Directe belastingen 72,3 miljard*

* Wegens afronding wijkt de som der delen af van het totaal

Directe belastingen zijn de belastingen op inkomen, winst en vermogen. De belangrijkste is de loon- en inkomstenbelasting. Iedereen die een inkomen heeft uit bijvoorbeeld een onderneming, in loondienst is of een uitkering ontvangt, betaalt daarover belasting. Bedrijven in de vorm van een BV (Besloten Vennootschap) of NV (Naamloze Vennootschap) betalen over de gemaakte winst vennootschapsbelasting. Overige directe belastingen zijn bijvoorbeeld dividendbelasting en schenk- en erfbelasting.

Indirecte belastingen 75,6 miljard

Dagelijks komen we in aanraking met indirecte (kostprijsverhogende) belastingen. De meest bekende en grootste indirecte belasting is de btw. In de prijs van bepaalde consumptiegoederen is ook accijns opgenomen. Voorbeelden hiervan zijn tabaksproducten, benzine en alcoholhoudende dranken. Overige indirecte belastingen zijn bijvoorbeeld motorrijtuigenbelasting, belasting op personenauto's en motorrijwielen (BPM) en invoerrechten.

Premies volksverzekeringen 40,8 miljard

Iedere Nederlander met een inkomen betaalt premies volksverzekeringen. Wie minder verdient, betaalt minder premie. Met de premies volksverzekeringen is iedereen in Nederland verzekerd voor:

• AOW (Algemene Ouderdom Wet) is een basispensioen voor mensen die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt. De AOW-leeftijd wordt vanaf 2013 stapsgewijs verhoogd naar 66 jaar in 2019 en 67 jaar in 2023;
• AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) voor langdurige zorg, verpleging en ondersteuning voor mensen met een chronische ziekte of handicap. De AWBZ dekt medische zorg die niet onder de zorgverzekering vallen;
• Anw (Nabestaandenwet) nabestaandenuitkering voor mensen bij wie de inkomsten wegvallen door het overlijden van echtgenoot/partner of ouder.

Premies werknemersverzekeringen 53,6 miljard

Werkgevers betalen arbeidsongeschiktheidpremies (WIA) en werkloosheidspremies (WW). Hiermee zijn alle werknemers in Nederland verzekerd van een (tijdelijke) financiële ondersteuning bij werkloosheid of arbeidsongeschiktheid. Ook betalen werkgevers inkomensafhankelijke zorgpremies aan de overheid voor hun werknemers. Hieruit worden deels, naast de eigen bijdrage en de zorgpremie die mensen zelf aan hun zorgverzekeraar betalen, de kosten voor curatieve medische zorg betaald.

Gasbaten 6,4 miljard

Gasbaten zijn de inkomsten die voortvloeien uit de verkoop van aardgas. De hoogte van de opbrengst uit aardgas is afhankelijk van de geproduceerde hoeveelheid en ook van de hoogte van de olieprijs en de euro/dollarkoers. De prijs van aardgas is namelijk gekoppeld aan de prijs van olie in dollars.

Zorg 71,4 miljard

Elke Nederlander kan rekenen op goede gezondheidszorg. Om de zorg nu en voor komende generaties toegankelijk, betaalbaar en van goede kwaliteit te houden, was het nodig financieel orde op zaken te stellen. De uitgavengroei in de zorg lag jarenlang hoger dan op termijn houdbaar was. Dat pad is doorbroken.

In 2015 is het kabinet verder gegaan met de zorgagenda. Uitgangspunt is de omslag van denken in systemen naar het denken in mensen. In de curatieve zorg is werk gemaakt van het versterken van de positie van de patiënt ten opzichte van artsen, ziekenhuizen en zorgverzekeraars. Bijvoorbeeld met de maatregelen uit de brief Kwaliteit Loont en in het kader van het Jaar van de Transparantie.

Per 2015 zijn de Jeugdwet, de Wmo 2015 en de Wlz in werking getreden. Door de hervorming van de langdurige zorg en jeugdhulp is de basis voor een cliëntgericht stelsel gelegd. Daarin is op financieel houdbare wijze passende zorg en ondersteuning beschikbaar, gericht op participatie en bescherming van de meest kwetsbaren. De continuïteit van zorg en jeugdhulp is gewaarborgd dankzij de inzet en het verantwoordelijkheidsbesef van velen. Met Waardigheid en Trots heeft het kabinet geïnvesteerd in de kwaliteit van verpleeghuiszorg zodat deze beter aansluit op wensen en behoeften van cliënten.

Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt 75,9 miljard

Na de zware economische crisis is in 2015 het economisch herstel ingezet en trekt ook de arbeidsmarkt aan. In het afgelopen jaar steeg het aantal banen, uitzenduren en werkenden. Hervormingen van dit kabinet hebben het doel de arbeidsmarkt toekomstbestendig te maken.

De Participatiewet en de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten bieden mensen met een beperking meer kansen op de arbeidsmarkt, de Wwz verbetert de balans tussen flexibel en vast werk, schijnconstructies worden met de Wet aanpak schijnconstructies (WAS) bestreden en er zijn stappen gezet om het pensioenstelsel te borgen.

In 2015 gaf het Rijk € 75,4 miljard uit aan Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt. Dit is ongeveer € 1,6 miljard minder dan berekend in de begroting 2015. Dit komt vooral door meevallende werkloosheidsuitgaven.

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 33,2 miljard

Onderwijs, cultuur, media, wetenschap en emancipatie zijn cruciaal voor een energieke samenleving en een betrokken democratie. We hebben wereldwijd gerenommeerde wetenschappers, musea en orkesten. Ons onderwijs wordt in internationale vergelijkingen hooggewaardeerd. Maar dat is geen reden om de aandacht te verliezen. Onze beste leerlingen worden onvoldoende uitgedaagd. Bovendien staat de samenleving en de wereld om ons heen niet stil.

De voortschrijdende digitalisering leidt tot het ontstaan van nieuwe mogelijkheden voor communicatie, onderwijs, cultuurparticipatie en wetenschapsbeoefening. Dit betekent dat wij onze jongeren opleiden voor banen die nu nog niet bestaan en dat werknemers en werkgevers zullen moeten blijven investeren in hun eigen kennis en know-how.

Gemeente- en Provinciefonds 21,4 miljard

Het Gemeentefonds en het Provinciefonds zijn fondsen op de rijksbegroting die gevuld worden uit de Rijksbelastingen. Gemeenten en provincies krijgen elk jaar geld uit deze fondsen om een deel van hun uitgaven te betalen. Zij mogen zelf bepalen waar ze dit geld aan besteden. In 2015 ontvingen gemeenten vanuit het kader rijksbegroting in enge zin 17,4 miljard. Het geld gebruiken zij bijvoorbeeld voor aanleg en onderhoud van fietspaden en (een bijdrage aan) het schoolzwemmen. Provincies ontvingen 1.1 miljard en gebruiken dit bijvoorbeeld voor wegenonderhoud en de aanleg van recreatiegebieden.

Buitenlandse Zaken / Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking 13,0 miljard

Instabiliteit en conflicten in landen rond Europa hadden grote impact in 2015. De migratiestromen leidden tot nieuwe maatregelen van de EU en grootschalige opvang in de regio. En de internationale samenwerking ter bestrijding van terrorisme werd versterkt.

Daarnaast zijn oorzaken van instabiliteit en migratie aangepakt, met programma’s ter verbetering van veiligheid en rechtsorde. Maar ook door bevordering van zelfredzaamheid op terreinen als voedselzekerheid en water in lage-inkomenslanden. De gecombineerde agenda voor hulp, handel en investeringen droeg daar aan bij. Tegelijkertijd steunde dat de Nederlandse export.

Belangrijke resultaten waren verder onder andere: de internationale conferentie over cyberveiligheid, de opening van het 24/7 BZ Contactcenter voor Nederlanders in nood wereldwijd, en de app ‘NL exporteert’ voor dienstverlening aan Nederlandse bedrijven.

Rentelasten staatsschuld 7,8 miljard

De Rijksoverheid heeft in het verleden en ook in 2015 meer geld uitgegeven dan er binnenkwam. Wel ging de overheidsschuld voor het eerst in negen jaar naar beneden. En kwam uit op 442 miljard euro.

Voor deze som heeft de Rijksoverheid geld moeten lenen. Net als ieder ander, die geld leent, moet ook de overheid over die schuld rente betalen. Jaarlijks bedragen deze rentebetalingen miljarden euro.

De staatsschuld omvat alleen de schuld van het Rijk, de rentelasten die zijn betaald, kwamen uit op 7,8 miljard euro. De overheidsschuld (EMU-schuld) bestaat uit de schuld van de gehele overheid: centrale overheid (Rijk en overige centrale overheid), decentrale overheden (oa gemeenten en provincies) en sociale fondsen.

Infrastructuur en Milieu 8,4 miljard*

* Wegens afronding wijkt de som der delen af van het totaal

Een leefbaar, bereikbaar en veilig Nederland met een sterk concurrerende internationale positie: daar staat het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) voor. Daarvoor werkt het ministerie aan innovatieve oplossingen voor grote uitdagingen waar Nederland voor staat op het gebied van klimaatverandering, waterveiligheid, milieu, ruimtelijke inrichting en bereikbaarheid.

Veiligheid en Justitie 11,3 miljard

Het ministerie van Veiligheid en Justitie werkt aan een sterke rechtsstaat in een veilig Nederland.

Misdrijven die mensen veel last bezorgen, zoals overvallen, woninginbraken en straatroven, daalden opnieuw flink. Ook werd meer onderzoek gedaan naar criminele samenwerkingsverbanden.

Onze rechtsstaat wordt sneller, eenvoudiger én digitaler. Door een nieuw Wetboek van Strafvordering en eenvoudiger procesrecht. Dit verbetert de snelheid en kwaliteit van rechtszaken.

Nederland wordt geconfronteerd met een hoge instroom van asielzoekers. Rijk, provincies en gemeenten hebben afspraken gemaakt om de instroom het hoofd te bieden.

Ook werkt Veiligheid en Justitie aan verbeteringen in eigen huis. Transparantie, communicatie en solide financieel beheer staan centraal in het programma ‘VenJ-verandert’.

Defensie 7,1 miljard

Het beroep op de krijgsmacht in het jaar 2015 was groot, nationaal en internationaal. Geopolitieke ontwikkelingen en bijbehorende veiligheidsanalyses waren aanleiding voor het kabinet om, met de begroting 2015, extra middelen vrij te maken voor Defensie. Het extra geld, structureel € 100 miljoen, wordt besteed aan (onder meer) een uitbreiding van de helikoptercapaciteit, aanvulling van de munitievoorraden en cybersecurity.

Ook besloot het kabinet in 2015 de veiligheidsketen in brede zin op een aantal cruciale punten substantieel te versterken. Het Defensie-deel, structureel € 51 miljoen, wordt onder meer gebruikt voor een versterking van de MIVD, de Dienst Speciale Interventies en de Koninklijke Marechaussee.

Het Budget Internationale Veiligheid (BIV) is met ingang van 2015 overgeheveld van de begroting van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking naar die van Defensie.

Economische Zaken 4,2 miljard*

* Wegens afronding wijkt de som der delen af van het totaal

Het kabinet zette zich in 2015 in voor een duurzaam, ondernemend Nederland. Ons land laat heeft in 2015 laten zien bestand te zijn tegen tegenvallers, zoals een rem op de ontwikkeling van de wereldhandel. De economie is afgelopen jaar met 2% gegroeid, het hoogste groeicijfer sinds het begin van de crisis in 2008.

Om hogere economische groei mogelijk te maken, werkte het kabinet in 2015 samen met ondernemers aan betere financiering voor bedrijven, het vereenvoudigen van regels en het stimuleren van innovatie. Zo werden in 2015 bijna 23.000 bedrijven gestimuleerd om te investeren in innovatie, 97% hiervan is MKB’er.

Daarnaast maakte het kabinet werk van het openen van nieuwe afzetmarkten voor onder andere groente en fruit. Ook zijn er concrete stappen gezet om de natuur te behouden en te versterken, bijvoorbeeld door inwerkingtreding van de wet Natuurbescherming. Daardoor worden kwetsbare soorten beter beschermd.

In de transitie naar een duurzame energievoorziening, die betaalbaar, betrouwbaar en veilig is, zijn nieuwe stappen gezet. Zo is de wet Windenergie op Zee in werking getreden, waardoor grootschalige windparken op zee mogelijk gemaakt worden. Daarnaast is er 3,5 miljard euro beschikbaar gesteld voor investeringen in 194 duurzame energie projecten.

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 0,8 miljard

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties staat voor een goed en slagvaardig openbaar bestuur en een overheid waar mensen op kunnen vertrouwen. Gemeenten zijn verantwoordelijk geworden voor de jeugdhulp, de langdurige zorg en de begeleiding naar werk. Deze bestuurslaag staat het dichtst bij de mensen.

De topinkomens in de (semi)publieke sector zijn vorig jaar met 50.000 euro verder verlaagd naar het salaris van een minister. Na een aantal jaren nullijn kregen onderwijzers, militairen, politieagenten en andere ambtenaren 5% loonstijging.

Met de gemeenten zijn afspraken gemaakt om gezamenlijk te zorgen voor een effectieve opvang van vluchtelingen.

Jihadisten vormen een substantiële bedreiging voor ons land. Ook de onrust bij de buitengrens van Europa en cyberdreiging zijn toegenomen. Daarom heeft de AIVD vorig jaar 25 miljoen euro extra gekregen. Dit bedrag neemt de komende jaren toe.

Financiën 0,9 miljard

* Wegens afronding wijkt de som der delen af van het totaal

De begroting komt in 2015 verder op orde. Voor 2015 kon er een lager begrotingstekort en lagere overheidsschuld genoteerd worden. Het begrotingstekort is het verschil tussen de inkomsten en de uitgaven van de overheid. Vorig jaar bedroegen de opbrengsten van alle belastingen, premies en gasbaten in totaal ruim 248 miljard euro. Daar stonden in totaal bijna 259 miljard euro uitgaven tegenover. Verreweg het grootste gedeelte van dit tekort komt voor rekening van de rijksoverheid met bijna 10 miljard euro. Gemeenten, provincies, waterschappen en samenwerkingsverbanden, dus alle overige overheidslagen samen, hadden een tekort van iets meer dan 2 miljard euro. In totaal kwam de gehele overheid samen precies 12,4 miljard euro tekort.

Overig 0,3 miljard

Onder andere Algemene Zaken, adviesorganen en Staten-Generaal

Het ministerie van Algemene Zaken heeft zich ook in 2015 ingezet om de eenheid van het algemeen regeringsbeleid te bevorderen en pers en publiek voor te lichten over het regeringsbeleid. De publieksvoorlichting vindt onder meer plaats via de website Rijksoverheid.nl. Daarnaast beantwoordt het ministerie van Algemene Zaken ook vragen van burgers die binnen komen via telefoon, e-mail, twitter en brieven. Burgers die vragen stellen aan het informatieloket ‘Informatie Rijksoverheid’ zijn over het algemeen tevreden met de geleverde dienstverlening. Zij geven het rapportcijfer 4,2 voor het beantwoorden van telefonische vragen (het streven is 4,0) en 3,1 voor de beantwoording van vragen per e-mail (het streven is 3,0).

Wonen en Rijksdienst 3,3 miljard

Het herstel van de woningmarkt zette in 2015 stevig door. In alle regio’s en bij alle woningtypen. Het aantal woningverkopen was weer bijna even hoog als voor de crisis en door prijsstijgingen nemen restschulden af. Met verplicht aflossen en verantwoorde leennormen blijft het kabinet werken aan een schokbestendige woningmarkt met lagere schulden.

Woningbouwcorporaties richten zich weer op hun kerntaak: het bouwen en beheren van woningen voor lagere inkomens. Dit voorkomt dat zij in avonturen stappen waarvan de verliezen ten koste gaan van de huurders. Het toezicht is versterkt en huurders kregen meer zeggenschap over wat er aan woningen nodig is in de gemeente. Voor beleggers is het aantrekkelijker geworden om te investeren in de veelgevraagde huurwoningen in het middenhuursegment.

Het kabinet heeft drie doelstellingen voor de rijksdienst: goede dienstverlening, minder bureaucratie en minder kosten voor personeel en materieel. Dat gebeurt onder meer door efficiëntere bedrijfsvoering en door meer te werken als één rijksconcern. Daarbij wordt scherper gelet op de apparaatsuitgaven van de ministeries. Het Rijksvastgoedbedrijf zorgt voor efficiënt beheer van het vastgoed van het rijk, zoals kazernes, rechtbanken, gevangenissen en kantoren.