Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 13 september 2024
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Schoof na afloop van de ministerraad op 13 september 2024. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
SCHOOF
Dames en heren, veel mensen weten precies wat ik bedoel als ik zeg: ‘aan de slag’. Het is een uitdrukking die dit kabinet volledig onderschrijft. En het is ook de nadrukkelijke oproep van de kiezer. Want als er iets sprak uit de verkiezingsuitslag van 22 november, dan is het wel dat Nederland vraagt om oplossingen. Te lang voelen mensen zich niet gehoord, is er te weinig aan hun problemen gedaan en hebben mensen het vertrouwen in de overheid verloren. Dat moet gewoon anders. De overheid is er immers voor de burger, niet andersom. Vaak hebben mensen zelf heel goede ideeën over wat er nodig is in hun stad, buurt, of wijk. Dit kabinet wil dan ook ruimte laten voor eigen initiatief en het benutten van ieders eigen kansen en mogelijkheden. Zo willen we de kracht van de samenleving koesteren en aanjagen, in plaats van inperken.
De rol van de overheid bestaat wat ons betreft uit het bieden van houvast. Van een betrouwbare steunpilaar zijn en handelen als burgers in de problemen komen. Maar ook door pal te staan voor waarden als vrijheid en gelijkheid, voor tolerantie en een respectvolle omgang met elkaar. Wie je ook bent. Daar hoort bij dat we optreden als die vrijheden onder druk komen te staan. Als mensen kiezen voor intolerantie, zich van de samenleving afkeren of die zelfs minder veilig dreigen te maken. Zij zullen de overheid tegenover zich vinden. Zodat de overgrote meerderheid, die overheid juist naast zich zal vinden.
In het hoofdlijnenakkoord is de basis gelegd voor de aanpak van problemen die nu een oplossing vragen. In dit regeerprogramma werken we uit hoe we dit willen waarmaken. En ja, de ambities zijn groot maar de ervaren problemen zijn dat ook. We kunnen niet langer wachten, we moeten nu aan de slag.
In het regeerprogramma dat we vandaag presenteren, vertellen we wat we gaan doen en hoe we dat gaan doen. En ik zeg meteen: niet alles dat we vandaag aanpakken, is morgen direct opgelost. Maar de enige manier om tot oplossingen te komen, is ook door gewoon te beginnen. We noemen dat in het regeerprogramma ‘bevlogen pragmatisme’: met een realistische blik enthousiast aan de slag voor Nederland. En u weet, de leden van dit kabinet hebben verschillende politieke achtergronden en drijfveren, maar we vinden elkaar in de overtuiging dat we oplossingen moeten vinden voor de problemen van mensen. Dat verbindt ons. En daar ben ik dan ook trots op.
Kenmerkend voor de manier waarop we dat gaan doen, is dat we het samen willen doen. Met gemeenten, provincies, waterschappen en de grote uitvoerders. Met verpleegkundigen, ondernemers, politieagenten en leraren. Kortom, met de mensen in Nederland. Hun zorgen, wensen en behoeften staan centraal in dit regeerprogramma. En natuurlijk zit niet alles erin, dat kan ook niet. Maar we gaan aan de slag met de onderwerpen die het zwaarst wegen in ons land, zoals: bestaanszekerheid en wonen, asiel en migratie, toekomst voor de landbouw en visserij, economie en ondernemerschap, groene groei, energie en klimaat, onderwijs en zorg, goed bestuur, en onze veiligheid, zowel nationaal als internationaal.
Voordat ik de belangrijkste punten toelicht, wil ik kort stilstaan bij de financiële realiteit van dit kabinet. Onze middelen zijn beperkter en niet alles kan. Gezonde overheidsfinanciën zijn cruciaal voor het behoud van onze welvaart. Dat betekent dat we keuzes moeten maken. Dat doen we voor de toekomstige generaties, voor onze kinderen en kleinkinderen. En ook dat we – als het nodig blijkt – bezuinigingen niet kunnen uitsluiten. Tegelijkertijd houden we ons aan ons woord door met maatregelen te komen die heel concreet zorgen voor meer geld in de portemonnee. Zoals het halveren van het eigen risico in de zorg en een gerichte lastenverlichting voor werkenden met middeninkomens. Alles bij elkaar gaat bijna iedereen er financieel op vooruit. En dat is heel hard nodig, want er zijn te veel mensen in Nederland die zich zorgen maken over hun bestaanszekerheid. Een vaste baan, brood op de plank en een dak boven je hoofd voor jezelf en je kinderen: het zou de normaalste zaak van de wereld moeten zijn. Helaas is dat niet voor iedereen vanzelfsprekend. Daarom is het oplossen van de woningnood een van de topprioriteiten van dit kabinet. We willen 100.000 woningen per jaar bouwen door samen met het Rijk, pensioenfondsen, woningcorporaties, gemeenten en provincies concrete afspraken te maken over hoe we de woningbouw structureel kunnen verhogen. Dat is nodig, dus dat gaan we gewoon doen.
Ook op andere terreinen staan we voor onze beloften. We hebben de roep van de kiezer om een strenger asiel- en migratiebeleid gehoord. We kunnen de grote instroom van migranten naar ons land niet blijven dragen. Mensen ervaren een asielcrisis. Daarom komen we binnenkort met een noodmaatregel waarmee we de procedures en regels rondom asiel en migratie strenger maken.
Daarnaast komt er een breed pakket van maatregelen om de instroom te beperken, de opvang te versoberen en meer werk te maken van terugkeer. Ook gaan we extra controleren aan de grens, zetten we in op een sneller vertrek voor wie niet kan blijven en komt er een versnelde procedure voor kansarme asielaanvragen. En volgende week stuurt het kabinet een officieel verzoek aan Brussel om voor Nederland een uitzondering te maken op het gebied van asielregels, de zogenaamde ‘opt-out’.
Ook die andere roep, van boeren, tuinders en vissers in nood, heeft dit kabinet gehoord. Het is belangrijk dat zij verantwoordelijk, natuurbewust en toekomstgericht kunnen ondernemen. En het kabinet geeft hen graag de ruimte om zelf te bepalen, voor hun eigen bedrijf, hoe zij de doelen willen halen. Daarnaast komt er structureel geld voor agrarisch natuurbeheer door boeren en komen we in 2025 met een integrale nationale voedselstrategie. We blijven ons hard maken voor het agrarisch belang in Europa en dat doen we natuurlijk niet alleen. We willen samen met de sector en andere belanghebbenden aan de slag.
En dan kom ik bij het laatste onderwerp dat ik wil uitlichten. De problemen waar we in ons land voor staan, kunnen alleen worden opgelost als wetten goed, degelijk en uitvoerbaar zijn, als de overheid zich hier ook aan houdt en zich richting de mensen redelijk opstelt. Dat is een betrouwbare overheid.
Tot slot, de overkoepelende boodschap van mensen in Nederland aan de politiek, is: hoor ons. Luister naar ons en help ons. Dat is wat het kabinet drijft. En dat is wat we zullen doen. In de eerste plaats natuurlijk in de Tweede Kamer, waar we onze plannen na Prinsjesdag niet alleen zullen verdedigen, maar waar we hopelijk ook kunnen rekenen op brede steun. Maar bovenal door samen te werken in dorpen, steden en wijken in Nederland. Dus met u. Met de achttien miljoen mensen die kleur, vorm en inhoud geven aan Nederland. Dank u wel.
BOS (NOS)
Meneer Schoof, u zegt ‘het moet anders’. Gaat Nederland er hierdoor echt heel anders uitzien?
SCHOOF
Ik hoop dat we met de aanpak die wij voorstaan echt de problemen van mensen oplossen. Of Nederland er daardoor anders gaat uitzien? Ik hoop dat Nederland daardoor uiteindelijk meer mensen het comfort geeft dat ze daarin zeg maar bestaanszekerheid hebben, een woning hebben en een inkomen hebben.
BOS
Wat opvalt is het forse asielpakket waar u mee komt. In hoeverre zoekt u daarmee ook bewust de grenzen van de wet op?
SCHOOF
Nou, het is niet zozeer bewust de grenzen van de wet opzoeken, het is luisteren naar de mensen die een asielcrisis ervaren en daarom noodzakelijk om maatregelen te nemen, maatregelen die we uitermate zorgvuldig zullen wegen, ook op juridische houdbaarheid zullen toetsen, maar het is wel de bedoeling van dit kabinet om maatregelen ook daadwerkelijk te gaan nemen, in de volgorde zoals ik net ook zei, eerst een noodmaatregel, dan de crisiswet, maar ook andere activiteiten die daarbij horen.
BOS
Want wanneer is zo’n asielcrisis in uw ogen bijvoorbeeld voorbij?
SCHOOF
De crisiswet zou voor een periode van twee jaar gelden, en natuurlijk vanuit de veronderstelling dat we en de instroom weten te beperken en uiteindelijk ook een situatie krijgen waarin Nederland de opvang van asielzoekers weer kan dragen.
BOS
Beperken, hoeveel denkt u dan aan?
SCHOOF
Wij noemen geen getallen.
BOS
Waarom eigenlijk niet?
SCHOOF
Omdat getallen is een loos begrip. Je zoekt de hele tijd naar een manier dat Nederland de opvang kan dragen en zeg maar op vele manieren en dat niet alleen, maar ook waarin je woningen en inkomen uiteindelijk voor iedereen kan garanderen.
BOS
Maar hoe merk je dan of een crisis voorbij is of niet?
SCHOOF
Door elke keer te kijken hoe Nederland er op dat moment voorstaat en dat is niet met harde maatregelen, maar het is een gewogen pakket, wat we ook gewogen met elkaar zullen moeten bekijken en ik denk dat we ook samen met het parlement uiteindelijk zullen kijken wat de beste manier is om ook op termijn de crisiswet een keer af te bouwen en uiteindelijk wil je naar een situatie waarin dat niet nodig is.
BOS
Twee vragen nog van mijn kant. Er komen ook forse bezuinigingen aan, bijvoorbeeld op het hoger onderwijs, cultuur. Is daar nog over te praten bijvoorbeeld met de oppositie of is dit het pakket?
SCHOOF
Nou, volgende week hebben we de APB, en u weet de begrotingen zijn nog geheim, die zijn onder embargo verstrekt, dus daar doe ik nu op dit moment geen enkele mededeling over, want dan zou ik mezelf schuldig maken aan een discussie over iets wat we niet van elkaar weten, dus dat beperk ik volgende week in de Kamer.
BOS
Ja, maar u snapt mijn vraag, zit er ruimte of is dit het?
SCHOOF
Ik heb eerder bij de regeringsverklaring gezegd en dat slaat niet specifiek op onderwijs, dat er een uitgestoken hand is naar de oppositie en dat zal ook bij de APB zullen we die uitgestoken hand handhaven.
BOS
U zit hier nou met z’n vijven, vier vicepremiers en u staat hier als kapitein van het schip. Allemaal vanzelfsprekend ging het niet, ook de laatste weken niet. Hoe stabiel is deze coalitie nu?
SCHOOF
Deze coalitie is uitermate stabiel, we hebben in het kabinet ook af en toe goede inhoudelijke discussies, dat is ook niet wonderlijk, dat hoort er ook bij, maar dat doen we allemaal heel beheerst, heel logisch en niks geen spannende crisisachtige sferen, tenminste ik heb ze niet meegemaakt. Ik kijk even naar mijn collega’s die beginnen ook minzaam te lachen dus die herkennen ook dit beeld niet, dus nee hoor, de coalitie is stabiel.
BOS
Dus over een jaar staat u hier nog als premier?
SCHOOF
Ik ga er zondermeer van uit dat ik er over een jaar nog sta.
BREMER (RTL NIEUWS)
Ik wil nog even door op de asielparagraaf. U zegt ‘ik wil met een noodwet een asielcrisis uitroepen’. Wat is dan die crisis?
SCHOOF
De crisis is dat Nederland het niet kan dragen. Dat we een groot opvangprobleem hebben en dat we ook op de langere termijn een groot huisvestingsprobleem hebben en een groot probleem ten opzichte van de toegang tot onderwijs, ten opzichte van zorg, et cetera.
BREMER
U zei net zelf ‘Nederland ervaart druk op asiel’. Is dat ook niet waar de schoen wringt, als je iets ervaart hoeft het toch nog niet zo te zijn?
SCHOOF
Feit is dat de asielopvang onwijs veel moeite heeft om zeg maar de huidige instroom bij te houden, feit is dat de toegang tot de woningmarkt geblokkeerd is om een hele hoop redenen overigens, dat is niet alleen de asielcrisis, dat de toegang tot de zorg en het onderwijs, dat dat onder druk staat en dat betekent dat we ten aanzien van asiel en migratie gewoon maatregelen moeten nemen.
BREMER
Maar u kunt Nederland toch niet wijs maken dat al die problemen komen omdat hier 50.000 asielzoekers naartoe komen per jaar?
SCHOOF
Nee, dat zeg ik ook niet, maar wat ik zeg is dat de ervaren asielcrisis daar wel mede aan bijdraagt en dat dat overigens breder moet worden gezien dan asiel, ook het kabinet is ook voornemens op het gebied van migratie maatregelen te nemen om te kijken hoe we de arbeidsmigratie veel beter op de economie kunnen laten aansluiten en overigens ook aan de uitbuiting van illegale werknemers uit het buitenland, ook paal en perk stellen.
BREMER
U wilt dat doen met een noodwet, de asielcrisis uitroepen. Deskundigen zeggen ‘ja, als je gebruik maakt van zo’n noodwet, zoals je bijvoorbeeld bij corona deed, dan moet er sprake zijn van een natuurramp of iets groots, een oorlog. Wat gaat u aanvoeren als reden, want we zitten niet in een natuurramp of een oorlog?
SCHOOF
De motivering daarvan, daar zal nauw steken, dus we hebben ook expliciet in het kabinet afgesproken dat dat dragend gemotiveerd moet zijn.
BREMER
Maar wat is die motivatie dan?
SCHOOF
We moeten daar nog mee komen he, ook in het kabinet moeten we de discussie over (onverstaanbaar, red.), de AMvB’s en de Voortduringswet, even dat is het hele technische juridische complex wat daarbij hoort, wat we uiteindelijk ook naar de Raad van State zullen sturen, die discussie moeten wij binnenkort in het kabinet afronden, dan krijgen we advies van de Raad van State en dan zullen we kijken, wij gaan er vanuit dat we dat voldoende gemotiveerd kunnen doen. We krijgen advies van de Raad van State en dan herpakken we ongetwijfeld deze discussie.
BREMER
Uw Asielminister zegt ‘het is juridisch getoetst’, dus dan denk ik van ‘nou, ja, wat wordt het dan?’ Oorlog, epidemie, natuurramp?
SCHOOF
Ik heb gezegd wat ik net heb gezegd.
BREMER
Ja, maar dat is geen antwoord, want u zegt ‘we gaan er in het kabinet over praten’. Maar u moet toch een idee hebben op basis waarvan u zoiets groots gebruikt als een noodwet? En waarbij u ook de Tweede Kamer bijvoorbeeld buitenspel zet?
SCHOOF
De motivering die komt echt aan bod op het moment dat wij ook, zeg maar de Voortduringswet en de AMvB’s naar de Raad van State sturen. Op basis daarvan voeren we ook die juridische discussie natuurlijk, op basis van het advies van de Raad van State pakken we dat weer op. Maar wij zijn als kabinet ervan overtuigd dat we een reëel voorstel kunnen doen wat getoetst kan worden door de Raad van State en met betrekking tot de Kamer. Daar zou ik nog één ding over willen zeggen, namelijk dat ten alle tijden is dit kabinet bereid verantwoording af te leggen over de stappen die het kabinet zet met betrekking tot zeg maar de noodmaatregelen, maar ook ten aanzien van de crisismaatregelen. Die eerste stap daartoe is het debat volgende week bij de APB. Maar de toepassing van deze specifieke noodmaatregelen stonden al in het hoofdlijnenakkoord, zijn nu uitgewerkt op een aantal punten in het regeerprogramma en de Kamer kan op allerlei manier daarbij betrokken worden.
BREMER
U legt het uit, maar dat is natuurlijk iets anders dan dat het kabinet nog dingen kan controleren, want het is een noodwet, dus u kan doen wat u wil.
SCHOOF
U bedoelt het parlement dingen kan controleren.
BREMER
Het parlement dingen kan doen.
SCHOOF
Ja, maar de Voortduringswet dat is een wet, dus die moet ook aan de Kamer worden voorgelegd.
BREMER
Denkt u dat het standhoudt bij de rechter, dit verhaal?
SCHOOF
Als kabinet doen we dingen omdat we ervan overtuigd zijn één dat ze nodig zijn, maar twee dat ze zodanig zijn dat we de toetsingskritiek kunnen doorstaan.
BREMER
Het is af, uw regeerakkoord, ‘bevlogen pragmatisme’ heet het. Het is mij nog niet helemaal duidelijk wat u daar precies mee bedoelt.
SCHOOF
Pragmatisme zit erin dat we onderkennen, ik zei er net ook iets over in mijn inleiding, dat we een kabinet zijn waaruit vanuit vier verschillende politieke invalshoeken naar de problematiek wordt gekeken. Dat we die bij elkaar willen brengen in het oplossen van problemen. En dat we daardoor allemaal, af en toe, over onze eigen politieke ideeën heen moeten stappen om gezamenlijk de problemen van de Nederlanders op te lossen. En dat enthousiasme of dat ‘bevlogen’ zit erin omdat we echt die problemen willen oplossen. Dat is wat ook ons bindt en daarom ben ik ook heel trots op datgene wat we de afgelopen periode eigenlijk in relatief snel tempo met elkaar hebben kunnen realiseren, namelijk zowel een begroting, als een regeerprogramma en dat vind ik prestatie van dit team, van dit kabinet.
BREMER
Het is nu af. Heeft u er zin in?
SCHOOF
Ik heb er al twee maanden zin in en die zin die zal de komende vier jaar blijven.
DE WINTHER (TELEGRAAF)
Meneer Schoof, even terug in de tijd, is dit regeerprogramma een programma waar de rechtse kiezer de vinger bij aflikt?
SCHOOF
Ik hoop dat het een regeerprogramma is waarvan elke kiezer denkt dat we de problemen oplossen die zeg maar Nederland op dit moment ervaart met betrekking tot asiel en migratie, met betrekking tot wonen, met betrekking tot zeg maar bestaanszekerheid, met betrekking tot landbouw, ik hoop dat dat is de boodschap die we proberen over te brengen, dat elke Nederlander zich herkent in dit programma en dat we echt problemen oplossen en dat men dat ook inde komende periode gaat zien. En in die zin hoop ik ook dat dit het laatste plan is wat we presenteren en dat we, met de steun uit de Kamer, daadwerkelijk de handen uit de mouwen kunnen doen, echt aan de slag kunnen gaan op problemen op te lossen.
DE WINTHER
Het is een lijvig boekwerk. Waar bent u nou zelf eigenlijk het meest trots op uit al die pagina’s?
SCHOOF
Nou ik ben trots op het hele regeerprogramma, niet één specifiek punt daarin. Ik ben trots dat wij als kabinet onze verschillen die er ongetwijfeld zijn, hebben weten te overbruggen in een regeerprogramma wat echt de problemen gaat oplossen en waar we ook collectief achter kunnen staan. Daar ben ik trots op.
DE WINTHER
Nu heeft de waarnemend fractievoorzitter van NSC al aangekondigd dat dit niet een programma is van de fracties, maar van het kabinet en dat de fracties het ook vrij staat om, nou ja, het een en ander op rechtsstatelijkheid te toetsen en dan pas akkoord te gaan. Oftewel: u bent nog lang niet verzekerd van de steun van die fracties. Ziet u dat zelf ook zo?
SCHOOF
Nou het klopt in ieder geval. Ik ben blij dat de waarnemend fractievoorzitter dat bevestigt, dat we het regeerprogramma niet hebben overlegd met de fracties en bij de fractievoorzitters als kabinet. U heeft daar al meerdere keren, of uw collega’s, meerdere keren vragen over gesteld in de veronderstelling dat we dat allemaal deden en dat het dus allemaal dicht gesmeed was, dat is dus niet het geval. Wij staan voor dit regeerprogramma. Wij rekenen op steun van de Kamer, maar het klopt dat er een aantal onderdelen in zullen zitten waarin de diverse fracties ongetwijfeld een opvatting over zullen hebben en dat we daar ook het debat in de Kamer mee aangaan. Maar ik ga er zonder meer vanuit, daar waar het regeerprogramma een uitwerking van het hoofdlijnenakkoord is, dat het niet op de principes kan zijn van dat hoofdlijnenakkoord en de echte juridische uitwerking, en de discussie daarover, eigenlijk pas kan plaatsvinden op het moment dat er wetsvoorstellen liggen. Ook dan voer je pas dat debat en niet op dit moment.
DE WINTHER
Maar dat betekent dan dat de voorstellen die in het regeerprogramma staan eigenlijk ook weer door uw eigen Kamerfracties kunnen worden afgewezen?
SCHOOF
Dat zou zomaar kunnen, maar ik ga daar niet vanuit. Ik ga er vanuit dat daar waar dit een uitwerking van het hoofdlijnenakkoord betreft, dat we op die hoofdpunten ook nog steeds de steun van de vier Kamerfracties in de Kamer hebben.
DE WINTHER
En nog even for the record: ontkende u nou net dat de fractievoorzitters zich hebben bemoeid met de inhoud van het regeerprogramma?
SCHOOF
Ik heb gezegd dat wij niet als kabinet hebben overlegd met de vier fractievoorzitters.
DE WINTHER
Nee. Maar individuele ministers wel dus?
SCHOOF
Ongetwijfeld zullen ze dat hebben gedaan en dat neem ik ze, overigens ik zou ze zelf misschien soms zelfs aanraden op die specifieke portefeuilles, om zeker te weten, toch eens even te checken, rondom het hoofdlijnenakkoord. Maar dat we, en dat is denk ik wat voor ons belangrijk is, wij als kabinet, zonder last en ruggenspraak, laat ik het maar zo formuleren, met de fractievoorzitters dit regeerprogramma hebben opgesteld.
HAGENS (SBS)
Ik heb een vraag over de boeren. Er is nu bij het asielonderwerp de noodwet ingezet, het noodrecht. Is het niet ook een idee om dat bijvoorbeeld voor PAS-melders te gebruiken?
SCHOOF
We denken met de aanpak die in het regeerprogramma zit, en met de aanpak die de minister van LVVN voorstaat, dat we dat nu zeg maar op een adequate manier kunnen aanpakken. Maar de tijd zal ook daar leren, of dat uiteindelijk helemaal gaat werken, maar we hebben er vertrouwen in dat dat zo is.
HAGENS
Omdat de minister vanochtend ook zei dat ze het niet uitsluit. Sluit u het ook niet uit?
SCHOOF
Als een minister het niet uitsluit, sluit ik het ook niet uit.
HAGENS
Dan sluit u zich daarbij aan?
SCHOOF
Vanzelfsprekend, er is eenheid van kabinetsbeleid.
HAGENS
Is het eigenlijk pijnlijk dat pluimveehouderijen, varkensboeren, nu ook met die mestcrisis eigenlijk te maken krijgen, terwijl zij niet echt het probleem zijn op dat gebied?
SCHOOF
Nee maar er is zoiets als gezamenlijke verantwoordelijkheid, en dat betreft ook zeg maar de mest, en ik begrijp heel goed dat de minister van LVVN dat probeert te doen, aan te pakken. Het mestprobleem is echt urgent, en tegelijkertijd dat te doen, is misschien goed als ik dat hier ook nog even herhaal, want daar was ook onduidelijkheid over naar aanleiding van berichten eerder in de media, dat dat niet gebeurt door middel van gedwongen uitkoop.
HAGENS
U bent heel trots op dit regeerprogramma, is het onderdeel voor de boeren nou ook wel een beetje pijnlijk aan het worden voor u?
SCHOOF
Ik weet niet of het pijnlijk wordt voor mij, kijk dit akkoord heeft een aantal aspecten in zich die ook pijnlijk zijn, want er moeten wel maatregelen worden getroffen. Het is niet een regeerprogramma van alleen maar zoet en alleen maar suikerklontjes, er zitten ook echt stevige keuzes in die ook in sommige sectoren echt wel zullen worden gevoeld. Maar uiteindelijk zijn ze bedoeld om ervoor te zorgen dat we, ook in de landbouw en in de veeteelt en visserij, uiteindelijk weer toekomstperspectief krijgen, en ook om koude sanering te voorkomen.
HAGENS
Waar zit nog meer het zuur wat u betreft?
SCHOOF
Dat is een aardige vraag, het grappige is dat ik die niet zo één-twee-drie kan bedenken.
HAGENS
Het is allemaal geweldig?
SCHOOF
We weten dat we keuzes hebben gemaakt, en je weet altijd dat een keuze betekent dat ergens iemand anders pijn lijdt, op het moment dat het een keuze is die goed is voor de ander, dat is zeg maar een wetmatigheid. Dus ik ben ervan overtuigd dat dit regeerprogramma ook niet bij iedereen tot hosanna’s zal leiden.
HAGENS
Er wordt een miljard bezuinigd op ambtenaren, gaat dat echt lukken?
SCHOOF
De taakstelling op ambtenaren staat vast, dat wil zeggen dat de financiële taakstelling moet worden gerealiseerd.
HAGENS
Dus dat gaat gewoon lukken?
SCHOOF
Dat gaat gewoon lukken.
VAN EIJSDEN (TROUW)
Nog even verdergaand op wat u zei op het gebied van landbouw, daarover zei u net: dat is bedoeld om een koude sanering te voorkomen. Nu zeiden deskundigen juist over de plannen van het vorige kabinet dat dat waarschijnlijk al niet voldoende was om die doelen te halen, deze plannen zijn iets afgezwakt, waarom zou dit dan wel voldoende zijn?
SCHOOF
Omdat er ook diverse maatregelen worden aangekondigd die getroffen gaan worden, die het perspectief voor de landbouw, voor de veeteelt, voor de visserij moeten gaan herstellen.
VAN EIJSDEN
Zoals?
SCHOOF
De manier waarop deze minister van LVVN probeert uiteindelijk bijvoorbeeld de mestproblematiek aan te pakken. Dat het niet alleen maar een kopie is, copy paste, met verzwakking, maar ook een fundamenteel andere aanpak. Twee van de dingen die nu zijn voorgesteld, is om met het Nationaal Programma Landelijk Gebied te stoppen. De achtergrond daarvan is, dat we denken als kabinet dat dat een route is die je niet moet volgen. Daarom denken wij dat het verstandig is om dat nu reeds aan te kondigen, tegelijkertijd ook te werken aan een nieuw programma. Dat heeft de minister ook toegezegd, zonder dat zeg maar de provincies op dit moment in de kou staan. Want er is geld, er wordt hard aan gewerkt, maar we gaan het wel vervangen, en het is, je zou kunnen zeggen, beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.
VAN EIJSDEN
Even doorgaand op die NPLG, dat wordt dus geschrapt, maar dat was een programma dat uitvoering moest geven aan bepaalde doelen, en die doelen blijven staan. Tegelijkertijd is het geld voor dat NPLG, daar is zeker ook driekwart van verdwenen. Als u dezelfde doelen moet halen als het vorige kabinet, maar daar minder geld beschikbaar voor heeft, en het plan dat ervoor was, schrapt, hoe kunnen die doelen dan ooit op tijd worden gehaald en wat is dan het perspectief voor boeren?
SCHOOF
Door middel van andere plannen en innovatie.
VAN EIJSDEN
Ja maar welke plannen?
SCHOOF
Het hoofdstuk geeft daar inzicht in, en ik hoop dat u het mij even vergeeft, de heer De Winther zei net hoeveel pagina’s dit rapport was, dat ik zeg maar niet elke zin uit het rapport nu kan reproduceren.
VAN EIJSDEN
Nee dat begrijp ik, maar als we dan de hoofdlijnen van die landbouwparagraaf nemen dan zien we daar heel veel, er wordt een koerswijziging afgekondigd, er wordt ook gezegd wat het kabinet niet meer gaat doen ten opzichte van het vorige kabinet, maar als je nu kijkt wat het kabinet wél gaat doen, dan is het veel, we gaan onderzoeken, we hebben het voornemen om, zijn van plan om, en dat zijn vaak dingen die ook door vorige kabinetten al zijn geprobeerd, maar zijn mislukt omdat dat niet mocht bijvoorbeeld. Het oogt niet heel perspectiefvol voor boeren, kunt u hen dan garanderen dat dat perspectief er wel degelijk is?
SCHOOF
Het is de inzet van het kabinet om dat perspectief te bereiken. Garanties zijn uitermate moeilijk te geven, maar het is wel de inzet van dit kabinet om dat te doen en daar wordt vol op ingezet en dat geldt ook voor de minister van LVVN.
VERWEIJ (AD)
Het regeerprogramma is er en het kabinet gaat aan de slag, maar een van de architecten van dit kabinet is wel even uitgevallen, Pieter Omtzigt. Wat vindt u daarvan?
SCHOOF
Nou, ik heb eerder deze week gezegd dat ik zijn besluit respecteer want gezondheid is ongelofelijk belangrijk en je gunt het niemand dat het werk, hoe gepassioneerd je dat ook doet, ten koste gaat van je eigen gezondheid. We kennen Pieter Omtzigt allemaal dat hij zeg maar met zeg maar volle passie in zijn werk zit, voor de mensen voor wie hij in de Kamer zit en ik hoop voor hem dat hij snel herstelt en ook weer terugkeert in de Kamer.
VERWEIJ
Maar wat betekent dit voor de stabiliteit van het landsbestuur?
SCHOOF
Nou, ik denk dat de Kamerfractie van NSC bestaat nog steeds en ik ga ervanuit dat Nicolien Van Vroonhoven gewoon een adequate opvolger is als waarnemend fractievoorzitter en dat het in die zin, nou ik zou bijna zeggen, voor Pieter Omtzigt van hele grote betekenis is, maar voor het landsbestuur van minder grote betekenis omdat er gewoon adequate opvolging, en van zijn ideeën en van zijn partij in de Kamer plaatsvindt en dat is ook voor het kabinet gewoon steun van de vier fracties verzekerd is, zoals de vier fractievoorzitters overeen zijn gekomen in het hoofdlijnenakkoord.
VERWEIJ
Gunt u hem wat bevlogen pragmatisme?
SCHOOF
Ik gun iedereen denk ik bevlogen pragmatisme.
VERWEIJ
Nee, maar ik kan me voorstellen dat het voor hem extra relevant is, juist omdat hij emotioneel…
SCHOOF
Nee, maar dan ga ik fractievoorzitters becommentariëren en dat lijkt me niet hier de plek om dat te doen.
VAN GRONINGEN (WNL)
Meneer Schoof, toch nog even door op Omtzigt hoor, want u zegt net van dat er ook geen bemoeienis is geweest vanuit zijn kant op vragen van Wouter, maar toch even, talloze bronnen rond uw kabinet hebben toch gezegd dat bij al die besprekingen de ministers van NSC talloze keren naar buiten liepen, talloze keren contact moesten hebben met Omtzigt en dat het gevoel ontstond dat Omtzigt op de achtergrond eigenlijk constant bezig was met de tekst die u vandaag presenteert. Klopt dat nou of klopt dat niet?
SCHOOF
Nee, dat klopt niet.
VAN GRONINGEN
U had die indruk totaal niet?
SCHOOF
Nee. In ieder geval voor mezelf sprekend, weet ik één op één zeker dat ik geen contact heb gehad met fractievoorzitters over het regeerprogramma. Ik heb eerder gezegd dat een aantal individuele ministers ongetwijfeld af en toe contact zullen hebben gehad, dat snap ik ook in het proces, maar het is niet zo dat in het kabinet en laat staan terwijl we als kabinet het regeerprogramma bespraken in de onderraden en de ministerraad dat dat zou hebben geleid tot allerlei contacten met fractievoorzitters, dat is gewoon niet aan de orde.
VAN GRONINGEN
U heeft zelf ook geen contact gehad?
SCHOOF
Ik heb ook geen contact gehad, nee.
VAN GRONINGEN
Nog één andere vraag, nog even terug naar die asielcrisis die uitgeroepen wordt. Toch, laten we hem even omdraaien in de argumentatie, wat moet er veranderd zijn om te zeggen de crisis is over?
SCHOOF
Dat de opvang beheersbaar is, dat de instroom gedaald is en dat de Nederlanders het gevoel hebben dat ze het weer kunnen dragen en daarmee ook de toegang tot de woningmarkt, zorg en onderwijs gewoon weer zeg maar zijn, ja, je zou kunnen zeggen genormaliseerd.
VAN GRONINGEN
Maar het gevoel hebben dat Nederlanders het weer kunnen dragen, hoe meet je dat?
SCHOOF
Ja, dat is misschien moeilijk te meten, maar ik denk dat het belangrijk is dat die instroom daalt en dat de opvang niet meer uit zijn voegen barst, en die twee zijn één op één met elkaar verbonden en dat dat de manier is om te kijken hoe we dit kunnen doen en daarom noem ik ook expliciet de woningmarkt, omdat we ook weten dat er grote stagnatie zit om vanuit een opvangcentrum uiteindelijk door te stromen naar huisvesting en dat heeft hier alles mee te maken.
VAN GRONINGEN
Blijft de opvang wel dezelfde grootte trouwens dan, de komende tijd? Want als u zegt, als een van de argumenten is ‘de opvang mag niet uit zijn voegen barsten’, als u dan weer opvanglocaties eventueel laat afnemen, het aantal daarvan, dan blijft de crisis altijd bestaan.
SCHOOF
Ja, nee, maar laat ik zeggen, dat is niet hoe wij werken. Wij zorgen dat degene die in Nederland uiteindelijk binnen zijn en rechtmatig verblijven, ook door middel van een asielaanvraag adequate opvang hebben, maar de bedoeling is dat het aantal mensen dat hier naar Nederland komt uiteindelijk minder wordt, dat daarmee ook de druk op de asielopvang vermindert, ook door de procedures aan te passen ten aanzien van asiel en dat er uiteindelijk daardoor een beheersbaarder beeld in Nederland ontstaat.
VAN GRONINGEN
Heeft het vorige kabinet een beoordelingsfout gemaakt door te zeggen ‘er is geen asielcrisis’?
SCHOOF
Nou ja, laat ik zeggen, wij willen die noodmaatregelen inroepen en komen dus met de constatering dat het nu noodzakelijk is.
SCHRAM (ANP)
Meneer Schoof, nog heel even op wat mijn collega hier vroeg, want u heeft het er ook over dat de druk op de zorg en het onderwijs moet worden afgenomen, maar daar zitten wel veel meer facetten aan dan alleen de asielinstroom toch?
SCHOOF
Absoluut, nee hoor, maar dat zei ik op eerdere vragen ook he, ik wil het asielprobleem niet terugbrengen tot het enige probleem wat druk veroorzaakt op de woningmarkt, op de zorg en op het onderwijs, maar feit is wel dat het zeg maar niet bijdraagt om die druk te verminderen en daarom naast zeg maar de opvangproblematiek die we hebben in Nederland, het toch belangrijk is om die instroom terug te brengen.
SCHRAM
Ja, ik denk dat we een beetje ook op zoek zijn naar, is er een moment, heeft u dat afgesproken, gekwantificeerd wanneer er geen sprake meer is van een crisis, want afgenomen, dat kan 5 %, dat kan ook 30 % zijn.
SCHOOF
Dat hebben we niet gekwantificeerd.
SCHRAM
Maar als u zo’n ingrijpende crisismaatregel neemt, is het dan niet een voorwaarde van goed bestuur dat het kabinet ook daar afspraken over maakt?
SCHOOF
Ik neem aan dat we hier volgende week in de Algemene Politieke Beschouwingen ongetwijfeld een debat in de Kamer over gaan voeren.
SCHRAM
Dat denk ik ook, want zo ken ik de Kamer, alleen mijn vraag was, is het niet een voorwaarde van goed bestuur, iets wat u ook aankondigt in uw plannen, om dat hoog te houden, om hier van tevoren afspraken over te maken als je zo’n ingrijpende maatregel neemt?
SCHOOF
Nou, ik denk, naar mijn mening kan dat zonder, maar we zullen afwachten en kijken ook met het debat in de Kamer en ook naar aanleiding van de adviezen die we krijgen als we met die, eerst met die noodregel en daarna met die crisiswet, de advisering van de Raad van State ook bepalend voor ons zal zijn hoe we dit inrichten.
SCHRAM
Over de Raad van Strate, vraagt u om een spoedadvies?
SCHOOF
Daar ga ik wel van uit.
SCHRAM
En hoeveel tijd rekent u dan voor zo’n advies?
SCHOOF
Daar ga ik dan weer niet over, daar gaat echt de Raad van State over.
SCHRAM
Maar waar houdt u rekening mee?
SCHOOF
Normaal gesproken zijn adviestermijnen zijn in weken en dan vaak zes tot acht weken, soms nog veel langer bij complexe wetsvoorstellen en ik ga ervanuit dat een spoedadvies sneller kan, maar nogmaals, dat moet u aan de vicepresident van de Raad van State vragen.
EK (SBS)
Meneer Schoof, ik ga er toch nog even op door, want is zo’n termijn stellen bijvoorbeeld niet noodzakelijk voor zo’n crisiswet, dat er een afspraak inzit, een doel waarmee dan de crisis voorbij zou kunnen zijn? Is dat niet juridisch een eis?
SCHOOF
Dat zullen we bespreken bij het wetsvoorstel en ook naar aanleiding van de adviezen zullen we dat punt ongetwijfeld veel nadrukkelijker gaan bespreken dan nu hier in de persconferentie.
EK
Maar betekent dat eigenlijk dat u iets heeft aangekondigd waarvan een groot deel denk ik van de kiezers inderdaad denkt ‘he he, dit gaat misschien wat zoden aan de dijk zetten’, maar u heeft eigenlijk geen idee of dit juridisch stand gaat houden, want u zegt op al deze vragen ‘dat moeten we eigenlijk nog even gaan overleggen en kijken of dit noodzakelijk is’?
SCHOOF
Al deze vragen gingen even specifiek terug op het doel en de termen van aantallen, daarvan heb ik gezegd ‘daar geef ik op dit moment geen antwoord op’. Wij zijn ervan overtuigd als kabinet dat we met een dragende motivering dit kunnen doen. We zijn wel, natuurlijk, afhankelijk van de advisering van de Raad van State, afhankelijk van hun oordeel kunnen wij door, gewijzigd of hebben we andere dingen te doen en daar verwijs ik deel van het debat naar, gelet op de vele vragen, maar ik denk dat zeg maar deze maatregel, het is natuurlijk evident dat de instroom substantieel moet afnemen en de vraag of het substantieel is, daar laat ik me op dit moment nog niet over uit.
EK
Maar u zegt ‘we hebben daar een dragende motivering voor’, maar die heeft u dus nog niet, want u zegt constant dat u dat nog moet gaan bespreken in het kabinet.
SCHOOF
Maar we zijn een heel eind, alleen de echte bespreking in het kabinet en in dit regeerprogramma hebben we niet een uitvoerige juridische discussie of het wetsvoorstel deugt, want het wetsvoorstel lag nog niet voor, dus die discussie voeren wij op basis, in het kabinet komt in een ministerraad zeer binnenkort, maar dan even ga ik helemaal de techniek in, het koninklijke besluit dat de MP moet nemen ten aanzien van artikel 110, 111 van de Vreemdelingenwet, de AFP, de AMvB’s die daaronder moeten hangen en de Voortduringswet en die wordt in één keer besproken in het kabinet, daar zit dan ook die dragende motiveringdiscussie bij. Wij gaan ervanuit dat we die discussie positief kunnen afronden en de AMvB’s en de Voortduringswet gaan vervolgens naar Raad van State.
EK
Maar u bent er dus van overtuigd dat u al zover bent dat het eigenlijk niet meer mis kan gaan. Want dit groots aankondigen is natuurlijk wel, wekt wel hoop bij kiezers die om die reden bijvoorbeeld op de PVV of de VVD hebben gestemd.
SCHOOF
Wij gaan ervanuit dat we een dragende motivering kunnen rondkrijgen, ja. En anders zou ik het ook nooit zo voorstellen, dan hadden we het, nou ik weet niet, als we het hadden geschrapt uit het hoofdlijnenakkoord, richting regeerprogramma had ik misschien wel even met de fractievoorzitters moeten praten, dat zou ik me zomaar kunnen voorstellen, maar wij gaan er natuurlijk vanuit dat datgene wat we nu in het regeerprogramma opschrijven, dat we dat kunnen realiseren. Als ik al denk dat we dat niet kunnen realiseren, dan ben ik geen knip voor de neus waard, dan had ik hier niet moeten staan en had ik hier dit regeerprogramma niet moeten aanbieden.
VAN EIJSDEN
Meneer Schoof, nog even hierop doorgaand. Minister Faber zei ‘we hebben het juridisch laten toetsen’. Klopt dat?
SCHOOF
Nou, ongetwijfeld zal dat intern zijn gebeurd bij de juristen bij Asiel & Migratie, maar we hebben het stuk nog niet besproken in de ministerraad.
VAN EIJSDEN
Maar die juridische toets van dat koninklijk besluit, AMvB’s en de wet die erbij komt, die is dus al gedaan op het ministerie?
SCHOOF
Ja, dat denk ik, maar nogmaals, we hebben het niet besproken in de ministerraad, dus die zijn mij ook niet bekend.
VAN EIJSDEN
Oké. En kunt u wel garanderen dat er in ieder geval een juridische toets plaatsvindt voordat die maatregelen ook in werking treden?
SCHOOF
Ja, maar, nu maakt u rare sprongetjes, want u zegt dat de minister uit mijn kabinet heeft gezegd dat het er is, en vervolgens vraagt u mij ik kan garanderen dat het er komt…
VAN EIJSDEN
Ja, omdat u het nog niet wist…
SCHOOF
Maar het is ook heel logisch dat ik het niet weet, want wij zijn bezig geweest met het regeerprogramma en niet met de Voortduringswet en de AMvB’s in de ministerraad te behandelen, dus hoef ik mij daar op dit moment ook nog niet mee bezig te houden en is dat de volgende opdracht, zodra ook het regeerprogramma, ook volgende week samen met de begroting via de Algemene Politieke Beschouwingen op een brede meerderheid in de Kamer kan rekenen.
VAN EIJSDEN
Nee, dat snap ik, maar wat ik bedoelde is, wat de kritiek hierop is, is afgezien van of je dit een wenselijke maatregel vindt, daar verschillen natuurlijk de meningen over, maar de kritiek is ook dat het juridisch heel wankel zou zijn, dus ik vroeg me even af er nu al wel of niet een toets is uitgevoerd op het ministerie van Asiel en Migratie, kunt u in ieder geval de garantie afgeven dat voordat zulke maatregelen ingaan, daar in ieder geval een juridische toets aan is voorafgegaan die zegt ‘ja dit is mogelijk?’
SCHOOF
Die juridische toets, als je zegt ‘dragende motivering in de ministerraad’, dan hoort daar ook een juridische toets bij. En de maatregelen gaan overigens pas in, de Amvb’s, en ook de Voortduringswet, één, nadat de Raad van State daar advies over heeft gegeven, en wat betreft de Voortduringswet, nadat ook de Kamer die geaccordeerd heeft.
BEEKMAN (BNR)
En als de RvS zegt ‘nee niet doen, kan niet’, dan zeggen jullie ‘oké doen we niet?’
SCHOOF
Dan gaan we dan kijken hoe we de motivering kunnen veranderen. Maar uiteindelijk denken wij een dragende motivering te kunnen aandragen om deze maatregelen te treffen.
BEEKMAN
We stellen dit gelijk aan een crisis zoals de vorige keer bij een pandemie of een natuurramp, of een oorlog, een grote crisis. De vorige keer bij de pandemie werd het Nederlandse volk ook eigenlijk wekelijks voorgenomen met hoe het ervoor stond. Bent u van plan dat te gaan doen? Komen er wekelijkse persconferenties rondom de asielcrisis?
SCHOOF
Ik moet zeggen, ik denk het niet. Volgens mij worden op dit moment al met enige regelmaat de cijfers verstrekt. Volgens mij maandelijks en soms wekelijks. Zowel ten aanzien van Ter Apel, ten aanzien van verschillende IND-processen, ten aanzien van de instroom.
BEEKMAN
Maar ik kan me zo voorstellen, als Nederland echt in zo’n ernstige crisissituatie verkeert, nogmaals, te vergelijken met een natuurramp, met een pandemie, toen was het ook echt nodig om de Nederlandse bevolking mee te nemen, ook bij stappen die je zet, op het moment dat je bijvoorbeeld het parlement buiten spel zet. Het lijkt me vrij logisch dat de minister-president dan ook momenten kiest, zoals de vorige premier dat ook deed, om het Nederlandse volk toe te spreken met ‘hier staan wij in deze crisis’.
SCHOOF
Dat is op dit moment niet mijn bedoeling. Mijn bedoeling is wel natuurlijk om alles wel te doen in volstrekte openheid en transparantie ook naar Nederland, daar overigens ook met de Kamer in volstrekte transparantie over te spreken. En ook te zorgen dat iedereen de informatie die eronder ligt, en die ook de komende periode ten aanzien van de instroom, de opvang, de doorlooptijden, de inwilligingspercentages, ten aanzien van terugkeer, om dat met enige regelmaat terug te laten keren.
BEEKMAN
Maar het zou toch ondenkbaar zijn als we dus de voorboden die eerder al gegeven waren, van een grote crisis waarbij zo’n noodwetgeving van toepassing is, dan zou het ondenkbaar zijn als daar niet wekelijkse persconferenties of radiotoespraken bij waren.
SCHOOF
Ik denk dat dat denkbaar is, elke crisis heeft zijn eigen communicatiestrategie, en dat zullen we hier ook ongetwijfeld fatsoenlijk opzetten.
BEEKMAN
Hoe moet het Nederlandse volk zich op deze crisis eigenlijk voorbereiden? Het zou ook een grote impact op de Nederlandse samenleving hebben, iets dat zo groot is, wat gaan wij daar in ons dagelijks leven van merken, van deze enorme crisis?
SCHOOF
Als het goed is, gaat u merken, gaat de Nederlander merken dat de instroom vermindert, dat de opvang geleidelijk aan zeg maar minder uit zijn voegen barst. En dat uiteindelijk ook met de andere plannen van dit kabinet, op het terrein van zorg, onderwijs en wonen, dat we zeg maar de problemen die de Nederlanders signaleren, die voor een deel terug te herleiden zijn op asiel en migratie, dat die worden opgelost, dat gaat de Nederlander ervan merken.
BEEKMAN
We zijn nu op een punt gekomen dat deze wetgeving nodig is, dat er een Koninklijk besluit nodig is, nogmaals, het parlement wordt daar buiten spel gezet. Dat betekent dat er iets veranderd is in de Nederlandse samenleving, moet wij ons ergens op voorbereiden? Op toch een situatie waar we misschien nu nog geen weet van hebben?
SCHOOF
Wat we aan het doen zijn, is een probleem oplossen. En daar gebruiken wij de crisisnoodwet voor. En als het goed is, merkt de Nederlander dat we de problemen oplossen. Dat is waar het kabinet voor staat, en ik ga hier geen andere beelden schetsen dan dat.
BEEKMAN
In de pandemie veranderde de wereld echt, morgen verandert de wereld niet, het is precies zoals het gisteren was, vorige week, die maanden daarvoor.
SCHOOF
Als het goed is, lossen wij de problemen op. Dat is waar we voor staan, dat is waar de Nederlander ons om gevraagd heeft, en daar gaan we mee aan de slag.
BEEKMAN
Is dit dan wel by far het grootste vraagstuk waar dit kabinet voor staat?
SCHOOF
Het is een vraagstuk wat in de Nederlandse samenleving heel erg hoog op de agenda staat. En mijn inleiding ook net was heel erg gebaseerd op het feit dat we luisteren naar de Nederlanders, en dat we daaraan gehoor willen geven, en als dit het grote probleem is, en wat we ook herkennen, dat dat ook een probleem is, dat we dat probleem gaan oplossen en dat dat de Nederlander gaat merken.
BEEKMAN
Maar misschien dat mensen in Groningen zeggen ‘wij willen ook gehoord worden, kom ook maar met noodwetgeving zodat onze problemen zo snel mogelijk opgelost worden’. Of de boeren of de toeslagenouders, waar ligt nu de drempel om met noodwetgeving te gaan komen?
SCHOOF
Die discussie voeren wij, en die dragende motivering, het voert te ver om hier daar de discussie over te voeren, maar ten aanzien van de toeslagen, ten aanzien van Groningen, weet u dat we allemaal maatregelen hebben genomen om te zorgen dat we daar echt snel en adequaat oplossingen voor bieden.
TUINMAN (JEUGDJOURNAAL)
Meneer Schoof, voor het Jeugdjournaal, het is een behoorlijk druk programma, wat vindt u nou het belangrijkste punt voor kinderen?
SCHOOF
Dat vind ik een hele goede vraag. Ik denk dat voor kinderen belangrijk is dat ze weten dat zeg maar de problemen die hun ouders zeg maar als hoogste ervaren, dat dit kabinet daar echt aan gaat werken. En dat we voor die kinderen ook een beeld kunnen neerzetten, en ook zeg maar een reeel beeld kunnen neerzetten, van een overheid die naast mensen staat en helpt als het echt problematisch is. En dat we zeg maar voor de kinderen een toekomst kunnen creëren waarin ze vertrouwen in de overheid hebben.
TUINMAN
In de regering en in de belangrijke organisaties?
SCHOOF
En de vele facetten die de overheid kent.
TUINMAN
Nu staat daar ook in dat op school meer aandacht moet komen voor taal en rekenen. Kinderen hebben het al best wel druk op school. Waar komt dan minder aandacht voor?
SCHOOF
Nou de aandacht wordt heel specifiek gericht op basisvaardigheden: lezen, schrijven, rekenen. In het programma staat ook dat we proberen het aantal kerndoelen wat terug te brengen dus er wordt veel meer gefocust op rekenen, lezen en schrijven maar ook andere onderdelen zijn belangrijk maar dit is de focus.
TUINMAN
Maar kunt u een onderdeel noemen wat dan minder wordt? Of wat niet meer voorkomt?
SCHOOF
Nee, daar wordt nog uitvoerig met het schoolveld en met docenten over gesproken. De intentie is om dat te doen om te zorgen dat er echt focus komt in het onderwijs en de algehele constatering is: (onverstaanbaar, red.) op internationale ranglijsten, en dat Nederland op deze onderwerpen achter begint te lopen en dat het dus, gericht op de toekomst, ontzettend belangrijk is dat Nederlandse kinderen weer écht leren lezen, schrijven en rekenen. Want anders komen ze aan al die andere vaardigheden niet toe en er zijn nog heel veel vaardigheden die zeg maar een modern kind en ook een moderne volwassene in de huidige samenleving moet kunnen en daar moeten we de kinderen echt op voorbereiden, op die basisvaardigheden.
TUINMAN
Nog één punt: kinderen zijn natuurlijk best wel zenuwachtig aan het begin van het nieuwe schooljaar, voelen ze druk, willen het goed doen. Hoe is dat voor u?
SCHOOF
Nou, ik voel mij, ik heb een soort van trots, dus ik heb iets minder zenuwen, alhoewel, een Algemene Politieke Beschouwing natuurlijk ook wel weer, ongetwijfeld, een intensief debat zal worden voor mij premier.
TUINMAN
Best spannend.
SCHOOF
Maar tegelijkertijd kijk ik terug op de voorbije weken waarin het kabinet eigenlijk heel snel een begroting heeft weten te maken en het regeerprogramma heeft weten te schrijven, met dank overigens aan vele anderen. En daar ben ik trots op en hoop ik dat ook, misschien toch als een soort tentamen dan, mondeling tentamen, in de APB, in kindertaal zal ik maar zeggen, en hoe heet dat dan…
TUINMAN
En het is toch vrij ingewikkeld allemaal, een toets zou ik gewoon zeggen. Want u bent niet zenuwachtig?
SCHOOF
Nee.
DE KROON (DAGBLAD VAN HET NOORDEN)
Er staat geen letter in over cultuur, hoe zorgt u voor bruisende cultuur in Nederland?
SCHOOF
De cultuursector moet vooral gewoon door, en het is belangrijk….
DE KROON
Er is bezuiniging aangekondigd.
SCHOOF
…en als wij dingen niet hebben opgeschreven in het programma, kijk, het programma is een uitwerking van het hoofdlijnenakkoord en we hebben ook begrotingen en elke begroting begint met een beleidsstuk. En de begroting van OCW staan echt dingen in over cultuur.
DE KROON
Maar is het niet spijtig voor de C in OCW dat er geen letter over cultuur in het regeerprogramma staat?
SCHOOF
Nee, maar het is een vertaling en er moet op een gegeven moment gekozen worden over de onderdelen, maar het is een uitwerking van het hoofdlijnenakkoord.
DE KROON
En dan nog even de natuur, er staat in het regeerprogramma onder andere dat boeren zelf voor de natuur moeten gaan zorgen. Maar er staat niet in hoe de overheid voor meer biodiversiteit en een bloeiende en bruisende natuur gaat zorgen? Hoe gaat u dat doen?
SCHOOF
Nou, via de boeren.
DE KROON
Alleen de boeren?
SCHOOF
Onder andere, maar de overheid en ook meerdere organisaties en instellingen die eraan werken, dus het is belangrijk: daarom staat natuur wel degelijk in zowel het hoofdlijnenakkoord als nu ook in het regeerprogramma omdat dat als belangrijk wordt ervaren.
DE WINTHER
Mag ik nog één ding vragen meneer Schoof, als ik mij niet vergis had u nog een date staan met de vicepremiers om te bespreken hoe je gaat voorkomen dat bij belangrijke overleggen er drie uur met klaverjassen moeten worden doorgebracht, hoe is dat afgelopen?
SCHOOF
Eerst even terug naar vorige week vrijdag, want daar wijst u op.
DE WINTHER
Ik heb het over de donderdag daarvoor eigenlijk.
SCHOOF
Oh, die donderdag daarvoor.
DE WINTHER
Ja, dat klopt.
SCHOOF
Ja, maar daar hoef ik niet met de vicepremiers over te praten, dat is een discussie die de vier fractievoorzitters, denk ik, ook samen moeten doen, over die donderdag, die nacht. Ik was daar samen met de minister van Financiën en (onverstaanbaar, red.) met de fractievoorzitters. Maar daar ben ik overigens niet verantwoordelijk voor, voor hoe de fractievoorzitters met elkaar tot een gelijkluidende overeenstemming kunnen komen zodat ze zeggen ‘wij steunen jullie in het kabinet’. Binnen het kabinet hebben wij vorige week vrijdag wat langer gesproken over een paar specifieke onderwerpen, en dat vond ik ook heel logisch, het zijn onderwerpen die er ook toe doen, en dan mag je ook even de tijd nemen. Dan doe je dat niet in de hele ministerraad, maar doe je dat ook af en toe even afzonderlijk in clubjes en ik heb vorige week vrijdag ook gezegd dat ik blij was dat we dat gewoon keurig in werktijd hadden afgerond, het misschien even wennen was dat dit kabinet een keer tot vrijdagmiddag 17.00 vergaderde, maar dat dat geen nachten zijn. Dus dat gaat verder prima.
DE WINTHER
Ja, maar volgens mij lag op tafel een behoefte vanuit vicepremiers met elkaar te overleggen hoe je bijvoorbeeld in de toekomst dit soort dingen aanvliegt, en dat sloeg ook op die donderdagavond toen er nog wel een vicepremier van NSC-huis in het pand was en de rest niet was uitgenodigd. En daar zou over overlegd worden in het kabinet, ik weet niet of dat al gebeurd is of niet, maar daarom vraag ik u: hoe is dat afgelopen?
SCHOOF
Nou, we hebben deze week, hebben wij een avond met de vicepremiers en ik, met zijn vijven bij elkaar gezeten om nog eens even te reflecteren op de afgelopen periode, daar ging het om onze processen, niet in relatie tot de fracties of die donderdagnacht en dat hadden we al eerder met elkaar afgesproken, om te kijken: hoe kunnen we ervoor zorgen dat we de cohesie in het kabinet, dat we dat echt kunnen borgen en zeg maar ook in de komende periode kunnen bewerkstellingen want we gaan ervan uit dat er ook de komende periode best meningsverschillen zullen zijn in het kabinet en waar ik eerder in mijn inleiding ook van zei, van er zijn gewoon politieke verschillen, die moet je ook helemaal niet ontkennen, en als die er zijn moet je die ook met elkaar bespreken, maar we willen ze echt bespreken, dat is ook de kern van het overleg met de vicepremiers en ondergetekende geweest, om te zorgen dat je uiteindelijk op de oplossingen elkaar weet te vinden en elkaar niet in de ideologie bestrijdt.
BEKENDAM (BNN/VARA)
Meneer Schoof, uw kabinet gaat een wat groter beroep doen op de welwillendheid uit Brussel dan volgende kabinetten. Wat gaat u zelf komende maanden, weken, jaren, anders doen dan uw voorgangers om die deuren daar ook maximaal te openen?
SCHOOF
Ik heb intensief contact met diverse spelers in Brussel, dat hebben de afzonderlijke ministers ook. We werken intensief samen met onze permanente vertegenwoordiging in Brussel. We hebben een apart groepje van ministers gemaakt op de hoofdonderwerpen, de minister van Financiën, de minister van Landbouw, de minister van Asiel & Migratie, de minister van Buitenlandse Zaken en ondergetekende, om elke keer heel bewust op dat onderwerp te kijken, welke stappen kunnen we wel zetten, vanuit enerzijds het nationaal belang, maar anderzijds in die Europese context, zodat we op de gepaste momenten Europa even streng aanspreken, maar op andere momenten ook even nadenken hoe we dat doen en dat zal ook de strategie zijn om zoveel mogelijk te bewerkstelligen van de doelen die Nederland heeft in relatie tot Europa.
BEKENDAM
En wat u dus anders gaat doen is meer onderlinge afstemming?
SCHOOF
Ik kan het niet helemaal vergelijken met de vorige periode, maar ik constateer wel dat dit eerder er niet was op dit specifieke onderwerp en op de drie hoofdpunten van het kabinet waar het gaat om afdracht, waar het gaat over asiel, waar het gaat over landbouw, om dat echt gecoördineerd te doen en daar ook de tactiek en de timing elke keer met elkaar te overleggen wat is wijs?
BEKENDAM
En stel nou dat er een afweging moet worden gemaakt, omdat bijvoorbeeld Brussel niet én lagere afdracht accepteert én allerlei derogatiemaatregelen of uitzonderingen op het punt van landbouw én allerlei punten op asiel en migratie toestaat. Welke van die drie dossiers heeft dan uw prioriteit?
SCHOOF
Nou, we’ll see it when we get there, maar dan gebruik ik toch een Engels woord en dat heb ik me zo voorgenomen om dat vandaag niet te doen, ik geloof dat een goede vertaling is we zien het wel als we op dat punt aankomen. Belangrijk voor ons is nu dat we echt heel bewust kijken wanneer doen we welk onderwerp op welke manier naar Brussel gaan om uiteindelijk het Nederlands belang het beste te dienen en te zorgen dat de dingen die we willen realiseren, dat we die ook realiseren.
BEKENDAM
Maar zijn ze dan op dit moment nog alle drie even belangrijk, of weet u eigenlijk achter de schermen wel al hoe u die keuze gaat maken?
SCHOOF
Nou, er zit een verschil in timing van de drie verschillende vraagstukken en er zit een verschil in zeg maar hoe andere Europese landen naar Nederland kijken op deze drie vraagstukken, daar zijn we ons van bewust en daar houden we rekening mee zeg maar in de timing en de tactiek hoe we dat doen, maar het voelt nu veel te ver om daar helemaal op door te gaan, want dan voor ik het weet ga ik aan Brussel vertellen hoe wij het aan het doen zijn en dat was niet mijn plan.
VRAAG (ONBEKEND)
Meneer Schoof, u zei net dat dit akkoord niet alleen zoet en suikerklontjes bevat, maar ook veel grote bezuinigingen. Welke bezuiniging doet u de meeste pijn?
SCHOOF
Nou, elke bezuiniging doet pijn, elke maatregel die we in het hoofdlijnenakkoord hetzij in de begroting hebben moeten opnemen hetzij in het regeerprogramma hebben uitgewerkt is het gevolg van een keuze. Ik ga niet daarin kiezen van deze doet mij meer pijn dan die. Ik realiseer me heel goed dat dit programma niet alleen maar zoet is, maar dat keuzes er onvermijdelijk toe leiden dat sommige groepen daar ook weer last van zullen hebben of het gevoel zullen hebben dat ze minder aandacht zullen hebben of minder geld zullen krijgen.
VRAAG
U wilt 22 % gaan bezuinigen op de ambtenarij. Ik heb altijd geleerd ‘bezuinig dan niet alleen op ambtenaren, maar dat betekent dan ook dat je misschien langer moet wachten op je rijbewijs of dat het park niet goed meer wordt aangeschoffeld’, wat gaat dit betekenen, de bezuiniging op de ambtenarij voor de burger in Nederland?
SCHOOF
De bezuiniging op ambtenaren strekt zich in het bijzonder uit op zeg maar eigenlijk hier de Haagse omgeving. Dat is beleid, wetgeving, monitoring. Dat is belangrijk werk, maar tegelijkertijd hebben wij als kabinet geconstateerd dat daar 22 % in ieder geval in financiële termen vanaf kan en dat hopen te realiseren en niet alleen maar door rücksichtslos te snijden, maar doordat diverse departementen ook echt kijken naar hun beleidsprogramma’s, naar de monitoringsprogramma’s, naar hun overhead om te kijken of daarop bezuinigd kan worden en we daarmee uiteindelijk misschien wel af en toe minder beleid maken, minder regels maken en op die manier ook de uitvoering meer ruimte geven en op die manier met minder ambtenaren in de diverse beleidskolommen zoals die hier in Den Haag staan toekunnen.
BORGMAN (NOS RADIO)
Ik wilde eigenlijk even terug naar het grote verhaal van dit kabinet, want aan het einde van deze heel vragensessie. Ik hoorde u in het begin iets zeggen over de boodschap die de kiezer 22 november aan het kabinet heeft afgegeven, hoor ons, luister naar ons en help ons. Klopt dat dat u dat zei? Wat is het antwoord van het kabinet dan op die boodschap?
SCHOOF
Dat wij gehoord hebben dat migratie, woningbouw, bestaanszekerheid, dat dat echt thema’s zijn waar veel Nederlanders zeg maar via de verkiezingsuitslag kenbaar hebben gemaakt vinden dat daar iets aan moet gebeuren en dat we in ons regeerprogramma, naast overigens andere dingen, dat we in ons regeerprogramma daar nu oplossingen voor presenteren die we de komende periode, onder het motto ‘aan de slag’, daadwerkelijk gaan realiseren.
BORGMAN
Maar is dan de missie van dit kabinet ‘aan de slag’?
SCHOOF
Nou, we hebben geen missie meegegeven, maar het motto is zeker aan de slag, want we willen af van papier, we willen echt aan het werk, en echt aan het werk is geen papier maken, maar is zorgen dat de bouwers kunnen bouwen, dat de politieagenten kunnen handhaven, dat de immigratiedienst zijn werk kan doen et cetera.
BORGMAN
Dat is eigenlijk het pragmatisme waar u het over heeft?
SCHOOF
Het pragmatisme zit op het elkaar vinden op de oplossing. En niet in de strijd en de ideologie, maar zorgen dat we oplossingen bieden voor concrete problemen van mensen.
BORGMAN
En waar zit die bevlogenheid dan?
SCHOOF
Die bevlogenheid, ik hoop dat ik die ook vandaag weer heb weten uit te stralen en die ook anderen weten uit te stralen, dat we echt staan in onze zaak. Dat we ook geloven dat we iets kunnen betekenen voor de problemen van die mensen. Dat bindt ons, dat drijft ons en daar zit ook die bevlogenheid in.
BORGMAN
Er staat een zinnetje in dat regeerprogramma over beloftes die gedaan zijn, dat die nu echt ook waargemaakt moeten worden. Eén van de beloftes die het kabinet doet, is de toeslagenouders deze kabinetsperiode allemaal compenseren. Is dat niet een nu al ingebouwde teleurstelling? Want waarom zou dit kabinet lukken wat andere kabinetten niet is gelukt?
SCHOOF
We zijn in een andere fase, dat is niet onbelangrijk, maar ik denk dat het echt de inzet van dit kabinet is om daar vol op in te zetten gedurende deze kabinetsperiode, ervanuit gaande dat we 3,5 jaar hebben om dat probleem op te lossen, dat we dan ook echt klaar zijn. En misschien dat er individueel nog een enkel dingetje speelt, dat zou kunnen, maar dat is echt de inzet en daar zetten we alles op alles in. En ik denk dat de toeslagenouders recht hebben op die belofte, en op onze volle inzet. En ik heb op andere onderwerpen ook weleens gezegd: ‘we kunnen niets garanderen, behalve 120, 150 procent inzet op deze onderwerpen, met een heldere doelstelling die we ook echt proberen te realiseren’.
BORGMAN
Maar ik denk dat andere kabinetten ook echt 150 procent wilden dat die toeslagenouders gecompenseerd zouden worden, en u zegt nu: ‘het is eigenlijk een soort van inspanningsverplichting’. Om maar zo’n lelijk Haags woord te gebruiken, maar niet echt de belofte ‘over drie jaar zijn al die mensen echt geholpen’.
SCHOOF
We hebben die belofte gemaakt omdat dat ons extra motiveert om dat te realiseren.
BORGMAN
Maar is dat niet toch een beetje pretentieus? Als je een belofte doet in de hoop dat je hem kunt waarmaken, maar niet…
SCHOOF
Als ik zelf niet geloof in datgene, dat zei ik eerder over een ander onderwerp, als ik zelf niet zou geloven in het feit dat we dat zouden kunnen doen, zouden we het niet opschrijven.
BORGMAN
Maar waarom gelooft u daar dan in? Wat kunt u wel wat andere kabinetten niet kunnen?
SCHOOF
Ik zei al, we zitten echt in een andere fase dan andere kabinetten, we zitten ook in een andere modus met de toeslagenouders. En ik ben er echt van overtuigd dat we dat kunnen gaan realiseren.
BORGMAN
Is dit een soort van laatste kans dan, om dit soort verwachtingen bij mensen nu eens eindelijk waar te maken?
SCHOOF
Nou misschien wel, laat ik een iets ander antwoord geven, ik denk dat bijna niemand begrijpt waarom het zo lang duurt. En alleen de mensen die echt helemaal erin duiken, beginnen enigszins te begrijpen waarom het soms lang duurt voor mensen om dit probleem op te lossen. Maar eigenlijk is het natuurlijk te gek voor woorden dat we zo lang nodig hebben om dit probleem op te lossen. Eigenlijk is het te gek voor woorden dat we nog 3,5 jaar nodig hebben. En vanuit die perceptie, vanuit, je zou bijna zeggen vanuit die bevlogenheid willen wij zeg maar naar die Toeslagenouders echt alles op alles zetten om het in deze kabinetsperiode echt af te ronden.
BORGMAN
Die laatste-kans-gedachte, geldt dat breder voor dit kabinet? Want er staan nogal wat beloftes in dat regeerprogramma, over bestaanszekerheid, over een dak boven je hoofd, is dit een soort van laatste-kans-kabinet?
SCHOOF
Nou, dat zou wel dramatisch zijn voor Nederland, dan zou Nederland ten onder gaan als dit kabinet niet zou slagen, maar ik geloof in datgene wat we aan het doen zijn, dat we problemen oplossen, dat we daar echt echt mee aan de slag kunnen, dat we echt, dat wat we beloven dat we dat kunnen realiseren, want ik herhaal, als wij niet zouden geloven dat we dat zouden kunnen realiseren, hadden we het niet op moeten schrijven, dus daar gaan we vol mee aan de slag. We snappen dat er allerlei tegenwerpingen zijn, dat er waarschijnlijk problemen zullen komen, maar vanuit die bevlogenheid en vanuit dat pragmatisme ook weer elke keer een oplossing voor te vinden, om te zorgen dat we die doelen echt realiseren en er komt na het kabinet-Schoof altijd weer een ander kabinet.