Medisch-wetenschappelijk onderzoek

Verschillende medische onderzoeken

Medisch-wetenschappelijk onderzoek is iets anders dan het onderzoek van bijvoorbeeld uw huisarts. Als u gezondheidsklachten hebt, onderzoekt een arts u om de oorzaak van uw klachten te vinden. Dit heet diagnostisch onderzoek. Het doel is om u beter te maken. Medisch-wetenschappelijk onderzoek heeft een ander doel.

Soorten medisch-wetenschappelijk onderzoek

Er zijn 3 soorten medisch-wetenschappelijk onderzoek:

Onderzoek om betere behandelingen voor ziekten te vinden

Voorbeelden: een beter medicijn tegen hoofdpijn, een nieuwe soort hartklep of een nieuwe behandeling bij depressie.

Onderzoek om meer over een ziekte of de werking van het lichaam te weten te komen

Voorbeelden: hoe reageert de huid op zonlicht? Krijg je van drop eten een hoge bloeddruk? Wat is de oorzaak van ADHD?

Onderzoek om betere manieren te vinden om ziekte op te sporen of vast te stellen

Voorbeelden: hoe sporen we (borst)kanker eerder op? Hoe stellen we vast dat iemand een hartziekte heeft?

Wie mag proefpersoon zijn?

Iedereen die meedoet aan medisch-wetenschappelijk onderzoek, heet een proefpersoon.
Er zijn 2 soorten proefpersonen: gezonde vrijwilligers en patiënten. Iedereen kan proefpersoon zijn.

Ook als iemand wilsonbekwaam is mag hij meedoen aan medisch-wetenschappelijk onderzoek. Bijvoorbeeld omdat de proefpersoon zelf ziek is en baat heeft bij het onderzoek. Of omdat het onderzoek belangrijk is om medische kennis over een ziekte te vergroten.

Wanneer is iemand wilsonbekwaam?

Iemand is wilsonbekwaam als hij (in 1 of meer situaties) niet zelfstandig verantwoorde beslissingen kan nemen. Dat geldt in ieder geval voor kinderen jonger dan 16 jaar. Mensen ouder dan 16 kunnen voor een korte periode of voor altijd wilsonbekwaam zijn. Iemand kan bijvoorbeeld geen beslissing nemen omdat hij tijdelijk buiten bewustzijn is. Maar iemand kan ook voor de rest van zijn leven wilsonbekwaam zijn. Bijvoorbeeld bij ernstige dementie of een verstandelijke handicap.

Belasting voor wilsonbekwame proefpersonen

Onderzoek met wilsonbekwame proefpersonen mag alleen als het aan strenge regels voldoet. Deze regels gaan bijvoorbeeld over de risico’s en de belasting waaraan zij mogen worden blootgesteld. Die risico’s en de belasting mogen niet te groot zijn. Daarnaast gelden aparte regels voor de toestemming.

Gaat het bijvoorbeeld om onderzoek om medische kennis over een ziekte te vergroten? Dan mag de belasting voor de proefpersoon hooguit iets meer zijn dan de standaard behandeling voor deze ziekte. Als een wilsonbekwame proefpersoon zich tijdens het onderzoek verzet, stopt het onderzoek. Voor het onderzoek start, overlegt de onderzoeker met de vertegenwoordiger van de proefpersoon wat als verzet wordt gezien. Bijvoorbeeld reacties als sterke angst, verdriet of boosheid.

Toestemming deelname medisch-wetenschappelijk onderzoek

Een medisch-ethische commissie bekijkt of het geplande onderzoek in orde is. De commissie bepaalt ook of het onderzoek mag plaatsvinden. Gaat het om een kind onder de 16 of een wilsonbekwame die ouder is dan 16? Dan beslissen de ouders of naaste familieleden of het kind of de wilsonbekwame meerderjarige mag meedoen aan het onderzoek. Zij moeten daarom goed worden geïnformeerd over het onderzoek en over de verwachte belasting van de proefpersoon.

Is een kind 16 jaar of ouder en wilsbekwaam? Dan mag hij zelf beslissen om deel te nemen aan medisch-wetenschappelijk onderzoek.  Dit staat in de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen.

Schriftelijke wilsverklaring

De wens om mee te doen aan medisch-wetenschappelijk onderzoek kan iedereen van tevoren vastleggen. Dit kan in een wilsverklaring.