Directe belastingen 75,4 miljard*

* Wegens afronding wijkt de som der delen af van het totaal

Directe belastingen zijn de belastingen op inkomen, winst en vermogen. Loon- en inkomstenbelasting is de grootste post. Iedereen met een inkomen betaalt namelijk belasting. Dat geldt voor medewerkers, ondernemers en ook mensen met een uitkering. Bedrijven in de vorm van een BV (Besloten Vennootschap) of NV (Naamloze Vennootschap) betalen vennootschapsbelasting over hun winst. Onder de post ‘overig’ valt onder meer dividendbelasting en schenk- en erfbelasting.

Indirecte belastingen 80,9 miljard

* Wegens afronding wijkt de som der delen af van het totaal

Vrijwel iedereen draagt dagelijks bij aan de indirecte belastingen, die bovenop de kostprijs van goederen en diensten komen. De btw is de bekendste en grootste post. In de prijs van sommige consumptiegoederen is ook accijns opgenomen. Voorbeelden hiervan zijn sigaretten, benzine en alcoholhoudende dranken. Ook de belasting op de aanschaf en het gebruik van auto’s en invoerrechten zijn indirecte belastingen.

Premies volksverzekeringen 44,9 miljard

Iedere Nederlander met een inkomen betaalt premies volksverzekeringen. Wie minder verdient, betaalt minder premie. Met de premies volksverzekeringen is iedereen in Nederland verzekerd voor:

• AOW (Algemene Ouderdom Wet), een basispensioen voor mensen die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt. De AOW-leeftijd wordt vanaf 2013 stapsgewijs verhoogd naar 66 jaar in 2018 en 67,3 jaar in 2022.
• AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten), voor langdurige zorg, verpleging en ondersteuning voor mensen met een chronische ziekte of handicap. De AWBZ dekt medische zorg die niet onder de zorgverzekering vallen.
• Anw (Nabestaandenwet), een nabestaandenuitkering voor mensen bij wie de inkomsten wegvallen doordat de partner of een ouder overlijdt.

Premies werknemersverzekeringen 57,5 miljard

Werkgevers betalen arbeidsongeschiktheidpremies (WIA/WAO) en werkloosheidspremies (WW). Hiermee zijn alle werknemers in Nederland verzekerd van een (tijdelijke) financiële ondersteuning bij werkloosheid of arbeidsongeschiktheid. Ook betalen werkgevers inkomensafhankelijke zorgpremies aan de overheid voor hun werknemers. Hieruit worden deels, naast de eigen bijdrage en de zorgpremie die mensen zelf aan hun zorgverzekeraar betalen, de kosten voor curatieve medische zorg betaald.

Gasbaten 1,9 miljard

Gasbaten zijn de inkomsten die voortvloeien uit de verkoop van aardgas. De hoogte van de opbrengst uit aardgas hangt af van de productie. Die is de afgelopen jaren sterk verminderd.
Maar ook de hoogte van de olieprijs en de euro/dollarkoers bepalen de hoogte van de gasinkomsten. De prijs van aardgas is namelijk gekoppeld aan de prijs van olie in dollars.

Zorg 72,6 miljard

Hoofdpunten:

• De zorgpremie was in het afgelopen jaar min of meer vergelijkbaar met die van 2011. Dat is een prestatie omdat er in 2016 sprake was van hogere lonen en prijzen, meer en betere zorg en overhevelingen vanuit de AWBZ naar de Zorgverzekeringswet.
• Het kabinet is er de afgelopen periode in geslaagd de groei van de zorguitgaven te beperken tot onder het niveau van de economische groei. Er is daarmee een belangrijke bijdrage geleverd aan de houdbaarheid van de overheidsfinanciën.
• We gaven in 2016 circa € 41 miljard uit aan zogenoemde curatieve zorg, voornamelijk aan goede medisch-specialistische zorg en geneesmiddelen.
• De uitgaven aan langdurige zorg (voornamelijk ouderen) en gehandicaptenzorg, bedroegen in 2016 zo’n € 18 miljard.
• Iedereen moet kunnen sporten en bewegen in de buurt. Daarom heeft het kabinet het lokale sportbeleid versterkt. Mede daardoor waren er afgelopen jaar ruim 4.800 buurtsportcoaches aan de slag.

Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt 77,1 miljard

De economie is in 2016 verder aangetrokken. Daardoor vonden meer mensen een baan en zijn er 100.000 werklozen minder dan in 2015. Dit is positief omdat werk inkomen en sociale contacten geeft. Mensen kunnen zich door een baan ontplooien en ze krijgen meer zelfvertrouwen. Daarom heeft het kabinet ingezet op goed werk voor iedereen.

In 2016 gaf het Rijk ongeveer € 0,9 miljard minder uit aan sociale zaken en de arbeidsmarkt dan berekend in de begroting 2016. Onder andere de gunstige economische ontwikkeling zorgde daarvoor.

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 35,4 miljard

Onderwijs, cultuur, media, wetenschap en emancipatie zijn cruciaal voor een energieke samenleving en een betrokken democratie. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap werkt aan een slim, vaardig en creatief Nederland. OCW wil dat iedereen goed onderwijs volgt en zich voorbereidt op zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Verder wil het ministerie dat iedereen cultuur kan beleven en dat leraren, kunstenaars en wetenschappers hun werk kunnen doen.

Het jaar 2016 stond in het teken van de uitvoering van de plannen die in deze kabinetsperiode zijn begonnen en van het Nederlandse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. Een groot aantal evenementen rondom het EU-voorzitterschap van Nederland droeg bij aan goede resultaten op het terrein van onderwijs, cultuur, media, wetenschap en emancipatie.

Gemeente- en Provinciefonds 24,0 miljard

Het Gemeentefonds en het Provinciefonds zijn fondsen op de rijksbegroting die gevuld worden uit de Rijksbelastingen. Gemeenten en provincies krijgen elk jaar geld uit deze fondsen om een deel van hun uitgaven te betalen. Zij mogen zelf bepalen waar ze dit aan besteden. Gemeenten gebruiken het bijvoorbeeld voor aanleg en onderhoud van fietspaden en financiële steun voor schoolzwemmen. Provincies zetten het geld uit het provinciefonds onder meer in voor wegenonderhoud en de aanleg van recreatiegebieden.

Meer informatie Rijksjaarverslag Gemeentefonds

Meer informatie Rijksjaarverslag Provinciefonds

Buitenlandse Zaken / Internationale samenwerking 12,5 miljard

* Bedragen tellen niet op, omdat onderdelen op andere begrotingen staan

• In 2016 was Nederland voorzitter van de Europese Unie. Nederland heeft samen met de EU belangrijke stappen gezet op het gebied van migratie. Daarnaast was er vooruitgang met internationale veiligheid, meer banen in Europa, toekomstbestendige Europese financiën en een vooruitblikkend klimaat- en energiebeleid.
• Bij de verkiezing in juni 2016 besloten Nederland en Italië de tijdelijke zetel in de VN Veiligheidsraad te delen (Italië in 2017 en Nederland in 2018).
• Nederland maakte met 60 landen en organisaties concrete afspraken over de aanpak van buitenlandse terroristische strijders.
• Nederlanders en visumaanvragers konden in 2016 24 uur per dag, 7 dagen per week wereldwijd terecht bij het 24/7BZ Contactcenter (+31 247 247 247).
• Nederland dankt een derde van zijn banen en zijn inkomen aan internationale handel. In 2016 vonden 19 economische missies naar het buitenland plaats om ondernemers die in het buitenland willen ondernemen daarbij te helpen. Zo wordt ook bijgedragen aan welvaart en oplossingen voor maatschappelijke opgaven wereldwijd.
• Nederland werkte in 2016 steeds vaker samen met bedrijven en ngo's om armoede, ongelijkheid en instabiliteit tegen te gaan.

Rentelasten staatsschuld 7,2 miljard

De overheid heeft in 2016 voor het eerst sinds 2008 minder geld uitgegeven dan er binnenkwam: € 2,9 miljard. De overheidsschuld daalde tot € 434 miljard. Dat komt neer op een bedrag van € 26.000 per Nederlander.

De Rijksoverheid moet geld leven om de staatsschuld te financieren. Net als ieder ander, die geld leent, moet ook de overheid over die lening rente betalen. Jaarlijks bedragen deze rentebetalingen miljarden euro. Afgelopen jaar was het ruim € 7 miljard. Dat is minder dan voorgaande jaren, mede door de lage stand van de rente.

De overheidsschuld (ook wel EMU-schuld) bestaat uit de staatsschuld en de schuld van decentrale overheden (zoals gemeenten, provincies en waterschappen) en sociale fondsen.

Infrastructuur en Milieu 7,5 miljard*

* Wegens afronding wijkt de som der delen af van het totaal

Het ministerie van Infrastructuur en Milieu zet in op leefbaarheid en bereikbaarheid, met een vlotte doorstroming in een goed ingerichte, schone en veilige omgeving. Het ministerie werkt aan krachtige verbindingen over de weg, spoor, het water en door de lucht, beschermt tegen wateroverlast en bevordert de kwaliteit van lucht en water. Een leefbaar, bereikbaar en veilig Nederland. Daar werkt IenM aan.

Veiligheid en Justitie 10,8 miljard

Het ministerie van Veiligheid en Justitie werkt aan een sterke rechtsstaat en een veiliger Nederland. Er is een dalende trend in de door politie geregistreerde maar ook in de door burgers zelf gemelde criminaliteit. Misdrijven die mensen veel last bezorgen, zoals overvallen, woninginbraken en straatroven, daalden opnieuw.

De rechtsstaat is verder versterkt, procedures worden eenvoudiger en sneller door digitalisering. Door uitbreiding van het spreekrecht en ruimere mogelijkheden voor schadevergoeding is de positie van slachtoffers sterker geworden.

Door samenwerking slaagden Rijk en partners erin om alle asielzoekers opvang te bieden. Inzet aan de buitengrenzen van Europa zorgde voor een belangrijke bijdrage aan de beheersing van migratiestromen.
Ook werkt VenJ aan verbeteringen in eigen huis. Transparantie, communicatie en solide financieel beheer staan centraal in het programma ‘VenJ-verandert’.

Defensie 7,5 miljard

De aanhoudende conflicten in de nabijheid van Europa en ook verder weg, waren voor het kabinet aanleiding om met de begroting 2016 extra middelen vrij te maken voor Defensie. Met het extra geld, € 220 miljoen (oplopend naar € 345 miljoen in 2020) wordt de basisgereedheid van de krijgsmacht versterkt. Het kabinet heeft zich verder uitgesproken voor verdere versterking van de krijgsmacht in de komende jaren.

Nederland loopt in Europa voorop als het gaat om internationale defensiesamenwerking. Ook in 2016 zijn de banden met onze partners verder verdiept. Een voorbeeld is de samenwerking met Duitsland, waarmee we een geïntegreerde operationele eenheid met pantserinfanterie, tanks en andere capaciteiten hebben opgericht.

Verder is na de voorbereidingen in 2016 op 1 januari 2017 de gezamenlijke luchtruimbewaking met F-16’s met België van start gegaan. Zulke samenwerking vergroot de gezamenlijke slagkracht en het voortzettingsvermogen. Nederland levert voorts een bijdrage aan de Very High Readiness Joint Task Force (VJTF) van de Navo.

Ook besloot het kabinet in 2016 de mogelijkheden voor inzet van de krijgsmacht in internationale missies te verruimen door € 60 miljoen toe te voegen aan het Budget Internationale Veiligheid (BIV).

Economische Zaken 4,4 miljard

Het gaat goed met de Nederlandse economie. Ondernemers investeren meer, consumenten kopen meer en de export blijft toenemen in een internationaal veranderende wereld. Tegelijkertijd houdt het kabinet aandacht voor voldoende werkgelegenheid, de geopolitieke ontwikkelingen en toenemende wereldwijde concurrentie.

Het kabinet wil dat ondernemers, samen met onderzoekers en de overheid, kunnen blijven innoveren en groeien om zo onze economie en omgeving te versterken.

We zorgen daarom voor betere financiering voor ondernemers, we versimpelen regels, stimuleren innovatie, openen buitenlandse afzetmarkten, zorgen voor natuur midden in de samenleving en ondersteunen de land- en tuinbouwsector om een wereldspeler van formaat te blijven. Bovendien werken we aan een duurzame en betrouwbare energievoorziening.

Zo zorgen we voor meer werk en inkomen, met ruimte voor de natuur en een goede leefomgeving.

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 0,9 miljard

Grootste uitgaven:

• Schouder aan schouder verhoogde asielinstroom het hoofd bieden.
• Decentralisaties zorg en ondersteuning naar gemeenten voor het grootste deel goed uitgevoerd.
• Lokale democratie is in beweging, bijvoorbeeld met burgertoppen.
• Topinkomens aan banden. De wet daarover werkt goed.
• Wetsvoorstel Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten: moderne bevoegdheden in strijd tegen terrorisme, digitale spionage en instabiliteit aan buitengrenzen Europa.

Financiën 1,4 miljard

Het ministerie van Financiën bewaakt de schatkist en werkt voortdurend aan een financieel gezond Nederland. Financiën er onder meer op toe dat de overheid zorgvuldig met geld omgaat. Ook maakt het ministeries regels om klanten van banken en verzekeraars te beschermen.

Er komt bij Financiën veel geld binnen en er gaat ook weer veel de deur uit. Denk aan geldstromen bij exportkredietverzekeringen, leningen die in de loop der jaren worden afgelost en rentebetalingen.

De uitgaven bedroegen bijna € 4 miljard en daar stonden inkomsten tegenover van € 2,5 miljard. In totaal staat Financiën voor € 1,4 miljard in de boeken.

Overig -6,4 miljard

Onder ‘overig’ vallen de uitgaven van de kleinere begrotingen (onder andere van het ministerie van Algemene Zaken, adviesorganen en Staten-Generaal) en een aantal overige posten die relevant zijn voor het EMU-saldo, zoals kastransverschillen.

Het ministerie van Algemene Zaken zet zich in om de eenheid van het algemeen regeringsbeleid te bevorderen en pers en publiek voor te lichten over het regeringsbeleid. Voor de coördinatie van het algemeen communicatie- en regeringsbeleid is in 2016 € 1,6 miljoen uitgetrokken (in 2015 bijna € 1,65 miljoen). De bijdrage aan de beleidsontwikkeling van het regeringsbeleid op langere termijn bedroeg € 520.000 (in 2015: € 583.000).

Wonen en Rijksdienst 3,3 miljard

Hoofdpunten Wonen:

• 2016: herstel van de woningmarkt in het hele land. Wel moeten er nog veel meer huizen gebouwd worden. Naast koophuizen vooral huurhuizen tot € 1.000 huur per maand.
• Nieuwe woningwet: woningcorporaties zorgen voor huurhuizen voor mensen met laag inkomen.
• Meer huurhuizen in vrije sector. Veel vraag naar huizen tot € 1.000 huur per maand.
• Energiebesparing in huurhuizen en koophuizen.

Hoofdpunten Rijksdienst:

• Een kleinere en betere rijksoverheid. Effectieve dienstverlening met betere ict.
• Gelukt: meer mensen met een handicap in dienst bij het Rijk.
• En: 33% vrouwen in de top van de ministeries.