Aanpak geweld in de jeugdzorg

Het kabinet wil geweld in de jeugdzorg (jeugdhulp) voorkomen. Daarom deed Commissie De Winter onderzoek naar geweld in de Nederlandse jeugdzorg sinds 1945. De overheid erkent het leed dat slachtoffers hebben ervaren en neemt, samen met brancheorganisaties, maatregelen om geweld in de jeugdzorg in de toekomst zoveel mogelijk te voorkomen. 

De Tijdelijke regeling financiële tegemoetkoming voor slachtoffers van geweld in de jeugdzorg is op 31 december 2022 gestopt. U kunt geen aanvragen meer indienen.

Erkenning fysiek en psychisch geweld

Op 12 juni 2019 publiceerde de Commissie Onderzoek naar Geweld in de Jeugdzorg haar eindrapport ‘Onvoldoende beschermd. Geweld in de Nederlandse jeugdzorg van 1945-heden’.

Het rapport concludeert dat:

  • tussen 1945 en nu kinderen slachtoffer zijn geworden van lichamelijk en geestelijk geweld in de jeugdzorg. Soms in combinatie met seksueel misbruik. Ongeveer 10 % van de ondervraagden gaf aan vaak tot zeer vaak geweld te hebben ervaren.
  • het geweld in de jeugdzorg bij sommige slachtoffers negatieve gevolgen had voor het latere dagelijkse leven.
  • de overheid  onvoldoende heeft gedaan om geweld in de jeugdzorg te voorkomen.

Het onderzoek van de Commissie Onderzoek naar Geweld in de Jeugdzorg is een vervolg op het onderzoek van de Commissie Samson naar seksueel misbruik in de jeugdzorg.

Maatregelen om het leed van slachtoffers te erkennen en geweld te voorkomen

De overheid neemt het advies van de Commissie over voor wat betreft excuses, erkenning, hulp en ondersteuning van voor slachtoffers van geweld in de jeugdzorg. En neemt, samen met brancheorganisaties maatregelen om geweld in de jeugdzorg zoveel mogelijk te voorkomen. 

Deze maatregelen zijn onder andere:

Daarnaast zijn  er regelingen om geweld in de jeugdzorg te voorkomen, zoals minder kinderen in gesloten instellingen. En het zo veel mogelijk opvangen van kinderen in een huiselijke omgeving (bijvoorbeeld in pleeggezinnen en gezinshuizen).

Ook werkt het kabinet met brancheorganisaties en gemeenten samen om geweld in de jeugdzorg te voorkomen. Dit doet het kabinet met het eerder programma Zorg voor de Jeugd. En het plan ‘De best passende zorg voor kwetsbare jongeren’.  

De voortgang van de uitvoering van alle maatregelen is te vinden in de Kamerbrief van 27 oktober. Of bekijk de infographic over de Voortgang van aanpak geweld in de jeugdzorg.

Zorg en ondersteuning voor slachtoffers

De overheid biedt samen met slachtoffer- en lotgenotenorganisaties zorg en ondersteuning aan slachtoffers van geweld in de jeugdzorg. 

  • Hulplijn Verbreek de Stilte biedt gratis emotionele, praktische en juridische ondersteuning aan slachtoffers van fysiek en geestelijk geweld.
  • Perspectief Herstelbemiddeling begeleidt contact tussen slachtoffers, nabestaanden, verdachten en daders na bijvoorbeeld geweld of seksueel misbruik. 
  • Het Landelijk Meldpunt Zorg geeft informatie en advies als u een vraag of klacht heeft over de kwaliteit van zorg of jeugdhulp.

  • Veilig Thuis is er voor advies en ondersteuning. En het melden van huiselijk geweld en kindermishandeling. Voor uzelf, maar ook als u zich zorgen maakt over de veiligheid van iemand anders.

  • Bij het Juiste Loket kunt u als cliënt of professional voor vragen of advies bij het organiseren van zorg terecht. Het Juiste Loket is een informatie- en adviespunt over de Jeugdwet, Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), Wet langdurige zorg (Wlz) en Zorgverzekeringswet (Zvw)

  • Vertrouwenspersonen Jeugdstem, het advies- en klachtenbureau jeugdzorg (AKJ), ondersteunen jongeren en ouders in de jeugdzorg bij klachten of meldingen.
  • De Kinderombudsman beantwoordt vragen en klachten over de rechten van kinderen tussen 0 en 18 jaar.
  • De Kindertelefoon is er voor kinderen van 8 tot 18 jaar. Zij kunnen (anoniem) met iemand praten over problemen of vragen om hulp.
  • De telefoonlijn van het Centraal Informatie en Expertisepunt biedt een luisterend oor aan slachtoffers in de jeugdzorg en kan hen helpen bij het zoeken naar de juiste zorg. Op de website Geweldinjeugdzorginfo.nl staat meer informatie hierover.

Video: Rapport Commissie De Winter - Onderzoek naar geweld in de jeugdzorg

In tekst in beeld is zichtbaar: Commissie Geweld in de Jeugdzorg van 1945 tot nu. Micha de Winter, voorzitter van de Commissie Geweld in Jeugdzorg van 1945 tot nu (dit is ook in tekst leesbaar), zit in zijn kantoor en vertelt over het onderzoek: “Ik ben Micha de Winter voorzitter onderzoekscommissie Geweld in de Jeugdzorg van 1945 tot heden. We hebben drie vragen proberen te beantwoorden. De eerste is: Wat is er nou precies gebeurd met kinderen die uit huis geplaatst werden tussen 1945 en nu. De tweede hoofdvraag is: Hoe heeft dit eigenlijk kunnen gebeuren. En de derde hoofdvraag is: Wat heeft dat geweld gedaan met de levens van mensen die dat hebben meegemaakt als kind.” De hoofdvragen worden in tekst in beeld gebracht.
Vervolgens zien we slachtoffer Ben, dit staat ook in tekst in beeld; “Het is heel moeilijk om een verhaal te vertellen wat je is overkomen. Waarom je dus ook psychisch in de problemen komt. En je wordt niet geloofd door de... hulpverlening. Ja dan... is dat heel moeilijk praten. En op een gegeven moment ben je uitgepraat.”
Vervolgens zien we slachtoffer Cindy. Dit wordt ook in tekst in beeld duidelijk Ze zit in een woonkamer, en vertelt: “Ze hadden beloofd dat mijn ouders nog gezag over mijn hadden. Maar de eindstand was dat mijn ouders niks meer hadden te vertellen. Ik kwam gelijk in een jeugdgevangenis terecht.
Micha de Winter: “We hebben met een hele grote groep onderzoekers vanuit verschillende universiteiten en onderzoeksinstellingen in Nederland het hele, complete onderzoek gedaan. De archieven zijn bestudeerd. Er is media-onderzoek gedaan. Uit allerlei verschillende bronnen is informatie verzameld om die vraag te beantwoorden: Wat is er nou eigenlijk  precies gebeurd? Nou, als je tot je door laat dringen uit die verhalen wat dat echt betekenden. Kinderen kregen soms de natte lakens om zich heen gehangen. Of zelfs natte onderbroeken in hun mond gepropt. En werden ze tentoongesteld als een slecht voorbeeld voor de hele groep. En dat jaar in jaar uit, wat dat met je doet! Dat heeft op mijzelf een enorme indruk gemaakt.”
Cindy: “Wat ik nu ga vertellen.... daar heb ik zelf jaren over gedaan. Dat heb ik pas.... 3,5 jaar geleden voor het eerst aan Annemarie verteld. Ik en meerdere meisjes zijn verkracht door een bewaarder. DIe kwam gewoon onze kamer in.... En uuuh... uuhh.... Nou is het misschien heel gek wat ik zeg, maar ik vond het minst erg als hij bij was, want uuuh.... Dat gegil en geschreeuw..... Je... je kan gewoon niks.”
Micha de Winter vervolgt weer: “We hebben een meldpunt ingesteld. En in het onderzoek zelf zijn ook nog eens 150 mensen geïnterviewd. Dus bij elkaar... laten we maar zeggen, in de buurt van de 1000 verhalen hebben we gedocumenteerd en opgetekend. Als je naar die hele periode kijkt die we onderzocht hebben van 1945 tot aan nu dan is die samenleving ontzettend veranderd. Dat wil niet zeggen dat het geweld minders is geworden in de loop van de jaren. Maar het is wel van karakter veranderd.”
Ben vervolgt: “Het feit dat ik naar huis wilde en heel graag weg wilde en dat ook deed, dan werd je weer opgepakt en als straf werd je geplaatst in een isoleercel. En dan werd je vastgebonden aan polsen en  enkels.”
Cindy: “Nou ja bij instelling A is dus de verkrachting door de bewaker. Bij instelling B zijn wij de meisjes heel erg gekleineerd door de groepsleider. Die maakt allemaal opmerkingen over onze figuren. Dat we te dik waren en lelijk, heel erg gekleineerd. Je hebt nog nooit van een isoleercel gehoord. Dus je wordt gewoon in een klein kamertje gezet. De muren kwamen gewoon helemaal op me af. En ik heb de eerste 2 dagen gesmeekt of ik er alsjeblieft uit mocht. En dat lieten ze natuurlijk niet toe. En het werd ook niet verteld waarom je daar zat. hoor. Je werd daar gewoon in gedouwd en je kreeg 3 keer per dag eten. Een matrasje op de grond en een ijzeren wc. En dan instelling nummer 4, ik snapte er helemaal niets van.”
Ben: “Als ze met toen geloofd hadden, was het misschien anders geweest. Dan had mijn leven anders gelopen. Maar….toen was de psychiatrie niet zover dat dat kon. En.... ja... dan moet je gewoon je zelf aanpassen.... Je moet jezelf maar zien op te lossen.”
Micha: “Dat er heel veel mensen zijn geweest die eigenlijk door de overheid en door allerlei particuliere instellingen die ze hadden moeten beschermen maar die dat onvoldoende hebben gedaan. Volwassen mensen die de zorg kregen toebedeeld voor weerloze kinderen. Wat die mensen onder die omstandigheden konden uithalen met die kinderen. En dat was minstens even dramatisch. Dat ze daar eigenlijk hun leven lang niet over hadden gepraat. Niemand wilde het horen. Of het werd gewoon niet geloofd.”
Cindy is weer in beeld; “Maart 2006 kwam ik vrij. Ze zouden mij naar Bascule sturen. Daar is er nooit van gekomen. Uhm…. toen ben ik zwaar verslaafd geraakt. Toen ben ik echt 24/7 cocaïne aan het roken. En dat heb ik tot mijn 26ste gedaan. Nou ik mag van geluk spreken dat ik nog leef.”
Micha de Winter: “Er zijn ook mensen die echt ongelofelijk getraumatiseerd zijn en sommige mensen hebben daar echt hulp en begeleiding voor nodig. En het is nu nog zo dat het voor mensen heel erg moeilijk is om gehoor te vinden. Ook in de hulpverlening. Omdat ook in de hulpverlening, maar heel weinig bekend is met dit soort achtergronden. We doen 3 soorten aanbevelingen. De eerste gaat over de erkenning. Hoe maak je de verhalen zichtbaar en bewaar je ze ook. De tweede reeks van aanbevelingen gaat over hoe je de huidige jeugdzorg veiliger kan maken. En de derde reeks van aanbevelingen gaat over onderzoek wat er hier na moet gebeuren. Wij willen namelijk dat er in de gaten gehouden wordt hoe dat nu gaat, Hoe dat geweld in de jeugdzorg zich ontwikkeld. En dan komen er natuurlijk allerlei maatregelen om dat te voorkomen. We moeten met elkaar onderzoek blijven doen of geweld ook daadwerkelijk verminderd in de jeugdzorg.”
Cindy: “Dat ze veel meer naar jongeren moeten luisteren en niet meteen hun conclusie moeten trekken over bepaalde dingen. En dat ze jongeren echt willen helpen. Als je dit werk doet, doe het met je hart. En... en... kijk wat de juiste oplossing is en duw niet kinderen weg. Je weet niet wat je die mensen aandoet voor hun verdere leven.”[00:06:01.07]
Micha: ‘Dat dat echt is gebeurd in onze samenleving. Het is een zwarte bladzijde, maar het is echt gebeurd met een heleboel kinderen. Die zijn onvoldoende beschermd. Het erkenning geven aan dat wat er misgegaan is in onze jeugdzorggeschiedenis dat is 1 van de belangrijkste doelstellingen van dat rapport.”
Ben: “Eigenlijk zou ik me willen richten tot de jongeren zelf... Uhm... Het gaat om jou.... Het gaat niet om een ander. Wees jezelf, strijd voor jezelf. En zorg ervoor, met degene die jou vertrouwt, een goed leven kunt leiden.”
Cindy: “Wat ik een van de belangrijkste vragen vind: Wie bewaakt de bewaker?”

In tekst verschijnt in beeld:
De commissie heeft onderzoek gedaan naar de volgende sectoren;
Pleegzorg
Residentiele jeugdzorg
Justitiële jeugdinrichtingen
Opvanglocaties voor Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen
Instellingen voor minderjarige met een licht verstandelijke beperking
Internaten voor dove/slechthorende kinderen en internaten voor blinde/slechtziende kinderen
Instellingen voor Jeugd GGZ


In tekst verschijn in beeld:
Aanbevelingen gemaakt door de Commissie-De Winter
Erkenning bieden aan slachtoffers van geweld in de jeugdzorg
Archieven van de commissie toegankelijk houden en uitbreiden
Verbeteren van het hulpaanbod aan slachtoffers van geweld in de jeugdzorg
Plaatsing in (gesloten) instellingen zoveel mogelijk voorkomen
Groepsgrootte verkleinen
Zorg dragen voor goed geschoold personeel en pedagogisch continuïteit
Meer samenwerken met ouders en familie
Verbeteren van ondersteuning voor pleegouders
Betere uitvoering van de rol van de gezinsvoogd
Bij voogdij betere invulling van de uithuisplaatsing
Een pro-actief, sterker en onafhankelijk toezicht organiseren
In de jeugdzorg geweld bespreken met kinderen
Prevalentiestudie uitvoeren naar geweld in de huidige jeugdzorg

Bekijk de video met gebarentaal (NGT).