Toespraak minister Veldkamp bij 80e herdenking bevrijding Breda op het Pools Militair Ereveld
Toespraak van minister Veldkamp BZ) bij de 80e herdenking van de bevrijding van Breda op het Pools Militair Ereveld, 27 oktober 2024.
Geachte heer Niedzielski, minister Sikorski, burgemeester Depla, geachte aanwezigen,
Dziękujemy Wam Polacy – We danken de Polen.
Die tekst was kort na de bevrijding in 1944 te zien achter vele ramen hier in Breda, op rood-witte bordjes. De bevolking drukte daarmee haar dankbaarheid uit voor de bevrijding van de stad. En vandaag, 80 jaar later, herhaal ik het graag nog eens: Dziękujemy Wam Polacy - Polen bedankt!
Poolse troepen onder leiding van de legendarische generaal Stanisław Maczek verdreven de Duitse bezetters. En ze wisten dat op bevel van Maczek zo te doen dat deze historische stad nagenoeg ongeschonden uit de strijd kwam.
Het is iets waar de burgers van Breda, en vele anderen, hem nog altijd dankbaar voor zijn. We zijn ons er vandaag diep van bewust dat tientallen Poolse soldaten voor de bevrijding van Breda en andere delen van Nederland de hoogste prijs betaalden.
Op het in 1995 onthulde monument voor generaal Maczek in Warschau staat de meest bekende uitspraak van hem: ‘Poolse soldaten vechten voor de vrijheid van andere landen, maar sterven alleen voor Polen.’ Woorden die Maczek sprak tegen zijn manschappen toen ze zich opmaakten voor de strijd in Normandië.
De tragiek is dat een vrij Polen nog decennialang op zich zou laten wachten – het land was in Jalta verworden tot een speelbal van de grote mogendheden. Velen die hier in Breda vochten, zouden daarom nooit naar Polen terugkeren. Ze zagen er geen toekomst.
Meer dan 160 Poolse soldaten vonden hier hun laatste rustplaats. Jonge mannen, in de kracht van hun leven. Hun namen staan hier in steen gebeiteld, zoals:
T. Jankowski, 25 jaar oud.
K. Germasinski, 28 jaar.
M. Stuwe, 19 jaar.
Wij gedenken hen met het grootste respect en eerbied. En met groot respect ontvangen we vandaag Eugeniusz Niedzielski, als laatste nog in levende zijnde veteraan van de bevrijding van Breda.
We zijn zeer vereerd met uw komst en maken een diepe buiging voor u. Uw aanwezigheid stimuleert ons om ons blijvend in te zetten voor de vrijheid die u bevocht.
Ik ben geboren en getogen in Etten-Leur, hier vlakbij, en het vervult me met enige trots te horen hoezeer Breda haar bevrijders altijd heeft geëerd en nog altijd eert. De kleindochter van generaal Maczek, Karoline Maczek-Skillen, vertelde in 2022 in BN De Stem dat haar grootouders zo vaak over Breda spraken dat 1 van de 1e woordjes die ze leerde ‘Breda’ was.
Het feit dit Maczek hier begraven wilde worden, tussen zijn gesneuvelde manschappen, is al even veelzeggend.
Het schept ook verplichtingen, de verplichting om in zijn spoor verder te gaan. Sinds de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne in 2022 weten we allemaal hoe kwetsbaar onze vrijheid is.
Het is waar: Wolność nie jest nam dana raz na zawsze – vrijheid wordt niet voor altijd gegeven. Het vraagt onze actieve inzet - voor een vrij Oekraïne en voor een vrij Europa.
Die 2 dingen zijn nauw met elkaar verbonden. Want de Russische agressieoorlog tast niet alleen de vrijheid van Oekraïne aan, maar ook die van ons. Onze veiligheid, onze rechtsorde en onze fundamentele waarden staan op het spel.
Ik ben dankbaar dat we in de verdediging hiervan samen optrekken met Polen. In deze moeilijke tijden is de vriendschap tussen Nederland en Polen belangrijker dan ooit. Samen staan we pal voor de vrijheid die hier 80 jaar geleden is bevochten.
En daarmee eren we generaal Maczek en alle manschappen die hier voor onze vrijheid streden het allermeest.
Dank u wel.