Wat zijn mijn rechten en plichten in de bijstand?

U heeft zowel rechten als plichten als u algemene bijstand ontvangt.

Rechten bij een bijstandsuitkering

Als bijstandsgerechtigde kunt u financiële hulp krijgen van uw gemeente. Als bijstandsgerechtigde heeft u recht op een aanvulling op uw inkomen tot aan de voor u geldende bijstandsnorm. Daarnaast kan de gemeente hulp bieden in de zoektocht naar een baan.

Verplichtingen bij een bijstandsuitkering

Als bijstandsgerechtigde moet u voldoen aan een aantal verplichtingen.

Arbeidsplicht bij bijstandsuitkering

U moet zich voor uw bijstandsuitkering houden aan bepaalde arbeidsverplichtingen. Dit zijn: 

• u moet aangeboden werk aanvaarden en zien te behouden;
• u moet zich op verzoek inschrijven bij een uitzendbureau;
• u moet vooraf actief werk zoeken in de gemeente waar u gaat wonen, als u gaat verhuizen;
• u moet bereid zijn om maximaal 3 uur per dag te reizen als dit nodig is om werk te krijgen;
• u moet bereid zijn om te verhuizen als het niet mogelijk is om binnen 3 uur reizen per dag werk te vinden;
• u moet er alles aan doen om benodigde kennis en vaardigheden te verkrijgen en te behouden;
• u moet meewerken aan de ondersteuning die uw gemeente u oplegt of aanbiedt gericht op arbeidsinschakeling;
• u moet ervoor zorgen dat uw kleding, persoonlijke verzorging of gedrag het krijgen van werk niet belemmert.

Voldoet u niet aan deze plichten? Dan moet uw gemeente uw bijstandsuitkering verlagen. Valt u niets te verwijten? Dan mag de gemeente dit niet doen. Uw gemeente moet rekening houden met uw persoonlijke omstandigheden.

Vrijgesteld van de arbeidsplicht zijn:

• alleenstaande ouders met de volledige zorg voor 1 of meer kinderen tot 5 jaar. Zij moeten hiervoor wel een verzoek indienen bij hun gemeente. Wel moeten zij gebruik maken van de voorzieningen van de gemeente, gericht op arbeidsinschakeling;

De gemeente kan u tijdelijk geheel of gedeeltelijk ontheffen van de arbeidsverplichtingen, indien daartoe dringende redenen bestaan, bijvoorbeeld als u de zorg heeft voor jonge kinderen. 
Voor een alleenstaande ouder met een kind tot 12 jaar geldt de verplichting om arbeid te aanvaarden alleen indien er kinderopvang beschikbaar is.

Als u duurzaam en volledig arbeidsongeschikt bent en u dus niet kunt werken, geldt er voor u uiteraard geen arbeidsplicht. 

Re-integratieplicht in de bijstand

U moet meewerken aan uw re-integratie. En zich houden aan afspraken om zo snel mogelijk weer betaald werk te krijgen. Uw gemeente mag u bijvoorbeeld vragen om bestaande vaardigheden op peil te houden. Of om nieuwe vaardigheden te leren. Of om te gaan werken met behoud van uitkering. Voldoet u niet aan deze plicht? Dan kan uw gemeente uw bijstandsuitkering verlagen.

Tegenprestatie in de bijstand

U bent verplicht om een tegenprestatie naar vermogen uit te voeren als de gemeente dat van u vraagt. Bij een tegenprestatie gaat het om onbetaalde en voor de samenleving nuttige activiteiten. De activiteiten hoeven niet bij te dragen aan uw re-integratie. Weigert u een tegenprestatie? Dan kan uw gemeente uw bijstandsuitkering verlagen. Lees meer over de tegenprestatie in de bijstand.

Medewerkingsplicht in de bijstand

U moet meewerken als de gemeente daarom vraagt. De gemeente kan u vragen mee te werken aan bijvoorbeeld een huisbezoek. Of een onderzoek om vast te stellen of u nog recht op bijstand heeft. Werkt u niet mee? Dan kan uw gemeente uw bijstandsuitkering verlagen.

Identificatieplicht in de bijstand

U moet kunnen bewijzen wie u bent met een geldig legitimatiebewijs als uw gemeente hierom vraagt. Bijvoorbeeld bij de aanvraag van uw bijstandsuitkering, zodat uw gemeente kan bepalen of uw recht op bijstand heeft.

Inlichtingenplicht in de bijstand

Vanaf het moment dat u bijstand aanvraagt, heeft u een inlichtingenplicht. Dat betekent dat u de gemeente alle informatie verschaft die van belang kan zijn voor het recht op bijstand. Verandert er iets in uw situatie? Dan moet u dit direct laten weten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:

• u gaat geheel of gedeeltelijk werken en ontvangt inkomsten;
• u krijgt recht op een erfenis, ontvangt een prijs in een loterij of een gift;
• u wilt een studie volgen;
• u wilt vrijwilligerswerk doen;
• u gaat verhuizen;
• uw leefsituatie verandert (samenwonen, een scheiding, in- of uit verhuizende kinderen);
• u wilt met vakantie.

Geeft u niet alle veranderingen door en krijgt u hierdoor ten onrechte teveel geld? Dan moet u dit terugbetalen en daarnaast kunt u een boete krijgen.

Correct gedragen bij de gemeente in de bijstand

U mag zich niet onfatsoenlijk gedragen tegen een gemeentelijke ambtenaar. Doet u dit toch? Dan kan uw gemeente uw bijstandsuitkering verlagen.

Taaleis bijstandsgerechtigden in de bijstand

In de Participatiewet geldt de taaleis. Dit betekent dat u als bijstandsgerechtigde de Nederlandse taal voldoende moet beheersen. Beheersing van de Nederlandse taal is nodig voor het verkrijgen, accepteren en behouden van een baan. Is uw taalniveau onvoldoende? Dan moet u zich inspannen om dit te verbeteren. Lees meer over de taaleis in de bijstand.

Bijstand en vakantie

U mag maximaal 28 dagen per kalenderjaar (inclusief weekenden) met behoud van bijstand in het buitenland verblijven. Weekenden en feestdagen tellen daarbij ook mee. U moet uw vakantie - ook al blijft u in Nederland - wel eerst melden en bespreken met uw contactpersoon bij de gemeente. De gemeente beoordeelt dan of u met behoud van uw bijstandsuitkering op vakantie mag en voor hoe lang.

Wetgeving rechten en plichten bijstand

Lees meer over de rechten en plichten in de bijstand in de Participatiewet. 

Vragen over bijstand

Heeft u vragen over uw situatie? Neem dan contact op met uw gemeente of met de sociaal raadslieden van uw gemeente. Heeft uw gemeente geen sociaal raadslieden? Kijk dan voor sociaal raadslieden bij u in de buurt op de website van Sociaal Werk Nederland. Voor gratis juridisch advies kunt u contact opnemen met het Juridisch Loket.