Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 15 november 2024
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Schoof na afloop van de ministerraad op 15 november 2024. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Aftreden staatssecretaris Achahbar
SCHOOF
Goedenavond dames en heren. Ik zal zo een verklaring geven en daarna kort enkele vragen beantwoorden. Daarna zullen ook de vier fractievoorzitters kort de pers te woord staan. Vanochtend is de ministerraad gestart met de mededeling van staatssecretaris Nora Achahbar dat zij vandaag zou aftreden. De gebeurtenissen van de afgelopen weken hebben een dusdanige impact op haar gehad dat zij besloten heeft niet verder te gaan als staatssecretaris. Deze mededeling kwam onverwacht en heeft mij, maar ook alle andere bewindspersonen, geraakt. De afgelopen maanden heb ik Nora Achahbar leren kennen als een warme persoonlijkheid, enorm betrokken bij onder meer het lot van de toeslagenouders. Zij heeft zich onvermoeibaar voor hen ingezet. Maar uiteraard kan het kabinet niks anders doen dan haar besluit respecteren. Natuurlijk hebben we vanmorgen eerst hierover met elkaar gesproken in de ministerraad. Daarna zijn de vier smaldelen van het kabinet zich apart van elkaar gaan beraden. Vervolgens zijn ook de partijleiders aangeschoven voor overleg met de vicepremiers en mijzelf. We hebben als kabinet uiteindelijk het vertrouwen uitgesproken om met elkaar door te gaan.
Sinds de gebeurtenissen in Amsterdam van vorige week, is er veel onrust in het land. Het was een emotionele week, een heftige week, er is heel veel gezegd en gebeurd. Er heeft een lang en soms stevig debat in de Tweede Kamer plaatsgevonden. En ook in de samenleving is en wordt het debat in alle heftigheid gevoerd. De gemoederen lopen daarbij soms hoog op. De uitkomst van de gesprekken van vandaag is dat dit kabinet een kabinet wil zijn voor alle Nederlanders en ook wil blijven. We hebben lang en goed met elkaar gesproken en hebben er alle vertrouwen in dat er in de fracties en in het kabinet geen sprake was of is van racisme. Dit is het kabinet dat strijdt tégen racisme, tegen antisemitisme en tegen discriminatie en vóór een Nederland waar iedereen in vrijheid kan leven. Er ligt een ambitieus regeerprogramma waar we mee verder willen. Er zijn urgente onderwerpen die om actie vragen. Denk aan migratie, wonen en bestaanszekerheid. Nederland wacht op oplossingen, niet op uitstel. Daar gaan we vanaf nu met volle energie verder mee aan de slag. Dank u wel.
DE KRUIJF (RTL NIEUWS)
Ja, u zegt, er is geen sprake in het kabinet van racisme, maar zijn er racistische uitspraken gedaan?
SCHOOF
Ik doe op geen enkele wijze uitspraken over wat er wel of niet gewisseld is in de MR. En ik herhaal dat er in de fracties in het kabinet geen sprake is of was van racisme.
DE KRUIJF
Maar u geeft geen antwoord op mijn vraag of er racistische uitspraken zijn gedaan, waaraan de staatssecretaris zich heeft gestoord.
SCHOOF
Ik heb gezegd dat ik over de ministerraad, en dat kan ook niet anders, want alles wat wij in de ministerraad met elkaar bespreken is geheim, doe ik dus geen uitspraken. Maar ik constateer, en we hebben met elkaar geconstateerd als kabinet en ook de fracties, dat er is en was geen sprake van racisme.
DE KRUIJF
Dan blijft het toch een beetje boven de markt hangen. Hebben alle bewindspersonen zich aan de basislijn van de grondwet gehouden?
SCHOOF
Er is en was geen sprake van racisme.
DE KRUIJF
Ook niet de heer Heinen, geen verhaal over puist en pus?
SCHOOF
Er was en is geen sprake van racisme.
DE KRUIJF
Heeft u een sterk kabinet?
SCHOOF
Ik denk dat er, zoals altijd uit een crisis, altijd sterker uitkomt. En ik ga er dus ook vanuit dat we als kabinet ook de komende periode door kunnen gaan met het belangrijke werk waarvoor we uiteindelijk ook zijn aangetreden.
DE KRUIJF
Het kabinet zit pas vier en een halve maand en nu zitten we alweer hier met deze situatie op een vrijdagavond heel laat en donker. Wat zegt dat?
SCHOOF
Dat er vandaag intensieve gesprekken zijn geweest naar aanleiding van het opstappen van mevrouw Nora Achabar en dat we als kabinet, zeg maar uiteindelijk, zoals ik ook formuleerde, dat klinkt een beetje defaitistisch, maar zo bedoelde ik het niet, besloten hebben om door te gaan. Dat is een bewuste keuze, omdat we echt denken dat we iets kunnen betekenen. En dat besluit hebben we ook unaniem genomen.
DE KRUIJF
Heeft u vandaag gedacht, dit kabinet gaat het niet redden?
SCHOOF
Je spreekt niet voor niks zo lang met elkaar en je spreekt niet voor niks zo lang ook samen met de vicepremiers, met de fractievoorzitters en de vicepremiers. En dat betekent dat ik vooral nu tevreden ben met het resultaat. Namelijk dat we één hebben geconstateerd er is of was geen racisme. En twee dat we gewoon door kunnen gaan met het belangrijke werk.
DE KRUIJF
En waarom stapt de staatssecretaris dan op? Dat is mij dan niet duidelijk.
SCHOOF
De staatssecretaris heeft, volgens mij is het communiqué van haar ook inmiddels uitgegaan. En ik heb ook gezegd, ik heb het kort samengevat, dat de gebeurtenissen van de afgelopen weken haar zodanig hebben geraakt dat ze haar eigen persoonlijke afweging heeft gemaakt om op te stappen.
En dat ik ook niets anders kan doen dan dat respecteren. Ik stel voor dat we wel doorgaan, want echt er moeten ook nog vier fractievoorzitters en het is laat. Dus ja.
DE ROOY (NOS)
Mevrouw Achahbar heeft het over polariserende omgangsvormen in haar statement. Is daar sprake van geweest in het kabinet?
SCHOOF
Over het kabinet doe ik geen uitspraken, over de ministerraad.
DE ROOY
Begrijpt u haar?
SCHOOF
En ik denk dat zij ook met name doelt op de polariserende omgangsvormen in de Kamer, in de samenleving. En ze trekt het ook veel breder in termen van polarisatie. Maar uiteindelijk zult u dat ook haar zelf moeten vragen.
DE ROOY
Hoe is deze crisis bezworen uiteindelijk?
SCHOOF
Nou, omdat we in goede gesprekken met elkaar hebben geconstateerd dat wij met elkaar door kunnen. En ook met elkaar hebben geconstateerd dat er, zoals ik al een aantal keren heb aangegeven, er is en was geen sprake van racisme, noch in het kabinet, noch bij de fracties.
DE ROOY
Dus alle andere NSC-bewindspersonen blijven aan?
SCHOOF
Ja.
DE ROOY
Toch moeten we constateren dat dit de zoveelste crisis is van dit kabinet in een korte levensduur. Hoe kan dit nou stabiel verder gaan?
SCHOOF
Uit elke crisis kom je sterker uit. En ik ga ervan uit dat we ook de komende periode echt met elkaar de goede weg vinden om, zeg maar, als kabinet sowieso door te gaan. En dat ook de fracties, maar daar zult u ongetwijfeld zo meteen met de fractievoorzitters nog over praten dat ook de fracties elkaar meer gaan opzoeken. De fractievoorzitters ook, zodat ook zij en wij allebei stabiel door kunnen.
DE ROOY
Laatste vraag, heeft u de belofte gekregen van de verschillende fractievoorzitters dat ze nu echt met volle overtuiging door willen in deze samenstelling?
SCHOOF
Daar is, in die zin, daar is iedereen van overtuigd. En dat is, laat ik zeggen, als we dat niet met elkaar hadden afgesproken had ik hier nu niet gestaan met de mededeling dat het kabinet doorgaat.
EK (SBS 6)
Heeft u allemaal de staatsrechtsverklaring die helemaal aan het begin ondertekend is en afgesproken opnieuw moeten onderstrepen?
SCHOOF
Nee hoor, dat is niet nodig. Dat is vanzelfsprekend.
EK
Dat heeft niet op tafel gelegen?
SCHOOF
Nee, dat heeft niet op tafel gelegen.
EK
Want de staatssecretaris zou in ieder geval een probleem hebben gehad met artikel 7, daarvan, de omgangsvormen. Is dat dan niet besproken?
SCHOOF
Nee, we hebben daar niet over gesproken.
EK
Eén van de redenen waarom zij opstapt, is dat dan niet relevant om wel te bespreken?
SCHOOF
Ja, ik kan me niet herinneren dat ik artikel 7 in de verklaring van haar ben tegengekomen.
EK
Nee, dus daar heeft u het niet over gehad. Dan blijft het toch even boven de markt hangen wat er is gezegd. Er gaan van allerlei verhalen rond. Die komen uit alle hoeken van de coalitie: ‘kut-Marokkanen, halalvreters, het zou in de genen hebben gezeten’. Ik noem het maar even gewoon wat er nu rondgaat. U zegt, ik ga er niks over zeggen, terwijl er zulke dingen rondgaan.
SCHOOF
Ja, en tegelijkertijd zeg ik, ik kan uit de ministerraad, kan en mag niemand iets zeggen. Dus daar kan ik ook verder niks over zeggen. Maar ik constateer, en dat hebben we met elkaar geconstateerd in het kabinet, met de fractievoorzitters, dat er noch in het kabinet, noch bij de fracties, sprake is of was van racisme.
EK
Nou wil de oppositie, die zegt, nou ja, dan willen we dat maar zien ook. Dat dat echt niet is gezegd. Dan willen wij die notulen nu hebben van die ministerraad.
SCHOOF
Nee, dat gaat wat mij betreft niet gebeuren. Dat is één van de laatste dingen die, zeg maar, staatsgeheim zijn en die moeten ook staatsgeheim blijven en dat dient ook het doel, namelijk de vertrouwelijkheid van de besluitvorming in het kabinet.
EK
Dus u zegt, of die woorden wel of niet gezegd zijn, dat laten we nu dan maar gewoon in het midden?
SCHOOF
Er was en is geen sprake van racisme, dat is de belangrijkste constatering.
EK
Maar betekent dat dan ook dat deze woorden niet zijn uitgesproken?
SCHOOF
Er worden geen mededelingen gedaan.
BEEKMAN (BNR)
Mevrouw Achahbar heeft het wel degelijk over die omgangsvormen gehad en we hebben ook allemaal kunnen zien wat er al gelekt is naar de media. Heeft zij dan geen gelijk?
SCHOOF
Mevrouw Achahbar heeft een verklaring gegeven en daar verwijs ik naar. Wat denk ik voor ons het allerbelangrijkste is, is dat we in het kabinet hebben geconstateerd dat we met elkaar door willen en tegelijkertijd in het kabinet, nogmaals en de fracties hebben daar ook een eigen afweging in gemaakt als fractievoorzitters en ik blijf het herhalen, want dat is echt de enige zin die ik elke keer kan herhalen als het gaat over wat er wel of niet gezegd zou zijn, ik ga op geen enkele uitspraak die er gedaan zou zijn absoluut niet in, omdat ik niets kan zeggen over de ministerraad, maar er was en is geen sprake van racisme en dat is een belangrijke uitspraak.
BEEKMAN
U zegt er was en is geen sprake van racisme. Zou zij het wel ervaren kunnen hebben als racisme?
SCHOOF
Ja, maar nu gaat u mij naar het gevoelsleven van mevrouw Achahbar vragen…
BEEKMAN
Nou, maar voor de hele samenleving kunt u dat namelijk wel vertellen op het moment dat het over een asielcrisis gaat, dus daardoor vind ik het eigenlijk wel vrij, vind ik dat ik die vraag moet kunnen stellen, zou zij het ervaren kunnen hebben als racisme?
SCHOOF
Nee, maar ik ga op de vraag ook geen antwoord geven, want dan ga ik toch in op de ministerraad en dat ga ik niet doen.
BEEKMAN
Maar het is wel wonderlijk dat u voor de hele samenleving kan spreken op het moment dat het over het migratieprobleem gaat, en als we het hebben over een persoonlijke relatie die u met iemand gehad heeft, een bewindspersoon waar u vandaag nota bene nog mee gesproken heeft, kunt u daar geen antwoord op geven. Dat is toch wel wonderlijk?
SCHOOF
Nou, ik denk dat het ook een kwestie van fatsoen is, ik ga niet spreken over zeg maar het individuele gevoelen van een individuele, inmiddels voormalige, staatssecretaris en ja, ik heb vanochtend vanzelfsprekend indringend met haar gesproken, want het was me een lief ding waard geweest als ze in het kabinet was blijven zitten, maar zij heeft haar eigen afweging gemaakt en die respecteer ik.
BEEKMAN
Met racisme en discriminatie komt het vaak voor dat degene die gediscrimineerd wordt of het racisme meemaakt, dat wel ervaart maar degene die de zender zal ik maar zeggen, denkt dat dat niet zo voorvalt. Zou dat eventueel hier gebeurd kunnen zijn, bijvoorbeeld met uitspraken van de heer Nobel die hij in het openbaar heeft gedaan, staatssecretaris en niet in de ministerraad?
SCHOOF
Nee, maar ik ga niet speculeren over mevrouw Achahbar, ga ik gewoon niet doen, zij maakt haar eigen afwegingen, heeft ook haar eigen statement gegeven.
KEULTJES (ALGEMEEN DAGBLAD)
Meneer Schoof, toch nog even over, welk signaal geeft het kabinet nou eigenlijk af naar een samenleving, als er allerlei citaten in de media zijn verschenen vandaag en u zegt hier ‘er was en is geen sprake van racisme’ maar u weigert te vertellen wat er dan besproken is. Wat is dan het signaal aan de samenleving van u?
SCHOOF
Dat er was en is geen sprake van racisme en zoals ik ook net in mijn statement heb gegeven, dat dit kabinet er voor iedereen wil zijn en dat dit kabinet absoluut tegen racisme is, tegen discriminatie, tegen antisemitisme, dat dat vooropstaat en dat dit kabinet er ook aan wil werken en dat dit kabinet er wil zijn voor alle Nederlanders en dat ik de premier ben en wil zijn van alle Nederlanders.
KEULTJES.
Oké. Uw kabinet is nu twee staatssecretarissen in twee weken verloren, lijkt telkens langs de randen van de afgrond te scheren. Toch zegt u ‘wij hebben allemaal vertrouwen dat we met elkaar verder kunnen, unaniem’. Waar baseert u dat op?
SCHOOF
Wij hebben daar lang en uitvoerig met elkaar over gesproken, omdat je dat vertrouwen echt met elkaar moet hebben en daarom hebben we ook gesproken met de fractievoorzitters, zij moeten dat vertrouwen ook onderling hebben en we moeten dat als fractievoorzitters en kabinet ten opzichte van elkaar hebben.
KEULTJES
En waar baseert u dat op?
SCHOOF
Op al die gesprekken die we gevoerd hebben en op basis daarvan hebben we die conclusie getrokken en heb ik uiteindelijk ook aan het einde van de avond de ministerraad kunnen afronden met ook die conclusie.
AHAROUAY (NRC)
Als er gesproken is over ‘kut-Marokkanen en halalvreters’ en antisemitisme dat in het DNA zit van moslims of Marokkanen of welke bevolkingsgroep dan ook en u constateert dan vervolgens met dezelfde groep mensen die die uitspraken zouden hebben gedaan, dat er geen sprake is van racisme. Wat is die constatering dan eigenlijk waard?
SCHOOF
Dat het zomaar zou kunnen zijn dat die uitspraken niet zouden zijn gedaan, maar ik wil er echt helemaal niets over zeggen. De conclusie die wij met elkaar hebben getrokken, na indringende gesprekken is, er is geen sprake en er was geen sprake van racisme en ik kan niet op de ministerraad als zodanig ingaan wat daar gezegd is, dat zou schending van de geheimhouding betekenen en daar ga ik dus ook niet op in.
AHAROUAY
De afdronk is dat de enige vrouw aan tafel van Marokkaanse afkomst die conclusie wel trekt en vertrekt en met de rest constateert u dat er geen sprake is van racisme en dat jullie het kabinet zijn voor alle Nederlanders. Dat blijft toch een beetje gek?
SCHOOF
Ik heb mevrouw Achahbar niet horen spreken over racisme en ook daarover in haar verklaring niet horen lezen, dus die correctie moet ik echt maken. Ik ben het met u eens dat het buitengewoon te betreuren is dat mevrouw Achabar vertrokken is en dat daarmee inderdaad een lid met een, een staatssecretaris met een migratieachtergrond vertrokken is uit het kabinet, dat valt zeer te betreuren.
AHAROUAY
Zegt dat iets volgens u?
SCHOOF
Ik denk als je kijkt naar de discussie in de samenleving die zij zich ook aantrekt en de discussie zoals die in de Kamer wordt gevoerd voor haar een belangrijke reden zijn om te vertrekken en ik denk dat nu, en ik weet niet, volgens mij geeft ze vanavond nog een verklaring dacht ik, dat dat een goed moment is om dat daar ook aan haar te vragen, maar ik betreur haar vertrek, ik heb haar ook gevraagd om te blijven en zij heeft besloten om haar moverende reden, en die respecteer ik, om het toch te verzoeken om het kabinet te mogen verlaten. En wij hebben als kabinet en met de vier fractievoorzitters geconstateerd, en dat is natuurlijk een belangrijke constatering van onszelf, er is en was geen sprake van racisme.
AHAROUAY
Tot slot, u zegt er is en was geen sprake van racisme in zowel het kabinet als bij de coalitiefracties. Ik vind dat we nogal vergaande uitspraak. Een van die coalitiefracties is de PVV, de leider van de PVV is veroordeeld tot aan de hoogste rechter vanwege zijn minder en minder uitspraak. Maar u vindt dat er geen sprake is van racisme?
SCHOOF
Ik heb over, er was en is over de huidige kabinetsperiode gesproken.
AHAROUAY
En over de coalitiefracties.
SCHOOF
En laat dat volstrekt helder zijn.
AHAROUAY
Dus er was wel sprake van racisme bij de PVV?
SCHOOF
De heer Wilders is veroordeeld, ik ga hier niet ontkennen dat hij veroordeeld is. Ik praat over de periode dat ik minister-president ben en ik ga niet praten over de periode daarop voorafgaand.