE
U heeft het over een conflict tussen de rijksoverheid en de gemeente. En dat conflict is er niet. Er is een normaal gesprek tussen ons en de gemeente...
HAGENS
De gemeente heeft zojuist gezegd dat het weggehaald moet worden en ze zijn boos op de rijksoverheid. Volgens mij is er dan sprake van een conflict.
RUTTE
Er is geen conflict, er is een verdeling van taken in Nederland waarbij ook het lokaal bestuur zijn eigen verantwoordelijkheid heeft. We zijn het niet altijd eens, maar het is niet zo dat er daarmee sprake is van een conflict. En wat ik eens ben, zowel met lokaal bestuur, de veiligheidsregio en uiteraard met ons eigen kabinet, is dat je dit structureel moet oplossen.
HAGENS
Maar dit is toch een volkomen krankzinnige situatie? Er is een paviljoen met tweehonderd bedden en die mensen moeten de komende dagen, zevenhonderd man, moet daar op straat liggen terwijl ze ziek...
RUTTE
De situatie op zichzelf, even los van wat u nu schetst, maar de situatie in Ter Apel, die kan zo niet verder, en daarom hebben we nu ook afspraken gemaakt, niet alleen over de situatie in Ter Apel, maar ook om überhaupt in de asielketen de problemen nu stap voor stap onder controle te krijgen.
HAGENS
Schaamt u zich hier niet voor? Heeft u niet zoiets, van: nou, ik wil dit oplossen, ik wil dat die mensen in dat paviljoen kunnen slapen?
RUTTE
Ik ben de afgelopen dagen uiteraard, dat zei ik gister ook, het hele kabinet, nou, niet het hele kabinet, maar veel leden van het kabinet, waaronder ikzelf, zijn de afgelopen dagen en weken intensief met het vraagstuk bezig, om het tot structurele oplossingen te komen, en bij alle ellende die er is, heb ik vertrouwen in de afspraken die we vandaag hebben gemaakt, zowel met de bestuurders, lokaal en regionaal, alsook in het kabinet over wat nodig is om die afspraken te ondersteunen waar het betreft ruimte creëren in de asielketen.
LAMBIE (RTL)
Meneer Rutte, was u zelf voorstander van een volledige asielstop?
RUTTE
Ik ga het daar niet over hebben wat ik allemaal vind, want dat kan niet. Het gaat niet. We zitten in de Europese Unie, dat gaat niet.
LAMBIE
We zouden toch zeggen: tijdelijk kan gewoon niet, de komende drie maanden nemen we even geen verzoeken in behandeling.
RUTTE
Nee, dan moet je uit de Europese Unie stappen. Wat we kunnen doen, is de asielstroom proberen zo veel mogelijk zo te beperken dat je het op een humane manier doet, een fatsoenlijke manier doet, zodat je ruimte creëert en daar hebben we nu afspraken over gemaakt. En je kan niet een asielstop, dat gaat niet.
LAMBIE
Komt er wel een vorm van een asielstop?
RUTTE
Wat we precies hebben afgesproken, nogmaals, wil ik graag mijn collega’s laten toelichten, omdat wij de besluiten eigenlijk pas rond half vijf genomen hebben en we ook nog een paar dingen juridisch aan het checken zijn op, nou, vier uur, die worden nu ook nog precies op papier gezet, en dadelijk staan ze hier ter beschikking.
LAMBIE
Is het probleem hiermee opgelost?
RUTTE
Dat zou ik wensen, maar dat denk ik niet. Maar het is wel een heel belangrijk besluit dat we genomen hebben om de komende dagen en weken nu stap voor stap het verder onder controle te krijgen.
LAMBIE
Hoe moeilijk was deze discussie, ook gezien de verschillen tussen bijvoorbeeld de VVD en D66?
RUTTE
Nou, die liepen niet zozeer langs de ideologische lijnen, maar iedereen kijkt natuurlijk heel precies: wat betekent elke stap? Maar omdat we allemaal ook zien: de situatie nu in Ter Apel maar ook breder in de hele asielketen in Nederland, was er een gezamenlijke overtuiging dat we zowel om mensen uit de asielzoekerscentra naar een huis te krijgen, een tijdelijke woning te krijgen en waar het betreft de instroom, dus het aantal mensen wat binnen komt toch zo te proberen beheersbaar te krijgen, dat er lucht ook in dat hele stelsel komt van ons asiel en de asielzoekerscentra, daar was eigenlijk gezamenlijke overtuiging. En vervolgens praat je hier natuurlijk altijd nog over maatregelen door, maar dat is normaal. Daarom is het ook niet één partij die regeert, maar vier partijen.
LAMBIE
Ja, en de sfeer in het kabinet, hoe kwalificeert u die?
RUTTE
Die is goed, die is goed. Deze discussie...
LAMBIE
Want we zagen afgelopen week én minister Hoekstra, dat was een soort van...
RUTTE
Nou, dat was natuurlijk een minder goede sfeer, dat weet u. Maar op het punt van de begrotingsonderhandelingen en ook op dit punt is de sfeer goed.
LAMBIE
Ook met mevrouw Kaag?
RUTTE
Zeker. Ja, zeker.
AHAROUAY (NRC)
Dat het kabinet nu maatregelen neemt, ik bedoel, we hebben natuurlijk allemaal die beelden gezien, heeft dat nou te maken met het beheersbaar houden van die instroom, en is dat de reden van dat het allemaal mis is gegaan? Of heeft dat te maken met wat u net aan het begin tegen Nynke zei? Dus dat de overheid fouten heeft gemaakt?
RUTTE
Alles. Dat kan je niet bij één ding leggen. Ik denk dat, als je erop terugkijkt, na de Syrische asielzoekers, de crisis die we hadden in 2015/16, er meer redundantie, meer ruimte had moeten zitten in het systeem, zodat je kon omgaan met pieken. Die ruimte is te beperkt. En daarnaast, dan ga ik het eigenlijk herhalen, tegelijkertijd zie je ook gewoon op dit moment de problemen met huisvesting en hoe krijg je mensen uiteindelijk gehuisvest maar ook in een balans dat ook mensen die terug willen naar het eigen dorp, die daar geboren zijn, ook die ruimte krijgen, maar ook waar het betreft mensen die hiernaartoe komen en hoe kan je dat op een nette manier beheersen. Dus je kunt dat niet bij één punt leggen.
AHAROUAY
Maar die piek die we, nou ja, van een piek kun je nu eigenlijk niet eens spreken als je het vergelijkt met eerdere cijfers van eerdere momenten die u noemt, 2015 bijvoorbeeld, er zijn meer pieken geweest. We zijn er bij lange na niet. Ik probeer me even af te vragen of het gerechtvaardigd is om nu te beginnen over instroom en over beheersbaar houden, terwijl daar het probleem niet zozeer ligt.
RUTTE
Een aantal dingen. Ten eerste is het wel degelijk zo dat het aantal mensen dat hier voor asiel komt, is niet heel veel hoger dan normaal, maar is wel hoger. Lang niet zo hoog als tijdens de Syrische crisis, dat is waar. Twee is dat natuurlijk het beroep dat gedaan wordt, ook vanwege de Oekraïense crisis, op tijdelijk opvang, is natuurlijk massief hè. Er zijn op dit moment tienduizenden mensen vanuit Oekraïne in Nederland die ook moeten worden opgevangen. Dus dat zet natuurlijk extra beperkingen op, hoe snel je ook plekken kunt vinden, ook voor crisisnoodopvang voor mensen in de asielketen. En daarnaast doet zich het feit voor dat geleidelijk aan, natuurlijk, is opgelopen, het aantal mensen in de asielzoekerscentra die eigenlijk naar een huis zouden moeten omdat er uiteindelijk te weinig doorstroming was naar woonruimte. Dus op al die fronten moet je dan werken.
AHAROUAY
Maar dat tweede en dat derde, dat heeft allebei niet zozeer te maken met de instroom van asielzoekers, toch?
RUTTE
Jawel.
AHAROUAY
Even gewoon heel precies, want...
RUTTE
Ook die toestroom natuurlijk, naar de asielketen, en de mate waarin je in staat bent om bijvoorbeeld crisisnoodopvang te organiseren, staat wel degelijk ook in functie natuurlijk van het feit dat er natuurlijk een groot beroep wordt gedaan op de samenleving vanwege de oorlog in Oekraïne en de opvang van Oekraïners.
AHAROUAY
Ik vraag het ook omdat ik me nog kan herinneren van de periode dat Oekraïners hierheen kwamen, dat u uitlegde dat dat niet zozeer te maken heeft met het asielsysteem, of dat het niet zozeer druk zou leggen op...
RUTTE
Niet direct, maar indirect natuurlijk wel. Want als je natuurlijk op zoek gaat naar plekken waar, als in de asielketen er echt structurele problemen dreigen te ontstaan, is het natuurlijk zo dat, op een gegeven moment, op een plek, die ook in gebruik is misschien voor mensen uit Oekraïne, maar één keer vergeven kan worden. Dus in die zin is het natuurlijk uiteindelijk altijd een effect van het een op het ander. Maar het is niet zo op zichzelf dat de Oekraïense vluchtelingenstroom loopt via de asielketen, dat is niet zo, dat klopt.
AHAROUAY
Is het dat het kabinet straks maatregelen aankondigt, nou, u wilt er zelf dus niks over zeggen, maar die bijvoorbeeld gaan over het aannemen van vluchtelingen die via de VN-vluchtelingenorganisatie naar Nederland worden gestuurd, dat dat even op een ‘hold’ wordt gezet? En heeft dat te maken met, wat u betreft, het aantal vluchtelingen dat überhaupt al naar Nederland komt, maar dan heeft dat ook te maken met het feit dat Nederland gewoon steken heeft laten vallen de afgelopen tijd?
RUTTE
Als dingen zo fout gaan als nu, dan zijn er op alle mogelijke fronten problemen, die soms wel of niet voorkomen hadden kunnen worden.
AHAROUAY
Daar moet ik even op kauwen. Nog één vraag: gaat u zelf kijken in Ter Apel? Bent u zelf lang geweest, praat u met mensen?
RUTTE
Ik zit nu helemaal klem in de onderhandelingen, ook natuurlijk over de begroting en over natuurlijk stikstof en de gesprekken met de boeren weer, maar ik wil er ook zo snel mogelijk heen.
VRAAG (ANP)
U zegt wel: ik zit helemaal klem.
RUTTE
Qua tijd. Nee, niet persoonlijk, maar qua tijd. Mijn agenda is behoorlijk gevuld, ja.
VRAAG (ONBEKEND
U heeft het de afgelopen minuten over structurele maatregelen, maar...
RUTTE
Nog een keer?
VRAAG
U heeft het de afgelopen minuten, zeg maar deze persconferentie, vooral over structurele maatregelen. Maar Ter Apel, dat moet toch ook per nu worden opgelost. Heeft u dat niet veel te lang laten sloffen, het kabinet?
RUTTE
Nou, nee. Ik denk dat we daar vreselijk hard aan gewerkt hebben met ook veiligheidsregio’s en gemeenten. En daar hebben we nu afspraken gemaakt over een meer structurele aanpak van de vraagstukken waar ze ook mee geconfronteerd worden, en dat zal ook effect hebben natuurlijk op de komende dagen proberen de situatie in Ter Apel te normaliseren.
VRAAG
Maar dit zag u al maanden, of het kabinet zag dit al maanden aankomen. In het voorjaar heeft de burgemeester al gezegd dat het een tweede Lampedusa was. Dan had u toch al eerder iets moeten doen?
RUTTE
We zijn al maanden bezig. We zijn ook de hele zomer bezig geweest. Ook Eric van der Burg en alle betrokkenen. Ook ikzelf. We zijn de hele zomer hiermee bezig geweest om te komen tot afspraken. Maar feit is dat natuurlijk, ja, de huizen beperkt zijn, de plekken beperkt zijn, ook de crisisnoodopvang uiteindelijk zijn begrenzing heeft. Belangrijk was ook daar weer afspraken over te maken: wat kun je doen met extra geld? Nou, daar zijn afspraken nu over gemaakt.
BREEKMAN (BNR)
Heeft u het nog onder controle?
RUTTE
Ja, dat denk ik wel, ja. Ik vind dat wel. Alleen, het is natuurlijk vreselijk wat er gebeurt nu in Ter Apel. Die beelden zijn vreselijk.
BREEKMAN
Het ANP zei het net ook al, we zagen dit al aankomen, en ook met de andere crises in Nederland, en dan bedoel ik koopkracht, energie, stikstof, constant wordt er gewaarschuwd, bijvoorbeeld ook voor de daling van de koopkrachtcijfers, het moet eerst een kookpunt bereiken, lijkt het wel. Het is niet dat het vroegtijdig opgelost wordt.
Koopkracht
RUTTE
Ja, dat vind ik niet helemaal fair, laat mij dat uitleggen: op de koopkracht is natuurlijk zo dat wij een kleine zeven miljard inmiddels hebben uitgetrokken voor het zo veel mogelijk dempen van de effecten. En we hebben steeds gezegd: er zal uiteindelijk weer meer nodig zijn. Dus hebben we dat in twee grote of drie grote stappen gedaan, en daarmee doen we, nou, ik had die discussie laatst met de heer Hagens, maar meer dan de Duitsers. Die doen ongeveer dertigmiljard, wij doen een kleine zevenmiljard terwijl onze economie...
BREEKMAN
Ja, ik ken de maatregelen, maar...
RUTTE
Ik maak ‘m toch even af...
BREEKMAN
Ja, maar dat doet u elke keer, u gaat altijd uitleggen wat er al gebeurd is...
RUTTE
Wacht nou even, nee nee, nee, nee, nee. Ik kom nu wat er natuurlijk meer moet gebeuren, want er moet weer een volgende stap gezet worden, dat is natuurlijk de rijksbegroting 2023, daar zijn we nu volop mee bezig, dat hoort ook nu. Dus ik vind niet dat we dat laten sloffen. Het is niet zo, dat als energieprijzen stijgen, het kabinet onmiddellijk die problemen helemaal kan wegnemen, dat is onmogelijk. Nou, dat is die. Als je kijkt naar stikstof, daar zijn we natuurlijk vanaf 2019 verschrikkelijk hard mee bezig en we hebben in het regeerakkoord afspraken gemaakt, die zetten we nu ook om in beleid, die zie je natuurlijk wel in de samenleving, dat dat leidt tot zeer heftige reacties. Maar dit zijn ook hele grote vraagstukken die we samen met de samenleving moeten zien op te lossen. En daar werken we hard aan, en ten aanzien van de asielketen, ongetwijfeld ook fouten in het verleden gemaakt, die ook daar weer toe leiden. Maar het afgelopen half jaar is daar zeer intensief aan gewerkt, samen met de burgemeesters en allen die daarbij betrokken zijn, om tot een structurele aanpassing te komen. Maar het is niet altijd zo, dat zeg ik tot slot, dat bij een groot vraagstuk, dat dat op te lossen is met een of twee grote ingrepen.
Corona en de zorgsector
BREEKMAN
Nee, maar laten we de Covid-crisis er ook bij nemen. De problemen in de zorg waren bekend, kwamen aan het licht tijdens de Covid-crisis. Er waren te weinig mensen in de zorg. Mensen worden niet goed genoeg betaald. Koopkracht, u noemt het net, maar er wordt al maanden gewaarschuwd: de koopkrachtcijfers, die worden slechter dan in eerdere ramingen van het CPB. Wordt voor gewaarschuwd. En elke keer komt het tot een kookpunt voordat er daadwerkelijk gehandeld wordt. Elke keer zitten we in een soort crisissituatie. Daarom vraag ik u: ‘Bent u wel de goede crisismanager dan?’
RUTTE
Nou dat moeten anderen bepalen, maar toch even de twee die u nu noemt. De eerste coronacrisis, ik ben dat oprecht niet met u eens.
BREEKMAN
Het ging goed in de zorg?
RUTTE
Dat denk ik wel, we hebben het een na beste zorgstelsel ter wereld, na Zweden. Er waren problemen, natuurlijk, in elk opzicht zijn er natuurlijk altijd problemen maar ons zorgstelsel in Nederland behoort tot de top drie van de hele wereld. Omdat we gewoon fantastische zorgverleners hebben. Wat je vervolgens ziet, is dat er binnen die zorg keuzes zijn gemaakt, bijvoorbeeld ten aanzien van hoeveel bedden heb je voor Intensive Care en in de gewone ziekenhuizen en dat dus het vraagstuk is: ‘Hoe kun je ook sneller in geval van grote pandemieën opschalen als er meer IC-capaciteit nodig is?’ Dat vraagt ook opleiden van mensen, dat vraagt ook keuzes in het aantrekken van personeel en we zien op dit moment natuurlijk in de hele westerse wereld, vanwege de enorm goed draaiende economie dat er ongelofelijk veel beroep wordt gedaan op personeel waardoor ook Nederland op dit moment hele lage werkloosheid heeft en dat betekent dat heel veel sectoren knokken om personeel.
BREEKMAN
Ik probeer er nog een: De wooncrisis. Die is ook niet van de een op de andere dag ontstaan. Raakt ook weer gelijk de crisis waar we nu over spreken. Is het daar dan ook niet verkeerd gegaan?
RUTTE
Ik zeg niet dat die dingen allemaal goed zijn gegaan, ik zei alleen bij gezondheidszorg wilde ik toch even dat punt maken. Ik heb hier net gezegd: ‘Bij asiel vind ik wel degelijk dat het kabinet verwijten is te maken over hoe snel wij capaciteit hebben afgebouwd na de Syriëcrisis in 2016’, dat heb ik net gezegd.
Stikstof
BREEKMAN
Maar hoe komt het dan dat we steeds naar een soort kookpunt toegaan en dat hier boeren op de stoep moeten staan of mensen op de straat moeten slapen, of ziekenhuispersoneel dat door Covid thuiszit, voordat er gehandeld wordt?
RUTTE
De boeren staan op de stoep en dat begrijp ik op zich dat zij zich grote zorgen maken omdat het kabinet bezig is om structureel dat hele stikstofvraagstuk in een volgende grote stap na de wetgeving in 2019/2020 onder controle te krijgen. Dat heeft ook vergaande gevolgen voor hoe wij onze landbouwsector in de toekomst zouden inrichten. Die gesprekken zijn op dit moment zeer intensief gaande. Het is niet zo dat het kabinet op dat punt, vind ik, daarmee te traag was. Wij hebben natuurlijk bij de kabinetsformatie daar vergaande afspraken over gemaakt, dus ik verdedig hier niet alles, er zijn ook dingen die niet goed gaan. De woningmarkt heeft u natuurlijk een punt, er zijn gewoon te weinig huizen gebouwd in de afgelopen tien, vijftien jaar. Dat is overigens niet iets wat het kabinet in zijn eentje kan doen, maar er zijn wel degelijk punten waar je, vind ik, absoluut kunt zeggen: ‘Daar is ook door de politiek, door Rutte, door het kabinet fouten gemaakt.’ Met stikstof houd ik staande dat wat je nu ziet ook het gevolg is van het feit dat het kabinet nu de volgende noodzakelijke stappen zet, maar nogmaals, dat moeten we ook intensief ook met de boeren bespreken om ervoor te zorgen dat zij ook door kunnen, ook een toekomst hebben.
Asielbeleid (2)
VRAAG (REUTERS)
Ik ga nog even terug naar Ter Apel. Het is hier al herhaald door collega’s, in april, in juni zei u al: ‘Ik schaam mij voor de situatie.’ Nu is de situatie behoorlijk wat meer uit de klauwen gelopen. We hebben het net heel veel details, volgens mijn collega van SBS. Is dan schaamte nu nog de enige emotie die u voelt? Als u zich toen al schaamde, hoe voelt u zich dan nu over de situatie?
RUTTE
Ja maar die schaamte wordt gekoppeld aan het feit dat gezegd zou zijn ‘Dan hadden we maatregels moeten nemen, drie of vier maanden geleden, waardoor de situatie nu heel anders was geweest.’ Mijn stelling is: Dit is een zodanig fundamenteel probleem dat te maken heeft met hoe mensen hier mogen blijven, ook toe kunnen stromen naar huisvesting, om een plekje te verwerven. Afspraken die je moet maken met lokaal bestuur wat ook tot het uiterste gevraagd is een bijdrage te leveren vanwege natuurlijk ook de Oekraïne-crisis. Je moet al die dingen wel erbij betrekken. Ik wil onmiddellijk hier waar wij fouten maken, die ook benoemen maar het is niet zo dat wij met een knopje omdraaien of een bedrag vrijmaken of een telefoontje, dat kunnen wegnemen.
VRAAG
Nee maar als u zich toen al schaamde, wat is dan nu de emotie? Nog steeds schaamte of ook ergernis, woede?
RUTTE
Nou de grote ambitie om met het kabinet dit probleem en samen met alle bestuurders in het land, en iedereen wil dat ook, ook de burgemeesters, iedereen vindt het verschrikkelijk, in goede banen te leiden.
VAN SOEST (AD)
Meneer Rutte, u wilt nog niet vooruitlopen op de maatregelen die de staatssecretaris straks gaat aankondigen maar kunt u al wel iets zeggen over hoe groot die inperking van de instroom dan eigenlijk precies wordt?
RUTTE
Nee, ik wil er echt even, hij staat hier zometeen en dan kunt u het allemaal vragen en dan hebben we ook even de allerlaatste juridische checks kunnen doen, is de brief af. Vind ik ook netjes, dan is ie misschien ook al naar de Kamer dus echt in die volgorde.
VAN SOEST
Nou ja, ik vraag het natuurlijk ook omdat er natuurlijk wel wat scepsis is bij veel mensen in het land over alle maatregelen die het kabinet al jaar, na jaar, na jaar aankondigt om de asielinstroom in te dammen. U noemt bijvoorbeeld ook als voorbeeld dat het kabinet weer werk gaat maken van een apart centrum voor overlast-gevende asielzoekers.
RUTTE
Dat heb ik niet genoemd nu hoor. Heb ik hier nu net niet genoemd. Ik heb gezegd: ‘Je zou willen dat er ook een tweede plek komt voor een aanmeldcentrum.’
VAN SOEST
Dan andere vraag nog. U zei nog: ‘Asielstop is niet mogelijk.’ Nou had het kabinet vlak voor het reces aan de Tweede Kamer belooft dat daar onderzoek naar zou komen. Begrijp ik uit uw woorden dat dat onderzoek is afgerond?
RUTTE
Dat weet ik niet. Dat zou u echt moeten vragen aan Van der Burg. Ik weet niet alle toezeggingen vanuit de ministeries. Wat ik in ieder geval zelf weet is dat een asielstop zoals die gesuggereerd is, zich niet verhoudt tot de Europese afspraken, wat niet wegneemt, ook het antwoord op De Telegraaf dat daarmee het kabinet niet zonder instrumenten is om de instroom van migratie breed maar ook van asiel uiteraard zo veel mogelijk in goede banen te leiden.
VAN SOEST
En heeft u de indruk dat het kabinet nu echt alle mogelijke instrumenten die er dan wel zijn, heeft benut?
RUTTE
Dat denk ik wel. Volgens mij hebben we nu een goed pakket wat ook effect zal hebben en dat zal moeten blijken natuurlijk. Dan hoop ik dat mijn... dat u niet lang hoeft te wachten. Weten we niet, gaan we kijken, ja. Goed weekend. Bedankt!