Straffen en maatregelen voor volwassenen

Strafrecht volwassenen voor personen van 18 jaar of ouder

Wie ouder is dan 18 jaar en een strafbaar feit pleegt, valt meestal onder het volwassenenstrafrecht, ook wel commune strafrecht genoemd. Diegene krijgt bijvoorbeeld:

• een boete;
• een taakstraf;
• een gevangenisstraf.

Geldboete voor lichte overtredingen

De rechter kan voor lichte overtredingen een geldboete opleggen. Bijvoorbeeld voor te hard rijden. Of voor te vroeg aanbieden van huisvuil. Bekijk een boetes voor de meest voorkomende lichte overtredingen (boetenbase Openbaar Ministerie).

De rechter of officier van justitie bepalen de hoogte van de boete. Het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) int de boetes.

Lees meer informatie over de betaling van boetes (cjib.nl).

Organisaties overheid geven bestuurlijke boetes

De politie en het Openbaar Ministerie (OM) mogen boetes geven. Maar er zijn ook andere organisaties die dat mogen doen. Dit zijn organisaties die werken voor de overheid. Zij mogen een boete uitdelen zonder tussenkomst van OM of rechter. De  Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit geeft bijvoorbeeld levensmiddelenbedrijven een boete als deze zich niet aan hygiënemaatregelen houden.

Lees meer informatie over bestuurlijke boetes (Cjib.nl).

Schadevergoeding als straf

Bij een schadevergoeding vergoedt de veroordeelde schade die hij of zij heeft veroorzaakt. Het CJIB int de schadevergoedingen en stort dit geld op de rekening van het slachtoffer.

Taakstraf voor lichte strafbare feiten

De rechter mag een taakstraf opleggen bij lichte strafbare feiten, zoals verkeersovertredingen. De veroordeelde moet dan maximaal 240 uur onbetaald werk doen. Bijvoorbeeld schoonmaken of graffiti verwijderen.

Lees meer informatie over taakstraffen (Rechtspraak.nl).

Tijdelijke of levenslange gevangenisstraf

Een gevangenisstraf kan tijdelijk zijn (maximaal 30 jaar). Of levenslang. De levenslange gevangenisstraf is de zwaarste straf die Nederland kent.

Opnieuw beoordelen levenslange gevangenisstraf

Een rechter kan voor de zwaarste misdrijven een levenslange gevangenisstraf opleggen. Bijvoorbeeld voor moord of terrorisme. Maar gedetineerden, ook als ze levenslang hebben, krijgen altijd een kans om te laten zien dat zij in staat zijn zich in de maatschappij te begeven. Ze hebben uitzicht om ooit vrij te komen.

Na 25 jaar: besluit of gevangene met levenslang mag werken aan terugkeer

Een gevangene met een levenslange gevangenisstraf kan na 25 jaar mogelijk gaan werken aan terugkeer in de maatschappij. Het Adviescollege levenslanggestraften adviseert de minister voor Rechtsbescherming of een gevangene kan gaan werken aan re-integratie. Dat doet het op basis van 4 criteria:

• de kans dat een gedetineerde weer een misdrijf pleegt (risico op recidive);
• de kans dat de gedetineerde nog een gevaar vormt (delictgevaarlijkheid);
• het gedrag van de gedetineerde in de gevangenis;
• gevolgen van vrijlating voor de slachtoffers en nabestaanden.

De minister voor Rechtsbescherming beslist of een gevangene met levenslang mag werken aan terugkeer in de samenleving. De gevangene mag dan onder andere met verlof.

Na 28 jaar: mogelijke gratie voor gevangene met levenslang

Elke gevangene met een levenslange gevangenisstraf kan na 28 jaar gratie krijgen. Het Openbaar Ministerie en de rechtspraak adviseren onder andere of het veilig is om de gevangene vrij te laten. De regering besluit of iemand gratie krijgt.

Gratie is mogelijk als levenslange straf geen doel meer dient. Dat staat in artikel 2b van de Gratiewet. Een gevangenisstraf heeft als doel vergelding (genoegdoening voor slachtoffer en samenleving), voorkomen dat een dader weer de fout in gaat, afschrikken en beschermen van de samenleving.

Intrekken paspoort bij gevangenisstraf

Gaat het om een gevangenisstraf van 4 maanden of langer? Dan kan het OM vragen het paspoort van een veroordeelde in te trekken. Dit om te voorkomen dat die naar het buitenland vlucht om zo zijn straf te ontlopen.

Straatverbod of contactverbod krijgen

Iemand die ernstige overlast veroorzaakt, kan een straatverbod of gebiedsverbod krijgen. Bijvoorbeeld:

• een stadionverbod voor een voetbalvandaal;
• een straatverbod of contactverbod voor een dader van huiselijk geweld.

Controle met elektronische enkelband

Een gedetineerde of verdachte kan een enkelband krijgen. Dit gebeurt als iemand ergens niet mag komen of juist thuis moet blijven. Met een enkelband controleert de reclassering deze persoon. Op een beeldscherm ziet een medewerker van de meldkamer of diegene op de juiste plek is.

Bekijk de video: Hoe werkt de elektronische enkelband?

Opleggen straf door Openbaar Ministerie

Het OM mag voor een aantal veel voorkomende strafbare feiten zelf een straf opleggen. De rechter doet dan geen uitspraak. Dit heet OM-afdoening. De straf die het OM oplegt heet een strafbeschikking.

Lees meer informatie over de strafbeschikking(Cjib.nl).

Politie kan rijbewijs innemen

De politie kan als straf het rijbewijs innemen. Bijvoorbeeld als iemand veel te hard heeft gereden. Of als iemand dronken achter het stuur zit. De officier van justitie beslist vervolgens of en wanneer de dader zijn rijbewijs terugkrijgt.

Onvoorwaardelijke en voorwaardelijke straffen

Een onvoorwaardelijke straf moet iemand altijd uitzitten of uitvoeren. Een voorwaardelijke straf niet.

Een voorwaardelijke straf hoeft een verdachte niet uit te zitten of uit te voeren. De veroordeelde moet zich tijdens een proeftijd aan voorwaarden houden. Een proeftijd duurt meestal 2 jaar. In die periode mag de veroordeelde bijvoorbeeld niet opnieuw de fout in gaan of moet zich laten behandelen door een psycholoog. Als de veroordeelde dat niet doet, moet hij toch de straf uitzitten of uitvoeren.