Geschiedenis belastingen

Nederlandse geschiedenis van belastingen

Van het Romeinse Rijk tot de Franse bezetting

1. Romeinse Rijk

   1. Vanaf 6e eeuw voor ChristusGrondbelasting bewoners Romeinse Rijk

      Heel Zuid-Europa, Midden-Europa en ook het zuiden van Nederland was tijdens het Romeinse Rijk veroverd door de Romeinen. De samenleving in de tijd van de Romeinen verschilt erg van de samenleving waarin wij nu in leven. Ook op het gebied van belastingen.

      De rivier de Rijn was de noordgrens van het Romeinse Rijk. De Romeinen waren bijna overal de baas. Zodra de Romeinen een volk overwonnen hadden, werd hun grondgebied eigendom van de Romeinen. Ieder veroverd land, dus ook het zuiden van Nederland, werd een Romeinse provincie. De bewoners moesten voor het gebruik van de grond betalen.

      Deze grondbelasting (Tributum soli) was 1 van de belangrijkste belastingen in die tijd. Met de opbrengsten hiervan zijn vooral forten gebouwd en wegen aangelegd. De Romeinen zelf betaalden geen belasting.

2. Middeleeuwen

   1. Van 500 tot 1500 na ChristusLokale en regionale belastingen

      De middeleeuwse samenleving was ingedeeld in standen. Bovenaan stond de koning of keizer met daaronder de geestelijken. Daarna de edelen (graven, hertogen en ridders) en onderaan de boeren en burgers.

      Rond 800 behoorde Nederland tot het Frankische rijk, met Karel de Grote als koning. Het was opgedeeld in een heleboel kleine landen: graafschappen, hertogdommen en bisdommen. Aan het hoofd van een graafschap stond een graaf die door de koning was aangesteld. De bisschoppen en hertogenhadden grote stukken land (bisdommen en hertogdommen) en waren daarover de baas.

      Lokaal en regionaal

      In de Middeleeuwen waren de belastingen lokaal en regionaal geregeld. Als de koning geld nodig had, vroeg hij een bedrag (een bede) aan de graven. De graven haalden dit bedrag binnen door belasting te heffen. Eerst ging het om eenmalige bijdragen bij bepaalde gelegenheden. Bijvoorbeeld voor een huwelijksfeest of de bouw van een kasteel. Maar langzamerhand werden de beden standaard. Zo werden ze een vast inkomen voor de heersers.

      Het geld werd toen vooral gebruikt voor de hofhouding, de rechtspraak en voor het voeren van oorlogen (defensie). De graven inden belasting van de boeren vaak over hun hoeveelheid grond. Dat was een makkelijke manier om de financiële positie van iemand in te schatten. De boeren betaalden meestal in natura, met bijvoorbeeld graan of vlees.

      Opkomst van de steden

      Vanaf de 12^e eeuw groeiden een aantal dorpen uit tot grote plaatsen. Sommige plaatsen kregen van hun heer (de graaf, de hertog of de bisschop) stadsrechten. Ze mochten een muur om het dorp bouwen en ze mochten wekelijks een markt houden. De stad kreeg ook het recht om belasting te heffen. Daarmee kon men de verplichtingen tegenover de vorst voldoen. Maar ook eigen uitgaven betalen. Uitgaven voor bijvoorbeeld het aanleggen van straten, bouwen van muren en betalen van poortwachters en nachtwakers.

      In de steden werden vooral accijnzen ingevoerd op 1^e levensbehoeften uit die tijd. Zoals brandhout, zout, zeep, graan, meel, bier, wijn, vlees, turf en kolen. Maar er werd ook tol geheven op bijvoorbeeld het gebruik van markten en bruggen en het vervoer van goederen.

3. Spaanse overheersing

   1. 16e eeuwInvoering algemene belastingen

      Nederland komt halverwege de 16^e eeuw terecht onder de macht van de Spaanse koning Philips II. Er is veel verzet tegen zijn macht en ideeën. Zo veel dat Philips II zijn opperbevelhebber van het Spaanse leger, Alva, naar Nederland stuurt om de orde te herstellen.

      100^e penning

      Alva haalde zich veel ellende op de hals toen hij het stelsel van beden wilde vervangen door algemene belastingen. Deze algemene belastingen waren in elke provincie van Nederland hetzelfde. Iedereen moest bijvoorbeeld 1% van de waarde van alle goederen aan de Spaanse koning afstaan (de 100^e penning).

      Verzet tegen belastingplan

      Het verzet tegen het belastingplan leidde, samen met de onderdrukking van het protestantisme, tot de Tachtigjarige oorlog tegen de Spanjaarden (1568-1648). Dit was onder het bewind van Willem van Oranje. Toen Den Briel werd ingenomen trok Alva in 1572 zijn belastingplannen in. De vernieuwing van het belastingstelsel was van de baan. Er zijn wel plakkaten gedrukt van de 10e penning, maar de machtige steden hebben deze vorm van belasting nooit doorgevoerd. Ze kochten het af door jaarlijks een bepaald bedrag aan de Spanjaarden te betalen. Kort na het vertrek van Alva ontstond de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

      10^e penning van Alva

      Toen Alva de 10^e penning wilde invoeren werd het verzet tegen hem groter en groter. De 10^e penning was een soort btw van 10%. Men moest deze betalen bij elke koop en verkoop van alle goederen. Met de 10^e penning wilde Alva een eind maken aan de financiële macht van de adel en de stadsbesturen.

4. Gouden Eeuw

   1. 17e eeuwAccijnzen op 1e levensbehoeften

      Tijdens de Tachtigjarige oorlog werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden een rijk en welvarend land. De Nederlandse koopvaardijschepen voeren de hele wereld over. Om specerijen (zoals peper, kaneel, kruidnagel en muskaat), koffie, thee en katoen uit Indië te halen. Zijde en porselein uit China en Japan. Suiker uit Brazilië en walvisspek uit Noorwegen en Groenland. Amsterdam was het middelpunt van deze handel.

      Convooien en licenten

      De Staat der Nederlanden ontstond in 1579, maar er was nauwelijks een belastingstelsel dat zorgde voor inkomsten van die Staat. Daar voelden de provinciën zich te veel zelfstandige staten voor. De enige algemene belastingen waren de convooien en licenten. Dit waren een soort in- en uitvoerrechten (douanerechten).

      Convooigeld was een vergoeding die betaald moest worden voor de bescherming van Nederlandse oorlogsschepen aan de koopvaarders en vissers. Deze bescherming was tegen vijanden (Spanjaarden en later ook andere landen) en zeerovers.

      Het licentgeld was een vergoeding voor het recht om handel te drijven met de vijand.